Slovenski ustanci protiv Vizantije
Slovenskom stanovništvu na Balkanskom poluostrvu je teško padao jaram njima strane, romejske vlasti. Pored finansijskih i administrativnih pritisaka carstva, bila su prisutna i jaka misionarska nastojanja na pokrštavanju Slovena i njihovom prevođenju iz stare slovenske vere u hrišćansku ortodoksiju.
Sve ovi razlozi vodili su do niza ustanaka Balkanskih Slovena protiv Vizantije tokom čitavog srednjeg veka.
Ustanak Slovena protiv Vizantije (783)[uredi | uredi kod]
Ustanak Slovena protiv Vizantije koji je izbio 783. godine, je uhvatio široke razmere, od Makedonije pa do Peloponeza. Ustanak je ugušio vizantijski patricije Stavrikije, koji je među njima ugrabio silan plen.[1] "On ih sve pokori i učini obveznicima carstva", piše o tom događaju hroničar Teofan.
Ustanak Slovena na Peloponezu (805)[uredi | uredi kod]
Ustanak Slovena na Peloponezu protiv Vizantije su 805. godine podigla plemena Milinga i Jezeraca, koja su naseljavala pretežno planinske vence Tajgeta (grč: Ταΰγετος), baveći se pretežno zemljoradnjom i stočarstvom. Tom prilikom je ostvaren prvi istorijski evidentiran kontakt Slovena i Arapa na samom Balkanskom poluostrvu, kada je u pomoć ustanicima došla arapska flota, koja je napala vizantijsku luku Patras (Πατραι), ali napad se, kao i ceo ustanak završio neuspehom.[2] Peleponeski Sloveni su i nakon poraza odbijali da prihvate vizantijsko hrišćanstvo, pa je među Milinzima bilo rašireno bogumilsko učenje, o čemu svedoči pominjanje crkve Milinga na Saboru u Sen Feliksu 1167. godine[3].
Ustanak kneza Vlastimira (oko 850)[uredi | uredi kod]
Ustanak kneza Vlastimira je izbio oko 830/850. godine radi oslobođenja srpskih plemena od Vizantijske vlasti. Vlastimir je bio plemenski knez Srba u oblastima oko Tare, Pive, Lima i Drine, u vreme kada je još uvek bila živa stara slovenska vera. On je iskoristio ratovanje Vizantije sa Bugarima i Saracenima, okupio narod, digao ustanak i proterao Vizantijce i propovednike hrišćanstva iz tih oblasti. Tako je sredinom 9. veka je nastala prva srpska država na Balkanu, i po njemu najstarija srpska dinastija nazivana Vlastimirovići. Kasnije je Vlastimir došao u sukob sa Bugarima, koji su pokušali da potčine njegove oblasti.
Ustanak komitopula (976)[uredi | uredi kod]
Ustanak komitopula je buknuo 976. godine jer su Vizantinci su nakon osvajanja bugarskog carstva 971. godine zaveli okrutnu upravu u Makedoniji. Na čelu ustanka našla su se četiri sina komite Nikole tzv. komitopuli: David, Aron, Mojsije i Samuilo. Iz ovog ustanka je nastalo veliko južnoslovensko Samuilovo carstvo (976-1018) na područjima današnje Republike Makedonije, Srbije, Crne Gore, Albanije, rumunske Dobrudže, severne Bugarske i severne Grčke.
Ustanak kneza Vojislava (1036)[uredi | uredi kod]
Vojislav je bio knez koji je vladao Dukljom (oko 1036. - 1050.), kada je nestalo ogromno Samuilovo carstvo. Vojislav je podigao prvi ustanak protiv Vizantije 1035/6. godine, ali da je brzo završen nametnutim primirjem. Vojislav je uzet za taoca i odveden u Carigrad, ali je ubrzo pobegao, dočepao se svojih planina i počeo borbu, zavladavši ubrzo čitavim krajem od Zahumlja do Skadarskog jezera. Zetskom uspehu znatno je pomogao ustanak Petra Deljana, pa je tih godina, kao usled vatre podmetnute s više strana, čitav Balkan buktao u pobuni.[4]
Krajem 1041. godine je umro vizantijski car Mihajlo V Kalafat, a na njegovo mesto 1042. dolazi novi car Konstantin IX Monomah. Jedan od njegovih prvih poteza beše kaznena ekspedicija protiv Zete. Dukljanska hronika prenosi da je car poslao dosta zlata i srebra da bi protiv Vojislava pokrenuo njegove susede - raškog župana, bosanskog bana i zahumskog kneza. Oni se odazvaše i poslaše čete Ljutovidu, humskom knezu, kao zapovedniku u tom pohodu, koji krenu protiv Zete s trebinjskog područja, a Grci sa velikom vojskom (oko 60.000 ljudi) navališe od Skadra i Bara. Romeji opustošiše bogate primorske doline i ne htedoše da idu dublje u planine. Međutim, na povratku naiđoše sve klance oko Sutormana posednute od Zećana, koji osuše na njih stenje i strele. U bici kod Sutormana vizantijska vojska je izgubila 40.000 ljudi i 7 stratega, a njihov ostatak je bio "bedan i suza dostojan prizor".[5] Nakon pobede nad Grcima, zetska vojska je krajem 1042. godine, predvođena Vojislavljevim sinom Gojislavom, kod Klobuka porazila udružene vojske svojih suseda. Tako je Vojislav uspeo da, pored oslobođenja Zete, zavlada i Zahumljem i Travunijom. Posle ovih poraza Vizantija više nije preduzimala ništa protiv Zete.
Ustanak Petra Deljana (1040)[uredi | uredi kod]
Ustanak Petra Deljana (1040 - 1041) je izbio u Pomoravlju nakon što je Petar Deljan u Beogradu 1040. godine proglašen za cara i naslednika Samuilovog carstva. Kasnije mu se u vođstvu pridružio sin Jovana Vladislava Alusijan. Uskoro je Deljan po Alusijanovoj naredbi ubijen oslepljen, nakon čega je Alusijan prebegao Vizantincima napustivši ustanike. Vizantijska vojska je potom bez većih problema 1041. godine ugušila obezglavljeni ustanak, a sam Deljan je najverovatnije skončao u vizantinjskom zarobljeništvu.
Ustanak Đorđa Vojteha (1072)[uredi | uredi kod]
Ustanak Đorđa Vojteha je izbio 1072. godine radi oslobođenja slovenskog stanovništva od vizantijske vlasti. Na čelu ustanka je u početku bio Đorđe Vojteh, ali je kasnije vođstvo preuzeo zetski princ Konstantin Bodin. Ustanak je i pored velikih početnih uspeha ugušen krajem 1072. godine.
Ustanak Uroša Prvoslava (oko 1145)[uredi | uredi kod]
Srbi na čelu sa velikim županom Urošem Prvoslavom (1145-1162) dižu ustanak protiv vladavine cara Manojla I Komnina (1143 - 1180). Vizantijski car je 1149. godine iz Valone upao u oblast kojom je vladao Uroš, razorio Ras, rašku prestonicu, porobio stanovništvo i ostavio svoju posadu. Nakon toga, car je sa glavninom vojske produžio ka gornjem Ibru. Međutim, tokom carevog odsustva, Uroš je napao Vizantince u okolini Rasa. Car je krenuo da zarobi velikog župana, ali u tome nije uspeo. Manojlo je odustao od potere ali je spalio rezidenciju srpskog župana.
Krajem leta 1150. Manojlo I Komnin je sproveo novi i pažljivije planiran pohod protiv nepokornog srpskog župana. Dok je boravio u Nišu, car je saznao da ugarski odredi pristižu u pomoć Srbima. Manojlova vojska je presekla put Ugrima, sprečivši ih da se sastanu sa Srbima. Nakon poraza, Uroš je pao ničice pred carem i položio zakletvu da će za sva vremena ostati rob Romeja.
Veze[uredi | uredi kod]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ „Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda (Bugari i balkanski Sloveni)”. Arhivirano iz originala na datum 2014-04-12. Pristupljeno 2011-08-22.
- ↑ „Istorija Slovena u mavarskoj Španiji”. Arhivirano iz originala na datum 2009-09-21. Pristupljeno 2011-08-22.
- ↑ „Bogomil as a religious creed that emerged in Macedonia”. Arhivirano iz originala na datum 2007-10-25. Pristupljeno 2011-08-22.
- ↑ „Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda (Zetska država)”. Arhivirano iz originala na datum 2013-11-02. Pristupljeno 2011-08-22.
- ↑ „Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda (Zetska država)”. Arhivirano iz originala na datum 2013-11-02. Pristupljeno 2011-08-22.