Srbi u Africi
Srpska zajednica u Africi, nije malobrojna (računa se da ima preko 200.468 Srba, a nezvanično čak nekoliko miliona. Posle mnogo decenija svoga boravka u Južnoj Africi (počeli su da naseljavaju ovu daleku zemlju negde oko 1880. godine), ovdašnji Srbi su 1977. godine podigli pravoslavni hram, crkvu Svetog Tome, u južnoafričkom gradu Johanesburgu, koja je postala okupljalište Srpskog naroda Afrike.[1] Pored crkve, postoji i škola srpskog jezika po imenu Zavičaj. Srpski jezik, položen u ovoj školi, može da zameni jedan od drugih jezika na zvaničnim svedočanstvima južnoafričkih škola.
Početak naseljavanja[uredi | uredi kod]
Već u devetnaestom veku južni region afričkog kontinenta postaje atraktivan kako za zapadne evropske zemlje, tako i za Kraljevinu Srbiju u to vreme, a naročito prve porodice Srba koji počinju da se doseljavaju, žive i rade na ovom delu afričkog kontinenta. Razlozi doseljavanja su: otkriće dijamanata u Kimberliju, a kasnije i zlata u Johanesburgu.
Veći deo emigracije dolazi 1880. godine, a za njima dolazi još nekoliko porodica koje zapravo osnivaju prvu srpsku koloniju u Južnoj Africi. Kasnije se kolonija uvećava dolaskom Srba iz Amerike, koji su bili Kopači zlata i dolaskom novih porodica za vreme Balkanskih ratova 1912-1914., Prvog svetskog rata 1914-1918, ali u neznatnim broju. Podaci o tim pionirima srpskog iseljeništva iz tog perioda su vrlo šturi. Ima porodica koje su ovde živele, i otišle, druge su izumrle, treće se pretopile u ovom šarenilu naroda. Jedan od prvih koji je stigao u Južnu Afriku bio je Ilija Anteljević koji je došao iz Boke. Postao je veliki bogataš i ugledan čovek. Mnogo Bokelja je kasnije došlo preko njega. I drugi su tako dovodili svoje prijatelje i rođake, a cilj svih tih ljudi je bio da se što pre obogate i pošalju novac kući. Elena Bjelica sa sinom Vasom stiže 1898. Njeni unuci i praunuci i danas žive u Južnoj Africi a najstariji sin Dejan je bio general Južnoafričke armije.
Zna se da je pre Prvog svetskog rata osnovano i organizovano radilo društvo "Slovenska zora", koje je okupljalo sve Slovene u ovoj zemlji. Ovo Društvo će trajati sa radom sve do početka Drugog svetskog rata.
Prvi svetski rat[uredi | uredi kod]
Interesantno je reći da je u Prvi svetski rat ušlo više Srba u Africi, nego što će ući kasnije Jugoslovena u Drugi svetski rat kao vojnici južnoafričke armije. Porodica Bjelica čuva jednu fotografiju na kojoj se nalazi nekoliko Srba u uniformi Južnoafričke vojske, a to su: Stevo Milašinović, Nikola Anteljevic, Božo Ćorović i Nikola Ukropina.
Ljudi koji su učestvovali u ovim ratovima nisu ni malo srećno prošli. Prvo su ratovali u Namibiji protiv Nemaca. Taj rat nije dugo trajao. Već početkom 1915. godine sva Nemačka vojska je bila zarobljena. Odatle velika južnoafrička formacija kreće za istočnu Afriku, u Tanganjiku. Tu je bila Nemačka kolonija. Jedan Crnogorac Jovanović koji je kasnije postao Marković bio je kapetan Južnoafričke vojske.
Bila je jedna grupa ljudi koji su sačinjavali grupu lovaca. Bili su Crnogorci i živeli su samo od lova. Ta grupa je bila naseljena u Ofertonu. Imali su limene kuće i živeli veoma oskudno.
Srbi u periodu između dva rata i za vreme Drugog svetskog rata[uredi | uredi kod]
Prvi talas se završava sa 1939. godinom i početkom Drugog svetskog rata koji će izazvati mnogo veće i jače rasejanje Srba. Srbi-prvog talasa su uglavnom iz Boke Kotorske. U periodu između 1938. i 1948. godine u Johanesburg se doseljavaju izbegle srpske porodice koje tu nalaze svoj dom. Za vreme Drugog svetskog rata osnovan je "Jugoslovenski klub". Klub nije okupljao samo Srbe, već i druge narode tadašnje Jugoslavije. Okupljali su se u Vajnbergu, u jednoj adaptiranoj kući. Klub se nije dugo održao, i raspalo se pedesetih godina. Uzrok raspada kluba je dolazak političke emigracije i među Srbima se stvara Udruženje Kraljevske Vojske "Draža Mihajlović". To je početak osamostaljivanja Srba.
Sve do Drugog svetskog rata, Srbin Kraljevske Jugoslavije se mogao slobodno pohvaliti svojim imenom jer su uživali veliki ugled kod vlasti. Veliki broj Srba emigrirao u Južnu Afriku pred sam početak Drugog svetskog rata. To su bili pretežno mladi ljudi.
Drugi svetski rat[uredi | uredi kod]
Nakon izbijanja Drugog svetskog rata iz Kaira dolazi vojna misija Jugoslavije koju predvodi generalštabni major Dušan Babić a kasnije za njima u Johanesburg dolazi jedna veća grupa jugoslovenske kraljevske vojske. Druga grupa dolazi iz Južne Amerike i zajedno pohađaju razne kuseve koji su ovde bili organizovani. U Bargvani, gde i danas postoji bolnica za siromašne, postojao je sanatorijum za lečenje savezničkih vojnika obolelih od tuberkuloze. Među njima je bilo i Srba. Jedan od radiolog u sanatorijumu je bio dr. Pera Popović, čija porodica i danas živi u Johanesburgu. Neki su se vratili, a onu koji su odmah ostali bili su: Dragoljub Popović, Drago Bajević, Zarija Darmanović, Ilija Milovanović koji je bio jedan od šefova misije. Srbi u Johanesburgu su se okupljali oko vojne misije, koja je bila zvanična srpska organizacija.[2]
Srbi u Južnoj Africi danas[uredi | uredi kod]
Srbi u Južnoj Africi su okupljeni oko južnoafričke parohije Srpske pravoslavne crkve i hrama Svetog apostola Tome u Johanesburgu. Parohijani ove parohije naseljavaju Južnoafričku Republiku, Bocvanu, Zimbabve, Zambiju i ostale afričke države. Prema podacima južnoafričke parohije SPC u Južnoj Africi danas živi oko 20.000 Srba.
Od srpskih ustanova i organizacija postoji Ambasada Srbije u glavnom gradu Pretoriji, škola srpskog jezika i klub "Zavičaj" i fudbalski klub "Beli orlovi". Najveći broj Srba u Južnoj Africi, okuplja se i dolazi u crkvu sv. Tome u Johanesburgu, naročito na Badnje veče i Vaskrs, kada se okupi i nekoliko hiljada ljudi.[3]
Kultura[uredi | uredi kod]
"Svetosavsko Ognjište" je jedini srpski časopis, pisan ćirilicom i na srpskom jeziku na Afričkom kontinentu. Udruženja Srba u Južnoj Africi su klub "Zavičaj" i udruženje Kolo srpskih sestara "Kosovska devojka".
Skupština srpske dijaspore[uredi | uredi kod]
Narodna Skupština Republike Srbije donela je Zakon o Dijaspori po kome se formira Skupština dijaspore, sastavljena od srpske dijaspore iz celog sveta. Srbima koji žive i rade u Africi pripalo je jedno mesto. Na izborima u Johanesburgu, većinom glasova za predstavnika srpske dijaspore iz Afrike izabran je otac Pantelejmon, sveštenik SPC iz Južne Afrike.[4]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Kosovo.net”. Arhivirano iz originala na datum 2011-05-01. Pristupljeno 2021-08-12.
- ↑ „Srpska crkva Svetog Tome, Johanesburg”. Arhivirano iz originala na datum 2017-06-02. Pristupljeno 2021-08-12.
- ↑ „Crkva Sveti Toma Johanesburg, južnoafrička parohija SPC”. Arhivirano iz originala na datum 2009-12-13. Pristupljeno 2012-06-28.
- ↑ „Crkva Sveti Toma, Johanesburg”. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-04. Pristupljeno 2012-06-28.