Soko Grad kod Šipova

Crtež Soko Grada iz 16. vijeka. Prikaz je objavljen u putopisu Benedikta Kuripešića koji je 1530. godine putovao kroz Bosnu kao član habsburškog poslanstva upućenog osmanskom sultanu Sulejmanu. Pored slike, Kuripešić je o Sokolu donio i kratki zapis: U nedjelju, 4. septembra, krenusmo od Gerzova brežuljkom do tvrđavice Sokola(Szokoll), što znači koliko i ‘sokolov kamen’, a leži s lijeve strane i ima šest do sedam okruglih kula u zidovima i sa sve tri strane veliki dubok šanac

Soko Grad je srednjovjekovna tvrđava u dolini rijeke Plive, općina Šipovo, Bosna i Hercegovina.

Lokacija

Podignuta je na strmini iznad dubokog kanjona rijeke Sokočnice, lijeve pritoke Sane. 3 km. od njenog izvora.

Opšte

Uvid u toponimiju jugoistočne Evrope pokazuje postojanje više lokaliteta sa tvrđavskim ansamblom pod imenima Soko, Sokograd, Sokolovo, Sokol, Sokolac, i sl. Iz strateških razloga odbrane tvrđave su podizane u prirodnom ambijentu sa dominantnim položajem u odnosu na okolinu. Ime ovih tvrđava je asocijacija na pticu sokola koja sa uzvisine posmatra i kontrolira okolinu.

U srednjovjekovnoj Bosni postojala su četiri Sokola: Sokol na Plivi u Donjim Krajima, Sokol kod Gračanice u Usori, Sokol u Konavlima i Sokol u Međurječju. Sokolačka tvrđava kod Bihaća je u srednjem vijeku bila u sastavu Hrvatske.

Historija

Prvi put Sokograd se spominje 1363. kada mađarski vladar Ludovik I Anžuvinac poduzima vojne pohode na Bosnu. Motivi su vjerski i politički. Ugarski ljetopisci kažu, da je kralj pokrenuo na Bosnu krstaški rat, prvenstveno da istrijebi nebrojeno mnoštvo jeretika i patarena koji su posve preoteli i gotovo istisnuli katoličku vjeru. Politički se svode na to da je Ludovik smatrao da je Bosna njegovo kraljevstvo i da je morala postati Ugarskoj pokorna zemlja.

Glavnina, kojom je komandovao kralj, nastupala je iz Slavonije, preko vrbaške župe i prodrla u plivsku župu, gdje je preduzela opsadu grada Sokola na Plivi. Posada grada pod komandom vojvode Vukca Hrvatinića je uspjela u trodnevnim borbama da odbije sve juriše i nanese protivniku znatne gubitke, pa je Ludovik I prekinuo opsadu i sredinom jula se, dolinom Vrbasa, povukao preko Slavonije u Ugarsku. Nakon toga Vukac je dobio ove krajeve od kralja Tvrtka I. Tada je Sokol sa župom Plivom, izuzet iz vladarskog domena porodice Kotromanića i dat u vječnu baštinu knezu Vukcu Hrvatiniću i njegovom potomstvu sa potpunim financijskim imunitetom. Drugi put su Mađari 1405. godine pokušali osvojiti ove krajeve, a ovog puta porazio ih je Hrvoje Vukčić Hrvatinić.

Grad Sokol je u toku akcije koju je poduzeo kralj Matija Korvin nakon pada srednjovjekovnog bosanskog kraljevstva krajem 1463. godine, uvršten u sastav Jajačke banovine u kojoj je, izuzev jednog kratkog perioda 1496, ostao sve do oko 1518. godine kada ga Osmanlije i denitivno zauzimaju značajno se približivši gradu Jajcu. Pod njihovom upravom utvrđenje je dodatno prošireno i ojačano, ali je ubrzo izgubilo svaki strateški značaj zbog rapidnih napredaka koje su Osmanlije postizale prema zapadu i sjeveru.

Opis

Sokograd je u početku činila samo jedna utvrđena kula sa malim dvorištem. U vrijeme Jajačke banovine, Mađari učvrščuju čitavo područje Bosanske Krajine i na tvrđavi podižu Gornji grad. Osmanska država, nakon osvajanja 1521. godine izgrađuje i treći dio tvrđave, nazvan Donji grad. Vremenom su bedemi i kule ojačavani i prilagođavani upotrebi vatrenog oružja. Posljednja je izgrađena kula sa druge strane kanjona Sokočnice, koja je štitila tvrđavu od artiljeriskih napada sa zapada. Ima oblik trapeza sa 8 kula.

Tvrđava je danas u ruševinama, koju ponekad očiste planinari.

Vanjske veze

Općina Šipovo