Stupa
Za ostala značenja, vidi Stupa (razvrstavanje).
Stupa je spomenik, simbol Bude i budizma.
Predbudističko poreklo[uredi | uredi kod]
U stara vremena rečju sutpa označavala se humka podignuta nad zakopanom mrtvom osobom (iz sanskrita stup: nagomilati, skupiti na gomilu). Ovakva humka imala je oblik polulopte i pravljena je uglavnom od zemlje ili od kamenja. Indijci su u sredinu polulopte stavljali štap i posmrtne ostatke zakopavali pod njim. Štap se smatrao vezom sa središtem kosmosa koji skuplja svu energiju i utiče na rađanje svog života.(Polu-)lopta, kao simbol potpunosti predstavljala je ravnotežu energije u kosmosu, i postala njegov simbol.
Budistički počeci[uredi | uredi kod]
Budizam je preuzeo ovu osnovnu ideju. U sutri Mahaparinibana spominje se da su četiri kruga osoba dostojna da održe ovakvu nadgrobnu humku:: jedan popuni svetac "savršeno probuđen" (istorijski Buda- Sama-Sambuda), jedan "probuđeni pojedinac" (dakle jedan Buda- Pačeka-Buda), jedan učenik sveca i jedan car-kralj (Čakravartin - univerzalni monarh).
Izgradnja sopstvenog jezika forme[uredi | uredi kod]
U samo nekoliko vekova jednostavna nadgrobna humka razvila se do osnovnog oblika današnjih stupa u srednjoj Indiji. Već tu se prepoznaju četiri osnovna elementa: platforma kvadratnog oblika kao osnova, kupolasti svod u obliku polulopte, prostorija za relikviju i špicasti vrh zamenjen stilizovanim kišobranom koji se završava krunom, draguljem. Ova četiri elementa simbolizuju elemente budizma: Sanga (temelj, osnova), Dama (kugla), Buda (prostorija za relikviju, vrh) i Nibana (dragulj).
Različit nacionalni razvoj stupa[uredi | uredi kod]
Od ovog osnovnog oblika stupe, tokom vekova u Šri Lanci su se razvile dagobe, u Tajlandu čedi. Od čedija se zatim u Laosu razvio tat. Severna razvojna linija oblikovala je u Butanu i na Tibetu čorten, a u Kini ta. I sve druge zemlje u kojima se pojavljuje budizam, razvile su sopstvene varijacije stupe pod različitim imenima.
