Prvi proleterski bataljon Hrvatske
| Prvi proleterski bataljon Hrvatske | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Segment | Narodnooslobodilačke partizanske i dobrovoljačke vojske Jugoslavije | |
| Lokacija osnivanja | Korenica | |
| Jačina | 305 boraca | |
| Formacija | četiri čete | |
| Komandanti | ||
| Komandant | Ante Banina | |
| Angažman | ||
Prvi proleterski bataljon Hrvatske formiran je 7. maja 1942. godine u tada oslobođenoj Korenici od Proleterske čete iz Grupe kordunaških partizanskih odreda, Proleterske čete Primorsko-goranskog partizanskog odreda i Proleterske čete Grupe NOP odreda za Liku.
Pri formiranju imao je štab, tri čete i mitraljeski vod. Početkom juna narastao je na četiri čete sa 305 boraca, naoružanih sa 267 pušaka, 19 puškomitraljeza i 7 mitraljeza. Bataljon se nalazio pod neposrednom komandom Glavnog štaba NOP odreda Hrvatske.
Prvi komandant bataljona bio je Ante Banina, narodni heroji.
Borbeni put Prvog proleterskog bataljona[uredi | uredi kod]
Odmah posle formiranja bataljon je ušao u sastav Kombinovanog partizanskog odreda i upućen na tromeđu Like, Bosne i Dalmacije, gde je učestvovao do kraja maja u borbama protiv italijanskih jedinica, i u razbijanju i uništenju četnika u selima Golubiću, Zrmanji, Erveniku, Rujištu, Vrpolju i Plavnu, i nekoliko puta rušio komunikaciju Gračac-Knin, posle čega je izašao iz sastava Odreda.
U junu i prvoj polovini jula, s jedinicama Grupe NOP odreda za Liku vodio je borbe s ustašama i italijanima na području Plitvičkih jezera, a zatim napadao četnička uporišta u Gackoj dolini. U Gorskom kotaru i Hrvatskom primorju bataljon se istakao u više uspelih napada na italijanske, četničke i ustaške snage: sa delovima Prvog primorsko-goranskog partizanskog odreda na putu Novi-Senj napao je 18. jula italijansku motorizovanu bateriju iz 57. artiljerijskog puka divizije Lambardia i tom prilikom uništena su četiri topa, dva kamiona i jedan oklopni automobil; 24. jula napao je četničko uporište Gomirje i razoružao oko 50 četnika; 2. avgusta s Udarnim bataljonom Drugog primorsko-goranskog partizanskog odreda napao je između Gerova i Crnog Luga veliku italijansku motorizovanu kolonu, uništio 50 motornih vozila i oslobodio oko 500 ljudi, žena i dece koje su italijanski fašisti sprovodili u internaciju; 11. i 14. avgusta razbio je italijanski motorizovanu kolonu između Mrzlih Vodica i Jelenja, a 12. avgusta, posle osmočasovne borbe, odbio napad italijanskih snaga u rejonu brda Travnika.
Početkom septembra Prvi proleterski bataljon Hrvatske došao je na Kordun i 13. septembra 1942. godine sa Prvim i Drugim udarnim bataljonom Prvog primorsko-goranskog odreda i Trećim kordunaškim bataljonom likvidirao jako ustaško-domobransko uporište Blagaj, zarobio 58 domobrana i zaplenio 70 pušaka i drugu ratnu opremu. Bataljon je učestvovao u likvidaciji ustaško-domobranskih uporišta sela Siča, 19. septembra; domobranskog u Bosiljevu, 24/25. septembra i ustaškog Netretiću, 28. septembra.
Krajem septembra Prvi proleterski bataljon je imao 523 boraca. Posle dolaska u Žumberak, krajem septembra 1942. godine, od 7. do 10. oktobra sa bataljonom Josip Kraš Žumberačko-pokupskog partizanskog odreda i Prvim bataljonom Krškog partizanskog odreda, vodio je teške borbe, vodio je teške borbe sa četiri bojne ustaša. U tim borbama bio je oboren i jedan ustaški avion. Za postignute uspehe u borbi bataljon je bio pohvaljen od strane Glavnog štaba NOP odreda Hrvatske 19. oktobra 1942. godine.
Bataljon se posebno istakao u borbama s italijanskom posadom u Ostrižu kod Kašta, blizu Metlike, 24. oktobra; kod Radovice, 26. oktobra i protiv jakih italijanskih i ustaških snaga kod Lešća, Visoča, Bulića, Magovca, Pilatovaca i Glušinje od 28. oktobra do 1. novembra kada je uspeo da probije obruč, savlada železničku prugu Zagreb-Karlovac i stigne 1. novembra u rejon Jastrebarskog. Zatim se preko Donje Kupčine prebacio na Kordun, u rejon Sjeničaka, gde je 10. novembra 1942. godine ušao u sastav Trinaeste hrvatske udarne brigade Josip Kraš.
Za šest meseci postojanja Prvi proleterski bataljon Hrvatske vodio je borbe u Lici, severnoj Dalmaciji, Gorskom kotaru, Hrvatskom primorju, Kordunu i Žumberku.
Narodni heroji Prvog proleterskog bataljona[uredi | uredi kod]
Sedmoro boraca Prvog proleterskog bataljona proglašeno je za narodne heroje.
- Ante Banina, prvi komandant bataljona
- Ivan Denac, politički komesar čete
- Milan Žeželj, komandant bataljona
- Vojislav Ivetić, operativni oficir bataljona
- Bogdan Mamula, komandir čete
- Ilija Popović, komandir čete
- Dinko Šurkalo, borac
Literatura[uredi | uredi kod]
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija (knjiga sedma). Beograd 1974. godina
- Prvi proleterski bataljon Hrvatske Bogdan Mamula „Historijski arhiv" 1983