Beglerbeg – razlika između verzija
m r2.7.1) (robot Dodaje: ca:Beglerbegi |
m popravak poveznice |
||
| Red 1: | Red 1: | ||
[[Datoteka:Berat Bayezid II.jpg|thumb|300px|[[Gramota]] sultana [[Bajazid II.|Bajazida II.]] o imenovanju Hadima Ali-paše beglerbegom [[Rumelija|Rumelije]]]] |
[[Datoteka:Berat Bayezid II.jpg|thumb|300px|[[Gramota]] sultana [[Bajazid II.|Bajazida II.]] o imenovanju Hadima Ali-paše beglerbegom [[Rumelija|Rumelije]]]] |
||
'''Beglerbeg''' ([[turski|tur.]] ''beylerbeyi'': [[beg]] begova, gospodin nad gospodinom; mn. '''beglerbegovi''', '''beglerbezi'''), u prvo vrijeme najviši čin u osmanskoj vojsci, [[sultan|sultanov]] vrhovni komandant vojske. Kasnije, do upravne reforme u prvoj polovini XIX. stoljeća taj naslov su nosili vojni i građanski (generalni) [[guverner|guverneri]], koji su u ime sultana vršili vlast u velikim oblastima (bergelbeglucima, zapravo [[ejalet|ejaletima]] ili [[vilajet|vilajetima)]] [[Tursko Carstvo|Turskoga]] (Osmanskog) Carstva. Beglerbeg je imao, uz ostalo, ovlaštenje da postavlja i razrješava službenike i dodjeljuje i oduzima [[berat|beratom]] ([[dekret|dekretom]]) manje [[timar|timare]] (vlastelinstva) u svojoj oblasti. Tursko Carstvo najprije je bilo podijeljeno na dva beglerbegluka: '''[[Anadolija|anadolski]]''', u kojem su bile azijske zemlje, i '''[[Rumelija|rumelijski]]''' sa sjedištem u [[Sofija|Sofiji]], u kojem su bile [[Evropa|evropske zemlje]] pod turskom vlašću. Širenjem carstva u evropskom dijelu izdvajaju se zasebni beglerbegluci: '''bosanski''' ([[Bosanski pašaluk]]), '''budimski''' i '''[[temišvar]]ski'''. Taj naslov nestao je 1922. godine kad je uspostavljena [[republika]]. |
'''Beglerbeg''' ([[turski|tur.]] ''beylerbeyi'': [[beg]] begova, gospodin nad gospodinom; mn. '''beglerbegovi''', '''beglerbezi'''), u prvo vrijeme najviši čin u osmanskoj vojsci, [[sultan|sultanov]] vrhovni komandant vojske. Kasnije, do upravne reforme u prvoj polovini XIX. stoljeća taj naslov su nosili vojni i građanski (generalni) [[guverner|guverneri]], koji su u ime sultana vršili vlast u velikim oblastima (bergelbeglucima, zapravo [[ejalet|ejaletima]] ili [[vilajet|vilajetima)]] [[Tursko Carstvo|Turskoga]] (Osmanskog) Carstva. Beglerbeg je imao, uz ostalo, ovlaštenje da postavlja i razrješava službenike i dodjeljuje i oduzima [[berat (povelja)|beratom]] ([[dekret|dekretom]]) manje [[timar|timare]] (vlastelinstva) u svojoj oblasti. Tursko Carstvo najprije je bilo podijeljeno na dva beglerbegluka: '''[[Anadolija|anadolski]]''', u kojem su bile azijske zemlje, i '''[[Rumelija|rumelijski]]''' sa sjedištem u [[Sofija|Sofiji]], u kojem su bile [[Evropa|evropske zemlje]] pod turskom vlašću. Širenjem carstva u evropskom dijelu izdvajaju se zasebni beglerbegluci: '''bosanski''' ([[Bosanski pašaluk]]), '''budimski''' i '''[[temišvar]]ski'''. Taj naslov nestao je 1922. godine kad je uspostavljena [[republika]]. |
||
==U Bosni== |
==U Bosni== |
||
| Red 15: | Red 15: | ||
Od riječi '''beglerbeg''' nastalo je [[prezime]] '''Beglerbegović'''. |
Od riječi '''beglerbeg''' nastalo je [[prezime]] '''Beglerbegović'''. |
||
| ⚫ | |||
---- |
|||
| ⚫ | |||
* ''[[Izvori#EJ|EJ]]'', ''[[Izvori#ELZ|ELZ]]'', ''[[Izvori#An-Gold|An-Gold]]'', ''[[Izvori#ARJ|ARJ]]'', ''[[Izvori#Klaić|Klaić]]'', ''[[Izvori#RSANU|RSANU]]'', ''[[Izvori#Skok|Skok]]'', ''[[Izvori#Turcizmi|Turcizmi]]'', ''[[Izvori#Vujaklija|Vujaklija]]'' |
* ''[[Izvori#EJ|EJ]]'', ''[[Izvori#ELZ|ELZ]]'', ''[[Izvori#An-Gold|An-Gold]]'', ''[[Izvori#ARJ|ARJ]]'', ''[[Izvori#Klaić|Klaić]]'', ''[[Izvori#RSANU|RSANU]]'', ''[[Izvori#Skok|Skok]]'', ''[[Izvori#Turcizmi|Turcizmi]]'', ''[[Izvori#Vujaklija|Vujaklija]]'' |
||
* Jovan Nedić: ''"Beglerbeg"'', ''"Skandifeniks"'', ..., 290, 16 - Rijeka, 3. II. 2005. |
* Jovan Nedić: ''"Beglerbeg"'', ''"Skandifeniks"'', ..., 290, 16 - Rijeka, 3. II. 2005. |
||
Verzija na datum 17 august 2011 u 23:58
Beglerbeg (tur. beylerbeyi: beg begova, gospodin nad gospodinom; mn. beglerbegovi, beglerbezi), u prvo vrijeme najviši čin u osmanskoj vojsci, sultanov vrhovni komandant vojske. Kasnije, do upravne reforme u prvoj polovini XIX. stoljeća taj naslov su nosili vojni i građanski (generalni) guverneri, koji su u ime sultana vršili vlast u velikim oblastima (bergelbeglucima, zapravo ejaletima ili vilajetima) Turskoga (Osmanskog) Carstva. Beglerbeg je imao, uz ostalo, ovlaštenje da postavlja i razrješava službenike i dodjeljuje i oduzima beratom (dekretom) manje timare (vlastelinstva) u svojoj oblasti. Tursko Carstvo najprije je bilo podijeljeno na dva beglerbegluka: anadolski, u kojem su bile azijske zemlje, i rumelijski sa sjedištem u Sofiji, u kojem su bile evropske zemlje pod turskom vlašću. Širenjem carstva u evropskom dijelu izdvajaju se zasebni beglerbegluci: bosanski (Bosanski pašaluk), budimski i temišvarski. Taj naslov nestao je 1922. godine kad je uspostavljena republika.
U Bosni
Na čelu Bosanskog, kao i svakog drugog pašaluka, stajao je berglerbeg s titulom paše i to paše višeg ranga s najmanje dva tuga. Za prvog bosanskog beglerbega imenovan je Ferhad-beg (kasnije Ferhad-paša) Sokolović (1580-1588), koji je dotle bio sandžakbeg Bosanskog sandžaka. Kad je Banjaluka postala sjedište Bosanskog beglerbegluka Ferhad-paša je u njoj (1579?) podigao džamiju Ferhadiju. Za vlade sultana Selima I beglerbeg Rumelije (a zatim vezir) postao je Ferhat-paša (Šibenik, oko 1484-Smederevo, 1. XI. 1524), kasnije sandžakbeg Smederevskog sandžaka.
Prvim budimskim beglerbegom imenovan je vezir Sulejman-paša, porijeklom Mađar.
Barbarossa
Beglerbeg (u ELZ: beglerbej) bio je i Hajredin Barbarossa (Khair-ed-Din; oko 1465-1546), zapovjednik turske mornarice od 1533, porijeklom Grk. Taj čin dobio je nakon što je 1515. s bratom Horukom (Uruh, Urud ili Arudž, u engl. izvorima 'Aruj; 1473?-1518) došao u pomoć alžirskom emiru i protjerao Španjolce iz Alžira te zemlju predao u tursku vlast. Beglerbej je bio i njegov sin i nasljednik Hasan Barbarossa, beglerbej Afrike.
Beglerbegluk
Beglerbegluk (tur. beylerbeylik), područje u Osmanskom Carstvu kojim upravlja beglerbeg; čast i dostojanstvo beglerbega; također beglerbegat. "Pošto su Turci osvojili Balkan, podijelili su ga na beglerbegluke. Bosna je 1580. g. postala beglerbegluk" (Abdulah Škaljić). Po Jovanu Radoniću "beglerbegati ili vilajeti dele se na manje vojne ... jedinice, sandžake" (Rečnik SANU). Stojan Novaković upotrebljava i oblik bejlerbeg, a zabilježen je i oblik beglen-beg (16. v., Petar Skok). Ivan Gundulić upotrebljava riječ berglerbegstvo u značenju "vlast beglernegova".
Od riječi beglerbeg nastalo je prezime Beglerbegović.