Ranokršćanska bazilika u Čipuljiću
44°03′26″N 17°27′03″E / 44.05722°N 17.45083°E Ranokršćanska bazilika u Čipuljiću, nalazila se na lokalitetu Crkvina, opština Bugojno, Bosna i Hercegovina, proglašena je za nacionalni spomenik BiH. [1]
Lokacija[uredi | uredi kod]
Arheološko područje – Crkvina/Grudine nalazi se u naselju Čipuljić, u zapadnom dijelu Bugojna. Cijeli kompleks je nastao ispod praistorijske gradine Pod.
Istraživanja[uredi | uredi kod]
Iz 1895. potiču prvi nalazi iz Čipuljića: glinena svjetiljka-lucerna, sa natpisom radionice C. DESSI, zlatna naušnica, dijelovi glinene posude, temeljni zidovi više rimskih zgrada, arhitekturni i reljefni ulomci i opeka svakakve izrade i oblika. Tokom 1952. godine ustanovljena je kaldrmu i ostaci antičkog građevinskog materijala. Tokom 1950 otkriveni su temelji i zidovi solidno građene zgrade, čiji su zidovi bili „išarani raznim živim bojama”, zidane grobnice na svod i kanal zidan od velikih opeka. Jedna od opeka imala je žig BISTVE(s). Ovaj žig upućuje na zaključak da je u Bistue bila lokalna ciglana radi velikih potreba pri gradnji antičkog kompleksa.
Od 1960. sa prekidima do 1984. ekipa arheologa Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine u Sarajevu, pod vođstvom dr Veljka Paškvalina (antika, od 1959. do 1970.) i Nade Miletić (srednji vijek) vršila je sistematska iskopavanja.[2]
Nalaz podne opeke iz 2. ili 3. stoljeća, sa natpisom Bistues, rezultati arheološkog istraživanja, kao i dokumenti sa sabora salonitanske metropolije 530. i 533. godine u kojima se spominje bistuenski biskup Andrija, (ANDREAS EPISCOPVS BESTOENSIS ECLESI(a)E, navode na pretpostavku da je ovdje bio jak civilni i vjerski centar MUN(icipium) BISTVES, a u 6. stoljeću i sjedište biskupije.[3]
Opis[uredi | uredi kod]
Crkva je bila jednobrodna ukupne dužine 26 m, i širine oko 8 m.[4] Ispod poda narteksa bile su ukopane dvije zidane grobnice na svod i dva sarkofaga. Uz crkvu našeni su kružni bazen sa odvodnim kanalom, i objekat četvorougaone osnove, koji su služili kao krstionica. U blizini bazena nađen je ulomak pluteja sa likovnom predstavom riba.
Sadašnje stanje[uredi | uredi kod]
Istočno od Crkvina, poslije rata 1992-1995. godine, rasparcelisan je teren na kojem se protežu antički ostaci i vjerojatno neistraženi srednjovjekovni grobovi. Na ovom dijelu terena intenzivno se grade porodične kuće. Pri gradnji kuća i polaganju infrastrukture nailazi se na antički i praistorijski materijal, tako da je to područje izgubljeno za dalja istraživanja. Tu je nađen i ukrašeni kameni fragment.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Bazilika u Čipuljiću”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 7. 2016.
- ↑ „Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Pristupljeno 9. 2. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Ivo Bojanovski: BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA”. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Edin Veletovac: Kasnoantičke bazilike u Bosni i Hercegovini”. Filozofski fakultet Sarajevo, Knjiga XVII. Pristupljeno 9. 2. 2016.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Enver Imamović, Ranohrišćanske bazilike u Bosni i Hercegovini
- Jozo Petrović, Novi arheološki nalazi iz doline Gornjeg Vrbasa. Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, Arheologija, n.s. sv. XV-XVI, Sarajevo, 1961., 229-234.
- Veljko Paškvalin, Čipuljić, Bugojno – Kasnoantičke građevine. Arheološki pregled 3, Arheološko društvo Jugoslavije, Beograd 1961., 89-92.
- Veljko Paškvalin, Ulomak pluteja iz starokršćanske bazilike u Bugojnu. Zbornik radova posvećen akademiku Alojzu Bencu. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, posebna izdanja, knjiga XCV, Odjeljenje društvenih nauka, knjiga 27, Sarajevo, 1991., 209-219.
- Ante Škegro, Rimska žigosana opeka na području Bosne i Hercegovine. Zbornik radova posvećen akademiku Alojzu Bencu. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, posebna izdanja, knjiga XCV, Odjeljenje društvenih nauka, knjiga 27, Sarajevo, 1991., 221-237.