Regulatorna agencija za komunikacije

Odlukom Visokog predstavnika od 2.marta 2001.godine nadležnosti Nezavisne komisije za medije su spojene sa nadležnostima Regulatorne agencije za telekomunikacije, čime se stvara jedan od prvih konvergentnih regulatora u Evropi.

Regulatorna agencija za komunikacije (Agencija) je osnovana 2. marta, 2001.godine spajanjem nadležnosti Nezavisne komisije za medije i Regulatorne agencije za telekomunikacije koje su do tada radile odvojeno. Agencija djeluje na državnom nivou i njen mandat je definisan Zakonom o komunikacijama BiH (Službeni glasnik BiH, br.31/03), koji je prvobitno nametnut Odlukom Visokog predstavnika u oktobru 2002.godine, a Parlamentarna skupština BiH ga je usvojila u septembru 2003.godine.

Nekoliko je razloga za donošenje ovakve odluke, a u najkraćem se svode na sljedeće:

• na potrebu osiguranja ubrzanog razvoja regulatornih mehanizama na državnom nivou;
• na izbjegavanje dvostrukih ili sukobljenih regulatornih nadležnosti na bilo kojem nivou vlasti u BiH;
• na ključnu ulogu telekomunikacija u ekonomskom razvoju bilo koje zemlje;
• na pretpostavku da otvaranje tržišta telekomunikacija prema konkurenciji donosi dobrobit kako potrošačima tako i poslovnom sektoru;
• na činjenicu da trend u industiji komunikacija prema konvergenciji tehnologije i načina prenosa zahtijeva jasan i sveobuhvatan regulatorni pristup;
• na stav da će jedinstveni regulator omogućiti brzu i efikasnu reakciju na ekonomske i poslovne uslove.

Dakle, Odlukom se uspostavlja jasna nadležnost države Bosne i Hercegovine u oblasti komunikacija koju će ostvarivati Regulatorna agencija za komunikacije. Agencijom rukovodi izvšni direktor, a unutrašnja struktura podrazumijeva postojanje najmanje dva sektora - za emitovanje i telekomunikacije, koje će voditi domaći stručnjaci. Odluka, takođe, predviđa i angažovanje međunarodnih stručnjaka.

Odlukom se posebno naglašava nezavisnost Agencije, a ostavljaju joj se ovlašćenja kojima se osigurava provođenje pravila i odluka.

Odluka predviđa finansiranje Agencije iz naknada za dozvole, sredstava koja dodijele zajedničke institucije BiH, te donacija. Međutim, Odluka, takođe predviđa da budžet Agencije, kao tijela na državnom nivou, predstavlja sastavni dio budžeta institucija BiH i da se budžet Agencije direktno odnosi na sektorske politike Vijeća ministara, te konačno obavezuje izvršnog direktora da, po dobijenom odobrenju od Vijeća Agencije, budžet preda na odobravanje Vijeću ministara, te da finansijsko poslovanje kontroliše državna revizorska služba.

_{SASTAV I NADLEŽNOSTI VIJEĆA AGENCIJE}

Vijeće vodi Agenciju u pogledu strateških pitanja provođenja zakona, te vrši konsultacije s generalnim direktorom i prima od njega izvještaje. Vijeće Agencije usvaja kodeks rada i pravila za emitovanje i telekomunikacije. Osim toga, Vijeće Agencije ima funkciju apelacionog tijela za odluke koje donosi generalni direktor. Članovi biraju predsjednika i potpredsjednika iz svojih redova. Vijeće Agencije sastaje se najmanje četiri puta godišnje. Generalni direktor podnosi izvještaj Vijeću Agencije o strateškim pitanjima. Generalni direktor prisustvuje svim sastancima Vijeća Agecnije bez prava glasa.

U pogledu izbora članova Vijeća, Zakon je definisao proceduru koja će omogućiti da izbor bude izvršen na način da se eliminišu politički uticaji. Naime, prema Zakonu, samo Vijeće Agencije provodi proces selekcije novih članova, te utvrđuje listu kandidata koja mora sadržavati najmanje dvostruki broj od broja članova koji se u tom trenutku biraju. Ta lista se dostavlja Vijeću ministara, koje bira kandidate sa proširene liste, te ih dostavlja na imenovanje Parlamentarnoj skupštini BiH. Parlamentarna skupština BiH prihvata ili odbacuje predložene kandidate u roku od 30 dana od dana dostavljanja, a u slučaju odbijanja, Vijeće ministara je dužno ponuditi alternativnog kandidata sa liste koju je utvrdilo Vijeće Agencije.

Uz navedeno, potrebno je podvući da se članovi Vijeća Agencije imenuju na osnovu svojih sposobnosti kao pojedinci koji imaju pravno, ekonomsko, tehničko ili drugo relevantno znanje i iskustvo i stručnjaci su u oblasti telekomunikacija, odnosno emitovanja. Zakonom je propisano i da zvaničnici na zakonodavnim ili izvršnim funkcijama na svakom nivou vlasti ili članovi tijela političkih stranaka ne mogu biti kandidovani za članstvo u Vijeću Agencije, kao i da članovi Vijeća Agencija moraju prijaviti svaki interes koji imaju u odnosu na operatora telekomunikacija ili emitera i izuzimaju se u slučajevima koji predstavljaju sukob interesa.

PRAVILA I KODEKSI AGENCIJE

Pravila Agencije u oblasti elektronskih medija slijede evropska načela i standarde. S jedne strane se izdvajaju opšta programska pravila sadržana u kodeksima, koji propisuju programske standarde i principe u oglašavanju i sponzorstvu, dok se s druge strane nalaze pravila kojima se uspostavlja sistem izdavanja dozvola, te specifična pravila za distribuciju RTV programa.

Jedan od osnovnih regulatornih dokumenata kojim se definišu pravila i standardu koji se tiču sadržaja, predstavlja Kodeks o emitovanju RTV programa. U preambuli ovog kodeksa, koji je prvi put usvojen 30.jula 1998.godine, napominje se da su njime obuhvaćena pitanja kao što su podsticanje, predstavljanje i profilisanje etničke, nacionalne ili vjerske netolerancije i nasilja. Takođe se navodi da je svrha Kodeksa da se osigura pravo na slobodu izražavanja, kako je predviđeno Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i drugim instrumentima navedenim u Ustavu BiH, istovremeno poštujući načelno prihvaćene standarde pristojnosti, nediskriminacije, pravednosti i tačnosti. Kodeks je stupio na snagu 1.avgusta 1998.godine i smatra se svojevrsnim ustavom za elektronske medije u Bosni i Hercegovini čije je poštivanje obavezujuće za sve nosioce dozvola iz oblasti emitovanja.

Osim Kodeksa o emitovanju RTV programa u smislu operativne prakse bitno je spomenuti i Kodeks o oglašavanju i sponzorstvu u programima RTV stanica. Ovaj kodeks, kojim se uređuju principi u oglašavanju i sponzorstvu u programima RTV stanica, prvi put je usvojen 9.marta 2000.godine.

Predsjedništvo Bosne i Hercegovine je u maju 2005.godine donijelo odluku o ratifikaciji Konvencije Vijeća Evrope o prekograničnoj televiziji, nakon čega se domaća regulativa trebala uskladiti s njenim odredbama. Svaka država članica i potpisnica ovih dokumenata mora garantovati da će se emiteri ponašati u skladu s datim odredbama. S druge strane, harmonizacija domaće legislative i procesa s direktivama Evropske unije je obavezujuća i s aspekta priključenja evropskim integracijama.

Agencija je prva usklađivanja s Konvencijom učinila još i prije zvanične ratifikacije - već u 2004. je usvojena prva izmjena Kodeksa o emitovanju RTV pograma, kada je uvrštena odredba koja se tiče ograničenja za zaštitu djece i maloljetnika od potencijalno neprimjerenih sadržaja emitovanih u neprimjerenim terminima. Izmijenjeni i prečišćeni tekst Kodeksa o emitovanju RTV programa Vijeće Agencije je usvojilo 31.januara 2008.godine i on je stupio na snagu 10.marta 2008.godine.

Agencija je u nastojanjima da stvori jednu čvrstu zakonsku osnovu za elektonske medije usvojila i niz drugih pravila iz oblsti emitovanja.

Jedno od prvih pravila kojima se preciznije definiše procedura izdavanja dozvola je Pravilo 04/2000 - Proces natjecanja zasnovan na najboljim rezultatima za dodjelu dugoročnih dozvola za emitovanje, usvojeno 26.septembra 2000. Ovo pravilo je zamijenjeno 15.juna 2009.godine Pravilom 42/2009 o dozvolama za zemaljsku radiodifuziju RTV programa, kojim je definisan postupak i utvrđivanje kriterijuma za dobijanje dozvola za zemaljsku radiodifuziju radio ili TV programa, te opšti i poebni uslovi dozvola. Svrha ovog pravila je da ostvari najvažnije principe iz oblasti radiodifuzije: zaštitu medijskog pluralizma, javnog interesa i da obezbijedi ravnopravnu i efikasnu konkurenciju na medijskom tržištu.

Imajući u vidu da je u BiH prisutan dvojni sistem emitovanja, odnosno da postoje komercijalne i javne radio i TV stanice, koje kao takve imaju i različite obaveze, 1.novembra 1999. usvojeno je Pravilo 1/1999 - Definicije i obaveze javnih radio stanica, kojim su podrobnije definisane obaveze javnih radio i TV stanica u pogledu ispunjavanja određenih zahtjeva u vezi sa programskim sadržajem, ograničenja u vezi sa trajanjem dozvoljenog vremena za oglašavanje, uspostavljanje uredničkih vijeća, odvojenost od političkih struktura, itd. Ovo pravilo je u nekoliko navrata bilo izmijenjeno da bi Vijeće RAK-a na sjednici održanoj 17.februara 2009.usvojilo Pravilo 41/2009 o javnim RTV stanicama.

Prateći nove trendove u regulatornoj praksi zemalja Evropske unije, Agencija je uvela nove vrste dozvola u oblasti emitovanja: dozvole za pružanje audio-vizuelnih medijskih usluga i dozvole za distribuciju radio i TV programa. U svrhu regulisanja načina dodjele i uslova ovih dozvola, Vijeće Agencije je 31.januara 2008.usvojilo Pravilo 33/2008 o načinu dodjele i uvjetima dozvole za pružanje audiovizuelnih medijskih usluga, kojim se ostvaruju najvažniji principi koji se tiču sektora emitovanja, uzimajući u obzir ubrzanu digitalizaciju medija i proces konvergencije kao preduslov za uvođenje digitalne zemaljske televizije u BiH, i 10.septembra 2008.godine Pravilo 36/2008 o načinu dodjele i uslovima dozvole za distribuciju radio i TV programa. Njegoa svrha je, između ostalog, da obezbijedi pristup kmunikacijskim uslugama za sve korisnike na transparentnoj, objektivnoj i nediskriminatornoj osnovi, da zaštiti interese svih korisnika usluga, te da približi nivo kvaliteta u pružanju usluga s opšteprihvaćenim standardima u Evropskoj uniji.

pravila na čijim se izmjenama počelo raditi 2010.godine uključuju: Kodeks o emitovanju RTV programa, Kodeks o oglašavanju i sponzorstvu, Pravilo 42/2009 o dozvolama za zemaljsku radiodifuziju RTV programa, Pravilo 36/2008 o načinu dodjele i uslovima dozvole za distribuciju RTV programa, te Pravilo 41/2009 o javnim stanicama.

Na sjednici održanoj 15.novembra 2011. Vijeće Agencije je usvojilo novi set regulatornih akata koji u potpunosti zamjenjuu gore navedene kodekse i pravila. Ovaj set obuhvata: Kodeks o audiovizuelnim medijskim uslugama i medijskim uslugama radija, Kodeks o komercijalnim komunikacijama, Pravilo 55/2011 o dozvolama za distribuciju audiovizuelnih medijskih usluga i medijskih usluga radija, Pravilo 57/2011 o javnim radio televizijskim stanicama, te Pravilo 58/2011 o pružanju medijskih usluga radija.

_{POSTUPAK U SLUČAJEVIMA KRŠENJA KODEKSA, PRAVILA ILI USLOVA DOZVOLE}

Svako fizičko ili pravno lice može podnijeti prigovor Agenciji, koji ona razmatra po službenoj dužnosti i prema utvrđenim procedurama. Takođe, Agencija može pokrenuti postupak po službenoj dužnosti kada utvrdi ili sazna da, s obzirom na postojeće činjenično stanje, treba pokrenuti postupak radi zaštite javnog interesa. Prvostepenu odluku o mogućem kršenju pravila i propisa RAK-a uvijek donosi generalni direktor.

Srazmjerno utvrđenim prekršajima relevantnih pravila i propisa, Zakon o komunikacijama BiH predviđa i određene sankcije, odnosno izvršne mjere, i to:

• usmena ili pismena upozorenja;
• inspekcijski pregled sredstava za koje je izdata dozvola;
• konkretan zahtjev za preduzimanje određene radnje ili obustavu, koji se mora ispoštovati u okviru zadatog roka
• iznos određene novčane kazne ne smije biti veći od 150.000 KM u slučaju namjerne povrede ili povrede iz nehata pojedinih odredbi zakona ili uslova koji se navode u izdatoj dozvoli ili kodeksima rada i pravilima Agencije. Iznos izrečene novčane kazne srazmjeran je težini prekršaja i, tamo gdje je primjenjivo, bruto finansijskom prihodu ostvarenom na osnovu prekršaja. U slučaju da se povrede ponove, izrečena novčana kazna ne smije biti veća od 300.000 KM. Agencija izrađuje pregled povreda i odgovarajućih kazni, koji usvaja Vijeće ministara;
• nalog za obustavu emitovanja ili pružanja javnih telekomunikacionih usluga na period ne duži od tri mjeseca;
• oduzimanje dozvole.

Nakon donošenja odluke, ona se šalje relevantnoj radio i/ili TV kući, odnosno nosiocu dozvole, a zatim se objavljuje na uvid javnosti. Protiv odluka Agencije stanice imaju pravo žalbe Vijeću Agencije. Uloga Vijeća Agencije u žalbenoj proceduri je slična ulozi apelacionog suda. Pri odlučivanju o žalbama Vijeće Agencije radio prema Zakonu o upravnom postupku, s tim što preispituje prvostepeno rješenje u okviru navoda iz žalbe, ali nije vezano razlozima žalbe. Odluke Vijeća Agencije su konačne i obavezujuće u upravnom postupku. Sudsko preispitivanje se može pokrenuti tužbom u upravnom sporu pred Sudom Bosne i Hercegovine.

Izvori

<ref> Halilović, Mehmed i Džihana, Amer, "Medijsko pravo u Bosni i Hercegovini", Sarajevo, 2012.