Srpsko-albanski odnosi
 Albanija |
 Srbija |
Srpsko-albanski odnosi su inostrani odnosi između Srbije i Albanije. Albanija ima ambasadu u Beogradu.[1] Srbija ima ambasadu u Tirani.[2]
Jedno od spornih pitanja u srpsko-albanskim odnosima je problem Kosova.
Istorija[uredi | uredi kod]
Otomanski period[uredi | uredi kod]
Ubrzo nakon što je Srbija postala kneževinom, ministar unutrašnjih dela Ilija Garašanin je za kneza Aleksandra Karađorđevića 1844. godine napisao Načertanije, tajni „program spoljašne i nacionalne politike Srbije“.[3] Prema Načertaniju, Srbija je trebalo da radi na oslobađanju Srba i na pripajanju okolnih oblasti, uključujući i oblasti Severne Albanije (što je podrazumevalo i Kosovo i Metohiju[4]), tada u sastavu Osmanskog carstva, jer na njih polaže „sveto pravo istoričesko“, utemeljeno na Dušanovom carstvu iz 14. veka.[5]
Diplomata Kneževine Srbije Ilija Garašanin je računao na saradnju sa katoličkim Albancima i on još 1844. uspostavlja vezu s njima preko svog izaslanika Stefana Verkovića. Od 1846. Garašanin je u vezi sa miriditskim opatom Gasparom Krasnićem, zahvaljujući kome je došlo i do sporazuma o zajedničkoj akciji sa miriditskim knezom Bib Dodom 1849. godine.[6] Napori srpske države su bili usmereni ka neutralizaciji islamske mase Albanaca, s jedne strane, a s druge, ka pridobijanju katoličkih Albanaca (Malisora i Miridita).[6]
Balkanski ratovi[uredi | uredi kod]
Krajem 1912. godine, nakon što je Porta priznala autonomiju Albanije, susedne balkanske države Srbija, Crna Gora i Grčka su zajednički napale Otomansko carstvo i u toku narednih nekoliko meseci osvojile i međusobno podelile gotovo sve otomanske teritorije naseljene Albancima.[7] Kraljevina Srbija je zauzela najveći deo kopnene Albanije i veći deo albanske jadranske obale. Srpska okupacija Albanije je trajala od novembra 1912. do 25. oktobra 1913. godine.[8]
Tokom okupacije počinjeni su brojni zločini nad albanskim stanovništvom u cilju "potpunog preinačenja etničkog karaktera ovih oblasti".[9] Pod jakim međunarodnim pritiskom, balkanski susedi su sredinom 1913. godine bili prinuđeni da se povuku sa teritorije međunarodno priznate države Albanije. Novonastala Kneževina Albanija je obuhvatila tek oko polovinu albanske etničke teritorije, dok se veliki broj Albanaca našao u okviru susednih država.[10] Nakon ovog rata, Kosovo je pripalo Srbiji.
Ovi događaji su umnogome doprineli narastanju srpsko-albanskog sukoba.
Drugi svetski rat[uredi | uredi kod]
Tokom Drugog svetskog rata, Jugoslavija i Albanija su bile okupirane od fašističkih sila osovine. Nakon ustanka protiv okupatora dolazi do stvaranja Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, a zatim i Narodnooslobodilačka vojska Albanije, između kojih je postajala bliska saradnja.
Albanska Narodnooslobodilačka armija je 1944. godine preuzela vlast u zemlji. FNRJ je bila prva zemlja koja je priznala Vladu Albanije, 28. aprila 1945. godine; zalagala se za prijem Albanije u Ujedinjene nacije i za priznanje Albaniji statusa pridruženog saveznika antifašističke koalicije. Između FNRJ i NR Albanije potipasni su Ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći, jula 1946. u Tirani i Ugovor o usklađivanju privrednih planova, novembra 1946. godine u Beogradu. Prošireni plenum CK KP Albanije je 20. decembra 1946. godine podržao potpisane ekonomske ugovore sa Jugoslavijom. Postojali su i planovi o stvaranju Balkanske federacije, koja bi uključila Jugoslaviju, Albaniju, Rumuniju, Bugarsku i Grčku. U toj federaciji bi Albanija, kao sedma federalna jedinica, ušla u sastav FNRJ. U tom kontekstu postojala je i ideja o pripajanju Kosova i Metohije Albaniji, kao novoj članici federacije[11].
Međutim, posle posete Envera Hodže Moskvi jula 1947. godine, počela se primećivati kriza u albansko-jugoslovenskim odnosima. Iako KP Albanije nije bila članica Informbiroa, nakon rezolucije Informbiroa 1948. godine, dolazi do prekida odnosa sa jugoslovenskim komunistima, jer Enver Hodža ostaje veran Staljinu.[12]
Savremeni period[uredi | uredi kod]
|
Vidi još[uredi | uredi kod]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ „Vandals damage Albanian embassy in Belgrade”. BBC. 1999-03-29.
- ↑ „Serbian charge d'affaires prepares to quit Albania”. BBC. 2008-02-20.
- ↑ Prema podnaslovu samog Načertanija.
- ↑ „Čedomir Popov, Velika Srbija — stvarnost i mit”. Arhivirano iz originala na datum 2011-07-17. Pristupljeno 2012-04-02.
- ↑ „Načertanije, Encyclopedia of Eastern Europe”. Arhivirano iz originala na datum 2009-10-09. Pristupljeno 2012-04-02.
- ↑ 6,0 6,1 Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu[mrtav link]
- ↑ Izveštaj Međunarodne komisije o Balkanskim ratovima
- ↑ Miranda Vickers, The Albanians: a modern history
- ↑ Izveštaj Međunarodne komisije (str. 151)
- ↑ „Robert Elsie, The Conference of London 1913”. Arhivirano iz originala na datum 2011-02-11. Pristupljeno 2010-01-15.
- ↑ Zorić, Mirjana (2018). „Balkanska federacija - istorija jedne ideje”. Vojno delo 70 (4): 493–564. DOI:10.5937/vojdelo1807493z. ISSN 0042-8426. Pristupljeno 2024-01-08.
- ↑ Milorad Komatina, Enver Hodža i jugoslovensko-albanski odnosi, Službeni list SRJ, Beograd 1995.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Jovan Hadži Vasiljević, Arbanaska liga i srpski narod u Turskom carstvu (1878-1882), Dodatak "Ratniku" za januar, Beograd 1909.
- Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija, Jedan prilog kritici zavojevačke politike srpske buržoazije, Beograd, 1914.
- Milan Šufflay, Povijest Sjevernih Arbanasa, Arhiv za arbanašku starinu, jezik i etnologiju (1924, obj. 1925)
- Vladimir Dedijer, Jugoslovensko-albanski odnosi 1939-1948, Beograd 1949.
- Milorad Komatina, Enver Hodža i jugoslovensko-albanski odnosi, Službeni list SRJ, Beograd 1995.
- Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove, Samizdat B92, Beograd, 2000.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Pregled istorije odnosa Srbije/Jugoslavije i Albanije
- Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1878. do 1914. godine Arhivirano 2012-12-14 na Wayback Machine-u
- Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1913. do 1945. godine[mrtav link]
- Srbija i Albanci, Pregled politike Srbije prema Albancima od 1944. do 1989. godine[mrtav link]
- Zef Mirdita, Albanci u svjetlosti vanjske politike Srbije Arhivirano 2001-06-25 na Wayback Machine-u
- Latinka Perović, Pomirenje Srba i Hrvata i Srba i Albanaca Arhivirano 2010-01-03 na Wayback Machine-u
- Janez Rotar: Slavensko-albanski nacionalni odnosi prema našoj putopisnoj literaturi (do 1914) Arhivirano 2014-01-11 na Wayback Machine-u
