Sokol (Konavle)

Sokol grad u Konavlima, današnji izgled

Sokol u Konavlima je naziv tvrđave u nekadašnjoj srednjovjekovnoj župi Konavle, u oblasti Hum, današnja Dubrovačko-neretvanska županijaa, Hrvatska. Područje Konavala, takozvani “misir Dalmacije”, nalazi se između Dubrovnika i Herceg Novog i današnji je najjužniji dio Republike Hrvatske. Sa mora je oštra i teže pristupačna obala dok unutrašnjost predstavlja uzdužan plodan pojas prostrt do hercegovačkih grebena. Najvažnije strateške tačke u Konavlima u srednjem vijeku bile su tvrđava Soko, naselja Obod, Ljuta i Uskoplje, te ruine starog Epidaura, Civitate Veteri, tj. grada Cavtata

Lokacija i opis

Tvrđava je podignuta u dužinskoj sredini Konavala, u blizini sela Mrcine i Dunave, u podnožju planinske kose Završje, na kamenoj zaravni sa okomitim bočnim stranama koje se dižu nad ostalim terenom i do 30 metara visine. Sama klisura prirodna je tvrđava, prilično nepristupačna i pogodna za odbranu. Osnova tvrđave je nepravilna, prati teren sa zidovima u vidu raširene lepeze. Na sjevernoj strani je citadela široka oko 14 metara, a u sredini je prostor širok oko 20 metara. Osim zidova imala je i više kula i osmatračnicu. Sokol dominira konavoskim poljem i putevima koji iz Hercegovine silaze u Konavle.

Historija

Konavoska tvrđava Sokol prvi put se spominje u izvorima tek 1391. godine u povelji župana Beljaka i vojvode Radiča Sankovića kojom oni ustupaju Dubrovčanima "župu konavaljsku s Donjom gorom i grad Soko koji je u njoj". Kao istaknuto utvrđeno mjesto u Konavlima predpostavlja se da je tvrđava podignuta ranije. Na to upućuje podatak koji govori o Dubravcu, kaštelanu Sokola, koji je izvršio pljačku u Konavlima 1373. godine.

Od 1391. godine kao i čitavo Konavle i tvrđava Soko je bila podijeljena između vlastele Pavlovića i Kosača. Obje porodice imale su svoje župane kao administrativne organe vlasti u čitavoj župi Konavli, a grad Soko su zajednički držali putem dvojice knezova koji su bili kaštelani Sokola. Maja 1420. godine u jednom ćirilskom dokumentu ističe se podijeljenost grada Sokola među Pavlovićima i Kosačama.

Prodaja dijela Konavala Dubrovčanima koju je izvršio Sandalj Hranić Kosača 1419. godine proizvela je jaku zategnutost između novih vlasnika Dubrovčana i ljudi Radoslava Pavlovića, s obzirom da je vojvoda Sandalj Dubrovčanima prodao i svoj dio grada. Situacija je razriješena početkom 1423. godine kada je šira diplomatska misija, u kojoj su presudnu ulogu imale Osmanlije, rezultirala predajom čitavog grada Sokola Dubrovčanima.

Tridesetprvog decembra 1926. godine sklopljen je ugovor kojim je i Radoslav prodao svoj dio Konavala, zajedno sa svojim dijelom tvrđave. Dubrovčani su bili dužni plaćati 600 perpera godišnje Radoslavu Pavloviću i njegovim potomcima po muškoj ili ženskoj liniji. Tvrđava je nakon toga dodatno utvrđena, a kasnije su je Dubrovčani inkorporirali u svoj sistem upravne i vojne organizacije. Smatra se da je grad napušten poslije 1672. godine.

Literatura

• Državni arhiv u Dubrovniku, Lamenta de foris, I, 133v;
• Mihailo Dinić, Humsko trebinjska vlstela - SANU, Posebna izdanja 397, Odjeljenje društvenih nauka 54, Beograd, 1967, str. 73
• D. Živanović, – D. Vuković, Soko grad u Konavlima, Anali Historijskog instututa Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti, 3, Dubrovnik, 1954, 375–384;
• Marko Vego: Naselja bosanske srednjevjekovne države, str. 105–106;
• Lukša Beritić, Tvrđava Sokol u Konavlima, Anali Historijskog instututa Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti, str. 10–11 (1962–1963), Dubrovnik, 1966, 103–134.
• Esad Kurtović, Veliki vojvoda bosanski Sandalj Hranić Kosača, Institut za istoriju, Studije i monograije, Knjiga 4, Sarajevo, 2009, str. 217.
• Kapetanić, Podjela zemlje u Vitaljini u 15. stoljeću, str. 10.
• Beritić, Tvrđava Sokol u Konavlima, str. 108, 110, 132