Prva makedonsko-kosovska proleterska brigada
| 1. makedonsko-kosovska proleterska brigada | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
| Segment | NOV i PO Jugoslavije | ||
| Aktivnost | 11. novembar 1943 — 24. jun 1944. | ||
| Lokacija osnivanja | Slivovo | ||
| Jačina | 700 vojnika i oficira | ||
| Komandanti | |||
| Komandant | Petar Brajović | ||
| Politički komesar | Mita Miljković | ||
| Angažman | |||
| Bitke | Februarski pohod Prolećna ofanziva | ||
| Odlikovanja | Orden narodnog heroja Orden narodnog oslobođenja Orden partizanske zvezde | ||
Prva makedonsko-kosovska proleterska udarna brigada je formirana 11. novembra 1943. godine u selu Slivovu kod Ohrida. Sastojala se od boraca bataljona „Mirče Acev“, Kičevskog bataljona, Prvog kosovsko-metohijskog bataljona „Ramiz Sadiku“ i Drugog kosovsko-metohijskog bataljona "Boro Vukmirović". Imala je oko 700 boraca.
Prvi komandant brigade bio je Petar Brajović, narodni heroj, a politički komesar Mita Miljković.
Brigada je bila višenacionalnog sastava i u njenim redovima zajedno zajedno su se borili Makedonci, Albanci, Turci, Srbi, Crnogorci, Slovenci i Italijani.
Borbeni put brigade[uredi | uredi kod]
Odmah posle formiranja, brigada je vodila borbe protiv nemačkih i balističkih jedinica na terenu Kičeva i protiv bugarskih okupacionih jedinica na području Kruševa, Resana i Ohrida. Početkom decembra, vodila je odbrambene borbe protiv nemačko-balističkih jedinica koje su koncentrično napadale iz Kičeva, Debra i Struge na slobodnu teritoriju Debarca, na kojoj su se nalazili Centralni komitet KP Makedonije i Glavni štab NOV i PO Makedonije.
Pod pritiskom nadmoćnijih nemačko-balističkih jedinica, brigada je zajedno s Glavnim štabom i CK KPM izvršila marš preko Galičice i albanske teritorije u Grčku, gde je 13. decembra 1943. stigla u Karadžovu. U vreme pokreta, u sastav brigade ušao je bataljon „Stiv Naumov“, ali je već u januaru 1944. izašao iz njenog sastava i s bataljonom „Hristo Botev“ formirao Treću grupu bataljona. Prema operativnom planu GŠ Makedonije, 1. makedonsko-kosovska s Drugom makedonskom brigadom i Trećom grupom bataljona vodila je do kraja januara 1944. uspešne borbe protiv nemačkih i bugarskih snaga na Meglenu, Marijovu i rejonu planine Kožuf i ugrožavala komunikacije Solun–Đevđelija–Skoplje.
U Februarskom pohodu posebno se istakla u teškim borbama koje je u prvoj polovini februara 1944. vodila protiv znatno brojnijih i opremljenijih bugarskih jedinica. Brigada je po velikom snegu, mrazu i hladnoći prešla preko 300 kilometara. U sukobu s bugarskim jedinicama, brigada je olakšala prolaz 3. grupe bataljona s Glavnim štabom Makedonije i izbijanje na teren Kumanova.
Za iskazanu hrabrost i upornost tokom Februarskog pohoda, brigada je pohvaljena od GŠ Makedonije 26. marta 1944. godine. U Prolećnoj ofanzivi, brigada je bila podeljena na dve grupe bataljona (makedonsku i kosovsko-metohijsku), učestvovala u ofanzivi ka zapadnoj Makedoniji i od 8. maja do 4. juna razbila protivofanzivu 297. nemačke divizije i balističkih snaga u Debarcima i vodila borbe na komunikaciji Struga–Debar.
Od grupe makedonskih bataljona formirana je 8. juna 1944. Prva makedonska brigada, a od kosovsko-metohijskih, 24. juna 1944. godine Prva kosovsko-metohijska brigada.
Odlikovana je Ordenom narodnog heroja Jugoslavije 2. novembra 1951. godine (pod imenom 15. proleterska brigada), Ordenom narodnog oslobođenja, i Ordenom bratstva i jedinstva.
Narodni heroji Prve makedonsko-kosovske proleterske brigade[uredi | uredi kod]
Neki od boraca Prve makedonsko-kosovske proleterske brigade, proglašeni za narodne heroje Jugoslavije, su:
- Petar Brajović, prvi komandant brigade
- Čede Filipovski, zamenik komandanta brigade
- Vera Aceva, zamenica političkog komesara brigade
- Ilija Jovanovski Cvetan, zamenik komandira bataljona
- Miho Mihajlovski, zamenik komandira bataljona
- Đore Damevski, pomoćnik političkog komesara brigade
- Manču Matak, komandir Prilepske čete
- Dara Dragišić, politički komesar Drugog bataljona
- Mirko Arsenijević, politički komesar Prvog bataljona
- Dževdet Doda, komandir Prvog bataljona
- Atanas Zabaznovski, borac-mitraljezac
- Zlate Mihajlovski, borac-puškomitraljezac
Literatura[uredi | uredi kod]
- Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina
- „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975.
