Gniezno
| Gnjezno polj. Gniezno | |
|---|---|
|
| |
 Grb | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Poljska
|
| Vojvodstvo | Velikopoljsko |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2008) | 69.716 |
| Gustina stanovništva | 1704,5 st./km² |
| Geografija | |
| Koordinate | 52°33′N 17°36′E / 52.55°N 17.6°E |
| Vremenska zona | UTC+1, leti UTC+2 |
| Nadmorska visina | 120 m |
| Površina | 40,9 km² |
  Gnjezno Gnjezno (Poljske) | |
| Ostali podaci | |
| Web-stranica | www.gniezno.home.pl |
Koordinate: 52° 32′ 60" SGŠ, 17° 36′ 00" IGD
Gniezno (čita se Gnjezno) je grad u zapadnom delu centralne Poljske u Velikopoljskom vojvodstvu. Značajan je kao prva istorijska prestonica Poljske. Nalazi se oko 50 kilometara istočno od Poznanja. U gradu je 2008. živelo 69.716 ljudi.
Istorija[uredi | uredi kod]
Prvi arheološki nalazi o ljudskim naseljima na ovom području potiču iz kasnog paleolita. Rana slovenska naselja na brdu Leh i Devojačkom brdu potiču iz 8. veka. Početkom 10. veka ovde su se nalazila svetilišta religije starih Slovena. Vojvodsko utvrđenje podignuto je pre 940. na brdu Leh i okruženo sa utvrđenim naseljima.
Legenda o Lehu, Čehu i Rusu[uredi | uredi kod]
Po poljskoj verziji legende: tri brata Leh, Čeh i Rus su istraživali divlje predele da bi našli mesto gde bi se naselili. Iznenada, ugledali su brdo na čijem vrhu je bio stari hrast sa orlom na vrhu. Leh je rekao: uzeću belog orla za simbol mog naroda, a oko hrasta ću izgraditi svoje utvrđenje koje ću zvati Gniezno po orlovom gnezdu (polj. gniazdo). Druga dvojica braće otišla su dalje u potragu za zemljom u kojoj će naseliti svoj narod. Čeh se uputio na jug (gde je osnovao Češke zemlje), dok je Rus otišao na istok (da stvori Rusiju i Ukrajinu).
Gniezno kao poljski kraljevski grad[uredi | uredi kod]
U 10. vijeku Gniezno je postalo jedno od tri glavna grada rane dinastije Pjast, osnivača poljske države. Tu je godine 1000. održan Sejm u Gnieznu, tokom kojeg je vojvoda Poljske Boleslav I primio cara Svetog rimskog carstva Otona III. Car i poljski vojvoda su proslavili osnivanje poljske nadbiskupije u Gnieznu.
U Gnieznu su krunisani poljski kraljevi Boleslav I 1024. i njegov sin Mješko II 1025. Češki vojvoda Bretislav I osvojio je, opljačkao i uništio Gniezno i Poznań 1038. Zbog toga je poljska prestonica premeštena u Krakov. Nadbiskupsku katedralu sagradio je kralj Boleslav II, koji je tu krunisan 1076. Kraljevi su ovde krunisani još 1295. i 1300.
Regionalni centar[uredi | uredi kod]
Grad su uništili teutonski vitezovi 1331. Posle administrativne reforme Gniezno je postao okrug u Kališkom vojvodstvu, što je ostao do 1768. Gniezno su pogodili požari 1515. i 1613, uništen je tokom Švedskih invazija u 17. i 18. vijeku, a kuga je pogodila grad 1708-1710. Sve ovo je uticalo na ekonomsko zaostajanje grada. Godine 1768. osnovano je Vojvodstvo Gnjezno. Kraljevina Pruska osvojila je Gniezno 1793. tokom Druge podjele Poljske, i odtad je dio njegove Provincije Južna Pruska. Posle Prvog svetskog rata, 1920, Gnjezno je dodeljeno novostvorenoj Republici Poljskoj (Druga Poljska Republika).
