So (začin)

Za ostale upotrebe, v. Sol (razvrstavanje) (razvrstavanje).

So

So NIJE ZAČIN i jedan je od rijetkih minerala u čovjekovoj ishrani. Slanost je jedan od osnovnih ukusa.

Dobija se iz morske vode ili iz rudnika soli. Bijele je ili sive boje. Osnovni sastojak soli je natrijum-hlorid (NaCl).

So je jako rastvorljiva u vodi, ali ima nisku maksimalnu koncentraciju. Prisutna je u svim stajaćim vodama, sa najvišom koncetracijom u morima, zatim u okeanima i niskom koncetracijom u jezerima.

So koristi za čuvanje hrane. Presoljena hrana može dugo da stoji a da se ne pokvari (primjer kiseljenje kupusa).

Osim za jelo so se danas koristi i za čišćenje puteva od snijega. So lošeg kvaliteta se sipa po putu gdje ga snijeg apsorbuje. Ovaj proces stvara toplotu koja topi snijeg.

Istorija soli

Otkriće soli odigralo je veliku ulogu u razvoju civilizacije. Upotreba soli je otklonila problem dosputnosti hrane u zavisnosti od godišnjeg doba i omogućila transport hrane na veće udaljenosti. Pošto je u to vrijeme so bila slabo dostupna postala je izuzetno vrijedna roba. Sve do početka 20. vijeka so je bila uzrok mnogih ratova i osvajanja.

Trgovina solju je često bila predmet oporezivanja, a pretpostavlja se da je ovo počelo već 2000 godina prije nove ere u Kini. Rimljani su izuzetno cijenili so i dio vojničkih plata je isplaćivan solju. Riječ salarium koja na latinskom znači so je korijen riječi plata u mnogim evropskim jezicima (engl. salary).

So je bila posebno skupa u srednjem vijeku na zapadu pustinje Sahare. U Carstvu Mali tokom 12. vijeka so je bila toliko cijenjena da je na pustinjskom jugu ovog carstva vrijedila koliko i zlato iste težine.

Podjela soli

Soli se dijele na prirodne, rafinisane i jodizovane. Svaki zaseban tip soli ima jedinstven sadržaj minerala što im daje jedinstven ukus.

Prirodna so

Rudnik soli

Kamena so (nekada i mineralna so) je so koja se dobija iz rudnika soli. Ovi „rudnici“ su podzemne lokacije na kojima se nalazi nataložena so i nalaze se u regionima gdje je ranije bilo more ili izuzetno slano jezero. Kamena so je sive boje.

Morska so se dobija iz morske vode. So se izdvaja iz morske vode u solanama tako što se u proljeće morska voda pusti u posebno dizajnirane bazene. Tokom proljeća i ljeta ta voda ispari i na dnu ostaje morska so. U jesen se ta so kupi u procesu koji se zove berba soli.

Solana u Francuskoj

Morska so se smatra najukusnijom i najzdravijom vrstom soli. Jako je zdrava jer je bogata mineralima i jodom koji su neophodni ljudskom organizmu.

Najukusnijom od svih soli se smatra Fleur de sel (fr. Fleur de sel). Ova so je dosta skupa zato što nastaje tako što se, prije berbe soli, rukom skida samo površinski sloj morske soli koja se nataložila u solani. Ovo je isplativo samo u solanama sa najvišim kvalitetom soli pa se upotreba Fleur de sel smatra izuzetnim luksuzom. Ukus ove soli je jedinstven za svaki region u kojem se pravi. Francuzi su prvi počeli sa proizvodnjom ovakve soli i i danas njihov Fleur de sel drži reputaciju najbolje soli na svijetu.

Rafinisana so

Rafinisana so je danas najčešće korišćena so i sadrži uglavnom natrijum-hlorid. Najčešće nastaje izdvajanjem natrijum-hlorida iz kamene soli koja nije dovoljno čista da bi bila jestiva. Tokom ovog procesa se odkloni sav neželjeni sadržaj pa rafinisana so u stvari jedna od najčistijih, ali ima i najmanje minerala koji takođe bivaju uklonjeni prilikom pravljenja ove vrste soli. Pretežno je bijele boje.

Iako je najčešće oslovljamo sa „kuhinjska so“ ova so je češće upotrebljivana i značajnija je za industriju. Koristi se u proizvodnji i obradi papira, kao dodatak bojama koje se koriste za bojenje tkanine i platna i u proizvodnji sapuna i deterdženata.

Jodizovana so

Jodizovana so je so, najčešće rafinisana, kojoj je dodan jod. Neki je smatraju najzdravijom solju jer sadrži više joda nego bilo koja druga vrsta soli.

Zdravlje

Sadržaj morske soli: Hlor 55%, Natrijum 30,6%, sulfati 7,7%, Magnezijum 3,7%, Kalcijum 1,2%

Natrijum i hlor, osnovni sastojci soli, su neophodni svim živim organizmima. Mogu se naći u biljkama, ribi i mesu, ali je so, zbog visoke koncetracije natrijum-hlorida, najbolji izvora natrijuma i hlora.

So igra važnu ulogu u regulisanju količine vode u organizmu. Neumjereno unošenje soli u organizam je nezdravo, a može dovesti i do povišenog krvnog pritiska.

Neke civilizacije kao što je Janomamo, starosjedeoci Brazila i Venecuele, ne koriste so u ishrani.

Slike

• 

  Dječaci na berbi soli u Africi

• 

  Bazeni morske vode u solani Mer Marais Salants

• 

  Brdo soli u solani Mer Marais Salants

• 

  Satelisti snimci (1989. i 2001.) solana pored Mrtvog mora

• 

  Fleur de sel

• 

  Fleur de sel u kutiji za prodaju

• 

  Berba soli u Senegalu

• 

  Mlin za so

• 

  Usoljavanje kupusa

• 

  Bazen u solani u zatvorenom

• 
• 

Spoljašnje veze

So (začin) na Wikimedijinoj ostavi