Staroruski jezik

Istočnim Slovenima je u X veku zajedno sa pismenošću i knjigama sa slovenskog juga došao i staroslovenski, odnosno crkvenoslovenski jezik. Kao jezik bogosluženja i duhovne literature, a Istočnim Slovenima strukturno dosta blizak jezik, crkvenoslovenski je brzo bio prihvaćen kao književni jezik, da bi zatim tokom vekova bio rusifikovan, odnosno u mnogim elementima ugrađen u staroruski književni jezik, a kasnije i u savremeni ruski književni jezik. Posredstvom crkvenoslovenskog jezika na Rusiju je od X veka, kao vek ranije na slovenski jug, počela da zrači izuzetno i oblicima i sadržajima bogata vizantijska kultura, odnosno mediteranska kultura. Zahvaljujući toj činjenici najveći deo Slovenstva, pre svega onaj koji je preko crkvenoslovenskog jezika bio u tešnjem dodiru sa Vizantijom, imao je početkom drugog milenijuma naše ere neposrednu vezu sa kulturnim središtem Evrope i mogao je da razvija sopstvenu kulturu sa jakim osloncem na bogatstvo vizantijskog duhovnog nasleđa, čak i onda kada vizantijske države, pet vekova kasnije, više ne bude.

Već u XI veku crkvenoslovenski jezik nije više samo sakralni jezik nego ulazi i u druge kulturne sfere. Neka po sadržaju svetovna dela vizantijske kulture pojavljuju se u prevodu sa grčkog jezika na crkvenoslovenski (npr. Aleksandrida, Istorija judejskog rata Josifa Flavija i dr.). U Rusiji su se tako u relativno kratkom vremenu počeli razvijati mnogi žanrovi vizantijske književnosti i nauke: bogoslužbeni tekstovi, žitija, apokrifi, hronike, istorijska i prirodno-naučna literatura i dr. U Kijevskoj Rusiji stvaraju se i originalna književna dela, čiji jezik pokazuje sintezu crkvenoslovenskih sa istočnoslovenskim elementima, u odnosu koji se menjao od dela do dela (npr. Slovo o Igorevom pohodu, Slovo o zakonu i blagodati, dela Vladimira Monomaha i dr.). U literaturi administrativno-pravne prirode (npr. Russkaя pravda) crkvenoslovenskih elemenata bilo je manje, dok je veoma velika unutrašnja jezička izdiferenciranost karakteristična za letopise (zbog toga što su obuhvatali elemente raznih žanrova).

U celini, formiranje staroruskog književnog jezika odvijalo se u znaku preplitanja i uzajamnog uticaja elemenata narodnog govora, s jedne strane (u administrativnim, pravnim, poslovnim, diplomatskim i sličnim tekstovima), i crkvenoslovenskog jezika, sa druge, kao i činjenice da su spomenici staroruske pismenosti obuhvatali u osnovi (a) crkvenu književnost, (b) svetsku literaturu, (v) poslovna dokumenta, sa znatnom unutrašnjom žanrovskom izdiferenciranošću. Odnos crkvenoslovenskih i istočnoslovenskih elemenata u konkretnim tekstovima se, s obzirom na to, mogao znatno razlikovati od dela do dela, ili čak unutar istog žanrovski heterogenog dela, što je u svojoj ukupnosti rezultiralo izrazitom jezičko-stilskom funkcionalnom raslojenošću staroruskog jezika u okviru jedinstvenog književnog jezika. Taj jezik, koji je nastao u Kijevskoj Rusiji, postaće kasnije književni jezik Moskovske Rusije.

Povezano

• Slovo o Igorovom pohodu
• Povest minulih leta
• Velesova knjiga

Literatura

• Izvorni tekst je preuzet iz knjige Uvod u slavistiku I Predraga Pipera. Knjiga se može naći u svom elektronskom izdanju na stranici na projektu Rastko. Knjiga nema eksplicitnih autorskih prava koja zabranjuju njeno umnožavanje.