Vatra svetog Elma – razlika između verzija
m →Spoljašnje veze: clean up using AWB |
dopuna |
||
| Red 3: | Red 3: | ||
[[Datoteka:Elmo's fire.jpg|thumb|Vatra svetog Elma na jarbolima broda]] |
[[Datoteka:Elmo's fire.jpg|thumb|Vatra svetog Elma na jarbolima broda]] |
||
'''Vatra svetog Elma''' (en. ''St. Elmo's fire'' ili ''Saint Elmo's light'') je svetlosni efekat koji se javlja usled električnog pražnjenja u atmosferi. |
'''Vatra svetog Elma''' (en. ''St. Elmo's fire'' ili ''Saint Elmo's light'') je svetlosni efekat koji se javlja usled električnog pražnjenja u atmosferi. "Vatra" svetog Elma je zapravo [[plazma]] niske gustine i niske temperature. Efekat je vekovima poznat moreplovcima pošto se manifestuje na jarbolima brodova, uglavnom tokom nevremena. U moderna vremena efekat se manifestuje i na visokim stubovima dalekovoda i na isturenim ivicama aviona. |
||
"Vatra" svetog Elma je zapravo [[plazma]] niske gustine i niske temperature. |
|||
Efekat je vekovima poznat moreplovcima pošto se manifestuje na jarbolima brodova, uglavnom tokom nevremena. |
|||
U moderna vremena efekat se manifestuje i na visokim stubovima dalekovoda i na isturenim ivicama aviona. |
|||
Naziv je dobio po [[erazmo iz Formija|svetom Elmu]], zaštitniku moreplovaca. |
Naziv je dobio po [[erazmo iz Formija|svetom Elmu]], zaštitniku moreplovaca. Električnu prirodu fenomena je prvi objasnio [[Benjamin Franklin|Bendžamin Frenklin]]. |
||
Električnu prirodu fenomena je prvi objasnio [[Benjamin Franklin|Bendžamin Frenklin]]. |
|||
===Promatranja=== |
|||
Vatra svetog Elma je tiho luminiscentno električno pražnjenje iz istaknutih zašiljenih objekata na Zemljinoj površini kao što su gromobrani, jarboli, tornjevi, dimnjaci, a može se vidjeti i na krilima aviona. Može se zapaziti čak na lišću, travi, pa čak na vrhovima rogova stoke. |
|||
=== Naučna objašnjenja === |
|||
Šiljasti predmeti izazivaju deformaciju [[električno polje|električnog polja]] u svojoj okolini. Linije polja električnog potencijala su nad zašiljenim objektima gušće, te električno polje može premašiti kritičnu vrijednost (3 MV/m) i dolazi do električnog izboja elektrona u mlazu, do sekundarne ionizacije, praćene svjetlucanjima u obliku vijenca ili korone oko predmeta, koji je izazvala pojava. Veličina vijenca ovisi o jakosti naboja oko šiljka. Pri pozitivnom naboju je veći, a boja svjetlucanja je ljubičasta. Pri negativnom naboju vijenac je manji, a svjetlucanje je svjetlije i plavkasto. [[Dušik]] i [[kisik]] iz Zemljine atmosfere uzrokuju ljubičasta i plavkasta svjetlucanja; a to je sličan mehanizam koji uzrokuje da [[neonska cijev]] svijetli. Područje svjetlucanja je zapravo [[plazma]], male gustoće izazvana razlikom potencijala iznad vrijednosti dielektričnog praga električnog proboja u zraku. |
|||
=== Historijski izvještaji === |
|||
U Kini se naziva vatra božice Mazu i vjeruje se da ona stvara vatru na jarbolima brodova da vodi izgubljene mornare. |
|||
U staroj Grčkoj jedna vatra se nazivala [[Helena]], a dvije [[Kastor i Poluks]]. |
|||
U starom Rimu opisi vatru svetog Elma je opisao [[Julije Cezar]] i [[Plinije Stariji]]. |
|||
Antonio Pigafetta je zapisao u svome brodskom dnevniku vatru svetog Elma, dok je putovao sa [[Ferdinand Magellan|Ferdinandom Magellanom]] na prvom putu oko svijeta. |
|||
Zabilježio ju je i [[Charles Darwin]] dok je bio na poznatom putovanju sa brodom “Beagle”, dok su bili na sidru u zaljevu rijeke La Plata. |
|||
Vatra svetog Elma je zabilježena i za vrijeme [[pad Carigrada|pada Carigrada]] koje je izvelo [[Osmansko carstvo]] 1453 godine. Često je viđena sa topa koji je bio smješten u [[Carigradski hipodrom|Carigradskom hipodromu]]. |
|||
U hrvatskom govornom području je naziv vatra svetog Nikole stariji i zapisan je već u 15. st. u knjizi Dubrovčanina B. Kortuljevića (M.Vučetić, 2004). |
|||
26 kolovoza 1883 godine je britanski ratni brod “Charles Ball” svjedočio eksploziji vulkana [[Krakatoa]] i tada su primjetili veličanstvenu vatru svetog Elma na jarbolima uzrokovanu statičkim elektricitetom, koje je nastalo zbog kretanja malenih djelića stijena i kapljica vode u vulkanskom dimu. |
|||
Veličanstvena vatra svetog Elma je viđena 1995 godine dok su istraživači sa Sveučilista Aljaska letjeli iznad Amazone. |
|||
== V. također == |
== V. također == |
||
Aktualna verzija na datum 17 februar 2015 u 20:28
Za istoimeni film, vidite članak Vatra svetog Elma (film).
Vatra svetog Elma (en. St. Elmo's fire ili Saint Elmo's light) je svetlosni efekat koji se javlja usled električnog pražnjenja u atmosferi. "Vatra" svetog Elma je zapravo plazma niske gustine i niske temperature. Efekat je vekovima poznat moreplovcima pošto se manifestuje na jarbolima brodova, uglavnom tokom nevremena. U moderna vremena efekat se manifestuje i na visokim stubovima dalekovoda i na isturenim ivicama aviona.
Naziv je dobio po svetom Elmu, zaštitniku moreplovaca. Električnu prirodu fenomena je prvi objasnio Bendžamin Frenklin.
Promatranja[uredi | uredi kod]
Vatra svetog Elma je tiho luminiscentno električno pražnjenje iz istaknutih zašiljenih objekata na Zemljinoj površini kao što su gromobrani, jarboli, tornjevi, dimnjaci, a može se vidjeti i na krilima aviona. Može se zapaziti čak na lišću, travi, pa čak na vrhovima rogova stoke.
Naučna objašnjenja[uredi | uredi kod]
Šiljasti predmeti izazivaju deformaciju električnog polja u svojoj okolini. Linije polja električnog potencijala su nad zašiljenim objektima gušće, te električno polje može premašiti kritičnu vrijednost (3 MV/m) i dolazi do električnog izboja elektrona u mlazu, do sekundarne ionizacije, praćene svjetlucanjima u obliku vijenca ili korone oko predmeta, koji je izazvala pojava. Veličina vijenca ovisi o jakosti naboja oko šiljka. Pri pozitivnom naboju je veći, a boja svjetlucanja je ljubičasta. Pri negativnom naboju vijenac je manji, a svjetlucanje je svjetlije i plavkasto. Dušik i kisik iz Zemljine atmosfere uzrokuju ljubičasta i plavkasta svjetlucanja; a to je sličan mehanizam koji uzrokuje da neonska cijev svijetli. Područje svjetlucanja je zapravo plazma, male gustoće izazvana razlikom potencijala iznad vrijednosti dielektričnog praga električnog proboja u zraku.
Historijski izvještaji[uredi | uredi kod]
U Kini se naziva vatra božice Mazu i vjeruje se da ona stvara vatru na jarbolima brodova da vodi izgubljene mornare.
U staroj Grčkoj jedna vatra se nazivala Helena, a dvije Kastor i Poluks.
U starom Rimu opisi vatru svetog Elma je opisao Julije Cezar i Plinije Stariji.
Antonio Pigafetta je zapisao u svome brodskom dnevniku vatru svetog Elma, dok je putovao sa Ferdinandom Magellanom na prvom putu oko svijeta.
Zabilježio ju je i Charles Darwin dok je bio na poznatom putovanju sa brodom “Beagle”, dok su bili na sidru u zaljevu rijeke La Plata.
Vatra svetog Elma je zabilježena i za vrijeme pada Carigrada koje je izvelo Osmansko carstvo 1453 godine. Često je viđena sa topa koji je bio smješten u Carigradskom hipodromu.
U hrvatskom govornom području je naziv vatra svetog Nikole stariji i zapisan je već u 15. st. u knjizi Dubrovčanina B. Kortuljevića (M.Vučetić, 2004).
26 kolovoza 1883 godine je britanski ratni brod “Charles Ball” svjedočio eksploziji vulkana Krakatoa i tada su primjetili veličanstvenu vatru svetog Elma na jarbolima uzrokovanu statičkim elektricitetom, koje je nastalo zbog kretanja malenih djelića stijena i kapljica vode u vulkanskom dimu.
Veličanstvena vatra svetog Elma je viđena 1995 godine dok su istraživači sa Sveučilista Aljaska letjeli iznad Amazone.
