Crnogorski dobrovoljački korpus

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Crnogorski dobrovoljački korpus
Segment Wehrmachta
Lokacija osnivanja Crna Gora i Sandžak
Jačina 5.619
Formacija * Šesti puk CDK
  • Sedmi puk CDK
  • Osmi puk CDK ("Gvozdeni")
Komandanti
Komandant potpukovnik Pavle Đurišić
Angažman
Bitke Operacija Draufgenger jula 1944.
Operacija Ribecal

Crnogorski dobrovoljački korpus je bila kvislinška formacija sastavljena od crnogorskih i sandžačkih četnika, stvorena po ugledu na Ljotićev Srpski dobrovoljački korpus. Potpukovnik Pavle Đurišić, komandant CDK, ujedno je bio i zamjenik komandanta SDK generala Koste Mušickog.

CDK je nastao juna i jula 1944. u saradnji crnogorske četničke komande Pavla Đurišića, srbijanskog fašiste Dimitrija Ljotića, Nedićeve vlade, koja je naoružavala, snabdevala i finansirala ovu formaciju i Vermahta.

Nemci su naoružali 5.649 crnogorskih dobrovoljaca, ali je Hitler zabranio, da se oni stave pod zajedničku komandu Srpskog dobrovoljačkog korpusa.[1]

Crnogorski dobrovoljački korpus se sastojao od tri puka, koji su numerisani kao Šesti, Sedmi i Osmi, nadovezujući se tako na pet postojećih pukova Ljotićevog SDK. Stvaranje i opremanje CDK odobrili su nemačka Komanda Jugoistoka i ministarstvo spoljnih poslova Rajha preko izaslanika Nojbahera.

Stvaranje korpusa[uredi | uredi kod]

2. bataljon 363. grenadirs. puka, te 1. i 2. puk Crnogorskog dobrovoljačkog korpusa [Đurišićevi četnici] javili su se rano ujutro diviziji preko komande Crne Gore, i po pristizanju joj bili potčinjeni.[2]

– Dnevni izvještaj 21. brdskog armijskog korpusa od 31. avgusta 1944. godine

C. D. K. od 3 puka, pod komandom potpukovnika Đurišića, formiran neposredno od strane K-de 2. OkA (Druga oklopna armija), bio je do sada u službenom pogledu potčinjen K-di 2. OkA a u snabdevačkom i taktičkom pogledu 181. peš. div., koja je trebalo da se obimno uključi u obuku.[3]

– Izvještaj komande 21. brdskog korpusa komandi Armijske grupe "E" od 23. septembra 1944.

Nakon jesenjeg boravka 1943, Đurišić je ponovo boravio u Beogradu sredinom maja 1944. Tu se, osim sa Nedićem, sastao i sa Nojbaherom i Komandantom Jugoistoka fon Vajhsom. Na tim sastancima doneta je odluka o preformiranju crnogorskih četnika u formaciju nalik na Ljotićev SDK, radi poboljšanja organizacije i povećanja njihove borbene vrednosti. Formacija je trebala da broji oko 5.000 ljudi, a za komandanta je predviđen Đurišić. Đurišićevom boravku u Beogradu „nedićevska štampa je dala veliki publicitet, ističući njegove zasluge u borbi protiv narodnooslobadilačkog pokreta, objavivši i njegove fotografije s njemačkim i nedićevskim oficirima.”[4] Tom prilikom Nedić je unapredio Đurišića u čin potpukovnika. Mesec dana kasnije, u čin potpukovnika unapredio ga je i kralj Petar II na predlog Mihailovića.

Po povratku, Đurišić je radi preciziranja detalja dogovora oko 20. maja poslao u Beograd delegaciju koju su sačinjavali: Dušan Arsović, načelnik Đurišićevog štaba, Veljko Tomović, Đurišićev ađutant, i potporučnik Hajs, nemački oficir za vezu pri Đurišićevom štabu. Delegacija se vratila početkom juna sa vestima da su odobrena tri vagona ratne opreme (oko 3.000 pušaka, 150 automata, oko 80 teških mitraljeza, 38 minobacača, šest topova, 2.000 pari cipela, 300 litara nafte, odeća), 20 kamiona koji će opremu iz Raške prebaciti do Đurišićevog štaba u Prijepolju, a najavljena je pošiljka i druge opreme.[5] Nemačka komanda iz Banata dodelila je sa svoje strane 900 konja.[6]

U prvoj polovini juna Đurišić je imenovao komandno osoblje CDK i njegovih pukova. CDK su sačinjavala tri puka:

  • Šesti sa sedištem u Prijepolju, sastavljen od četnika Starog Rasa, kao i delova snaga iz beranskog i andrijevičkog sreza koje su se povukle nakon operacije Frilingservahen, pod komandom Vuksana Cimbaljevića,
  • Sedmi sa sedištem u Pljevljima, sastavljen od četnika iz Sandžaka, pod komandom Radomana Railića,
  • Osmi puk, nazvan Gvozdeni, sačinjavali su četnici iz podgoričkog, danilovgradskog i nikšićkog sreza. Za sedište Osmog puka određena je Podgorica, a za komandanta postavljen kapetan Miloš Pavićević.[4][7]

U izvodu iz ratnog dnevnika komande Grupe armija »F« od 2. jula 1944, navodi se da je načelnik štaba komandanta Jugoistoka zatražio da se odredi oficir za vezu koji će, po Führerovom odobrenju, biti upućen u Crnogorski dobrovoljački korpus:

Nemački oficir za vezu za Crnogorski dobrovoljački korpus
U jednom telegramu (Op. od. pov. br. 3041/44.) načelnik štaba komandanta Jugoistoka moli zamenika načelnika Generalštaba Vermahta, generala artiljerije Varlimonta [Warliemont] da izdejstvuje kod komande KoV (Generalštab KoV), Organizacijsko odeljenje, i Personalne uprave KoV izdavanje naređenja za upućivanje nemačkog oficira za vezu koji je hitno potreban za Crnogorski dobrovoljački korpus, odobrenog od strane firera.[8][9]

O ustanovljenju CDK, kao i o njegovoj svrsi i namjeni, govori se i u izvještaju koji je iz komande Jugoistoka 5. jula 1944. poslat Vrhovnoj komandi Wehrmachta, a koji potpisuje general-major August Winter, načelnik štaba Armijske grupe F:

Ustanovljenje Crnogorskog dobrovoljačkog korpusa imalo je za cilj da poveća borbenu snagu crnogorskih četnika, oštro protivkomunistički orijentisanih i, usled višestruke krvne osvete, sigurno protiv komunizma neprijateljski raspoloženih, kao i da se izbegnu neuspesi do kojih je došlo u majskim operacijama u crnogorskom području.

Istovremeno trebalo je da se raskinu i poslednje veze Đurišićevih ljudi sa D. M., sa kojim su u izvesnom smislu vladali zategnuti odnosi.

Ujednačavanje po organizacionoj formi sa SDK i ravnanje prema Nediću trebalo je da, u za nas neobaveznoj formi, podstakne nadu srpskih i crnogorskih nacionalista na uže zbliženje Crne Gore i Srbije. Jedno privremeno rešenje, koje pri nerešenoj političkoj problematici prostora, ne treba da ima nikakav uticaj na konačno, tj. političko rešenje.[10][11]

Pri formiranju se došlo do ukupnog brojnog sastava od 5.649 ljudi, pa je Đurišić u pismu molio Nedića da uvaži razliku preko 5.000.[5]

U izvještaju iz komande 21. brdskog armijskog korpusa Wehrmachta od 13. avgusta 1944. navodi se da je CDK formalno odvojen od drugih četničkih formacija pod Đurišićevom komandom, te da je pridodat njemačkim okupacionim snagama:

Najjača nacionalna grupa u Crnoj Gori i Sandžaku sastoji se od četnika koji stoje pod Đurišićevim rukovodstvom. Jednu liniju sačinjava kapetan Jovović koji je pod Đurišićem i takođe održava vezu sa D.M. Pored toga, odnedavno postoji Crnogorski dobrovoljački korpus, koji svojom strogo vojničkom organizacijom stoji u suprotnosti sa navedenim četničkim jedinicama, i koji je pridodat nemačkom Vermahtu i od njega opremljen (vođa Pavisevic) [sic!].[12]

– Dnevni izvještaj o stanju Komande 21. brdskog korpusa od 13. avgusta 1944. godine

Učešće u borbama[uredi | uredi kod]

Crnogorski dobrovoljački korpus učestvovao je u sastavu nemačkih snaga prilikom napada na delove Drugog udarnog korpusa NOVJ u dolini Lima pred i tokom operacije Draufgenger.

Korpus je posebno intenzivno angažovan tokom presudne nemačke operacije Ribecal. Sva tri puka učestvovala su u oštrim borbama, a Osmi "gvozdeni" puk učestvovao je sa delovima 7. SS i 181. divizije u napadima na uzletište Brezna tokom savezničke evakuacije ranjenika NOVJ. U tim borbama puk je 25. avgusta na Ćeranića gori teško poražen i razbijen od Sedme crnogorske omladinske brigade NOVJ, pretrpevši gubitke od oko 350 poginulih i oko 180 zarobljenih.[13]

181. peš. divizija: U oblasti Danilovgrada desna borbena grupa (3 ojačane čete) zauzela uporno branjene visove sa obe strane Frutka... Leva borbena grupa (2 ojačane čete, Đurišić sa 700 Crnogoraca) osvojila je pored velikih teškoća i jakog neprijatelja visove 6 [km] z. od Orje Luke... Namera: ostaviti obezbeđenje (četnike) na osvojenim visovima i desnom borbenom grupom nastaviti nastupanje putem prema Nikšiću...[14]

– Dnevni izvještaj komande 21. brdskog korpusa za 8. avgust 1944.

Napad borbene grupe Harrendorf i Crnogorskog dobrovoljačkog korpusa [četnici] na Berane protiv upornog neprijateljskog otpora dosegao 14 km istočno od Kolašina.[15]

– Ratni dnevnik komande 21. brdskog armijskog korpusa od 6. septembra 1944. godine

Nakon operacije Ribecal formacija crnogorskih četnika se više puta menjala, ali je ostala taktički integrisana u nemačke snage, kako tokom borbi za nemački prodor prema Mostaru, bitke za Cetinje, tako i tokom proboja prema Kolašinu. Komandant Jugoistoka je u svom pregledu snaga od 16. novembra 1944. ubrojao formaciju crnogorskih četnika (oko 10.000 ljudi) u sopstvene snage.[16][17]

Reference[uredi | uredi kod]

  1. ↑ „Nikola Živković, Srbi u Ratnom dnevniku Vrhovne komande Vermahta”. Arhivirano iz originala na datum 2016-08-03. Pristupljeno 2012-11-13. 
  2. ↑ National Archive Washington, T314, Roll 664, frame 000658.
  3. ↑ Izvještaj Komande 21. brdskog korpusa Komandi grupe armija "E" od 23.09.1944., Vojnoistorijski institut; NAW, T314, Roll 664, frame 000817.
  4. ↑ 4,0 4,1 Radoje Pajović: Kontrarevolucija u Crnoj Gori: Četnički i federalistički pokret 1941-1945, Istorijski institut SR Crne Gore u Titogradu, Obod, Cetinje, 1977, str. 472.
  5. ↑ 5,0 5,1 Arhiv Vojnoistorijskog instituta, Beograd, ČA, CG—X—444, Pismo P. Đurišića M. Nediću od 12. juna 1944.
  6. ↑ Arhiv Vojnoistorijskog instituta, Beograd, ČA, CG—H-454 i CG—X—455, Pisma Boža Joksimovića i dr. i Milivoja Zonjića Đurišiću od 11. jula 1944.
  7. ↑ Srpska reč br. 337[mrtav link]
  8. ↑ IZVOD IZ RATNOG DNEVNIKA KOMANDE GRUPE ARMIJA »F« ZA PERIOD OD 1. JULA DO 31. DECEMBRA 1944. GODINE
  9. ↑ NARA, T311, Roll 190, frame no. 000769.
  10. ↑ National Archive Washington, T311, Roll 191, frames 000770-773.
  11. ↑ Izveštaj komandanta Jugoistoka od 5. jula 1944. Vrhovnoj komandi Vermahta o vojno-političkoj situaciji u Srbiji i mogućnostima saradnje sa četnicima
  12. ↑ NARA, T314, Roll 664, frame no. 000509.
  13. ↑ Mitar Đurišić: SEDMA OMLADINSKA - Vojnoizdavački zavod, Beograd 1973, str 139-151.
  14. ↑ NARA, T314, Roll 664, frame no. 000465.
  15. ↑ NARA, T314, Roll 664, frame no. 000015.
  16. ↑ „Pregled brojnog stanja jedinica potčinjenih Grupi armija E na dan 16. 11. 1944, u: Zbornik dokumenata i podataka NOR-a tom XII (nemački dokumenti), knjiga 4 (dokument 174), Vojnoistorijski institut Beograd 1975.”. Arhivirano iz originala na datum 2023-07-30. Pristupljeno 2023-07-30. 
  17. ↑ National Archive Washington, T311, Roll 184, frames no. 000376-377.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Crnogorski_dobrovoljački_korpus&oldid=41855599