Evanđelje po Ivanu – razlika između verzija
m r2.5.5) (robot Dodaje: lmo:L'Evangel del Giuan |
m r2.7.1) (robot Dodaje: sk:Evanjelium podľa Jána |
||
| Red 131: | Red 131: | ||
[[scn:Vancelu di Giuvanni]] |
[[scn:Vancelu di Giuvanni]] |
||
[[simple:Gospel of John]] |
[[simple:Gospel of John]] |
||
[[sk:Evanjelium podľa Jána]] |
|||
[[sl:Evangelij po Janezu]] |
[[sl:Evangelij po Janezu]] |
||
[[sm:O le Evagelia a Ioane]] |
[[sm:O le Evagelia a Ioane]] |
||
Verzija na datum 4 juli 2011 u 08:29
Evanđelje po Ivanu ili Jevanđelje po Jovanu (grč. Κατὰ Ἰωάννην εὐαγγέλιον) je četvrto evanđelje u kanonu Novog zavjeta. Napisano je oko 100. godine, i po vremenu pisanja je poslednje kanonsko jevanđelje.
Evanđelje po Jovanu se značajno razlikuje od prethodna tri sinoptička jevanđelja (po Mateju, Marku i Luki). Jovan se donekle distancira od Isusove istorijske ličnosti[1], i sadrži već razvijenu hristologiju koja Isusa smatra božanskim logosom.[2] Prethodna tri jevanđelja govore uglavnom o Hristovim propovedima u Galileji, dok se ovo više bavi propovedima u Judeji. Za razliku od ostalih, ne sadrži ni jednu Isusovu priču. Po Jovanu, ono što je važno jeste da je Toma, koji isprva nije verovao u Isusovo uskrsnuće, Isusa nazvao "moj Gospodar i moj Bog", što je bio način na koji su nazivani rimski carevi.[1]
Fariseji se predstavljaju na negativan način, jer nisu vernici, dok su Jevreji prikazani kako se opredeljuju za i protiv hrišćanstva.[1]
Autorstvo
Prema hrišćanskom predanju, napisao ga je apostol Jovan, jedan od Hristovih učenika. Danas većina naučnika ne veruje da ga je napisao Jovan niti bilo ko od očevidaca, već "Johaninska zajednica", koja vuče tradiciju od Jovana; ovo evanđelje pokazuje da je sastavljeno iz više slojeva, dostižući svoju konačnu formu oko 90-100 godine.[3][4]
Sadržaj
Jevanđelje po Jovanu jednom trećinom je posvećeno poslednjim časovima života Isusa Hristosa. Naglasak je na duhovnoj strani Hristovog života. Isusovi govori su dugački i u njima mnogo govori o sebi.[1] Isus božanskog Oca prikazuje kao onog ko donosi svetlost slepima, radost tužnima, a život mrtvima. Učenike uvodi u život koji je već večan jer nikada neće prestati.[1]
Analiza
Manjinska perspektiva
Jovanova verzija evanđelja teši i nadahnjuje grupe vernika koje se nalaze u položaju ugnjetene manjine, koja, kako oni veruju, ovaploćuje božansku svetlost u svetu. Evanđelje po Jovanu počinje uvodnim rečima Knjige Postanja, po kojima Bog „u početku" odvaja svetlost od tame. Jovan izjavljuje da „svetlost svetli u tami, a tama je ne obuze" (1:5). Jovan upliće iskonske elemente razdvojene u postanju - svetlost i tamu - u ljudsku dramu, tumačeći ih u religijskom, etičkom i društvenom kontekstu. Prema Jovanu, „svetlost sveta" počinje sijati kroz Isusa iz Nazareta, koji se otkriva kao Sin Božji.[5]
Evanđelje po Jovanu oslikava onovremeni sukob ranog hrišćanstva i judaizma.[6] U vreme njegovog nastanka, hrišćani se još uvek nisu smatrali zasebnom religijom, već pokretom unutar judaizma.[7] Mnogi stručnjaci veruju da Evanđelje po Jovanu predstavlja mišljenje radikalne sekte, izbačenih iz domaćih sinagoga zbog svoje tvrdnje da je Isus Mesija, i otuđenih od jevrejske zajednice.[5] Naučnici smatraju da je ovaj traumatični razdor definisao autopercepciju Jovanove grupe koja vidi sebe kao malenu manjinu Božjih ljudi „koju svet mrzi," i koja podstiče svoje članove da odbace celokupni društveni i religijski kontekst u kojem su rođeni.[8][9][10][11]
Evanđelje o Jevrejima
Mnogi stručnjaci primećuju da se termin "Jevreji" ili "Judejci" (gr. Ioudaios) pojavljuje kod Jovana mnogo češće nego u ostalim Evanđeljima, i da njegova upotreba termina ukazuje na činjenicu da se autor i njegovi sledbenici još više distanciraju od jevrejske većine nego ostali evanđelisti.[5] Ponekad se Jovanova upotreba termina poklapa sa opštim značenjem u pasusima u kojima su Jevreji jednostavno ljudi koji nisu nejevreji. Na drugim mestima, termin se odosi na Judejce - to jest, narod Jerusalima i okoline - i definiše ih kao različite od Galilejaca i Samarićana. U drugim pasusima, termin "Jevrejin" je sinonim za jevrejske vođe. Međutim, na nekim mestima Jovan upotrebljava termin „Jevreji" da označi narod stran Isusu i neprijateljski prema njemu. Jovan ponavlja, na primer, da su „Jevreji hteli da [ga] ubiju" i da je Isus ponekad izbegavao da putuje u Jerusalim „strahujući od Jevreja".[5]
Autor Evanđelja po Jovanu sa zapanjujućom gorčinom govori jevrejskoj većini, pa čak Isusu pripisuje reči upućene Jevrejima: „Vi ste od oca đavola!". Stručnjaci uglavnom smatraju da Isus nije izgovorio te optužbe, ali primećuju su ovakve reči odraz ogorčenog sukoba između Johaninske grupe Isusovih sledbenika i jevrejske većine u njihovom gradu, pogotovu glavnih sveštenika u sinagogama, oko 90-100 godine n. e.[5] Međutim ove, navodno Isusove reči, su vekovima uticale na mišljenje mnogih hrišćana o Jevrejima. "Jevreji" kod Jovana postaju ono što Bultman naziva „simbolom ljudskog zla":
Ne može biti sumnje o osnovnom značenju teksta, koji pokazuje da jevrejsko neverovanje, i neprijateljstvo prema istini i životu, proističe iz toga što su oni đavolova deca.[12]
Neki hrišćanski teolozi zastupaju stanovište da ovde nije reč o etničkoj grupi, nego "o dramatičnom teološkom simbolu".[13] Ipak, drugi komentatori, kao Samjuel Sandmel, smatraju da takva alegorijska tumačenja žele "osloboditi evanđelje očigledne krivice za antisemitizam". Sandmel napominje da Jovan ne optužuje "čovečanstvo" ili "svet" za zahtev da se Isus pogubi, nego posebno izdvaja "Jevreje".[14] Jovanova odluka da identifikuje stvarnu grupu ljudi među svojim savremenicima kao simbol "sveg zla" očigledno ima religijske, drušvene i političe implikacije. Dajući tu ulogu Jevrejima, Evanđelje po Jovanu može izazvati, čak opravdati, neprijateljstvo prema judejstvu. Ovo neprijateljstvo je, po proučavaocu Novog zaveta Redžinaldu Fuleru, „na tragičan način i u ogromnoj meri ispoljeno tokom hrišćanske istorije".[15]
Elementi drugih tradicija
Jovanovo evanđelje sadrži i elemente nekih drugih tradicija.[1] Neki proučavaoci smatraju da ima zajedničkih elemenata sa gnosticizmom.[16] Njegovu oštrinu protiv jevrejske većine Elejn Pejgels naziva "esenskom gorčinom".[5]
Izvori
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Kembridžova ilustrovana istorija religije (str. 232-236), Stylos, Novi Sad, 2006. ISBN 86-7473-281-X
- ↑ Harris 1985.
- ↑ Harris 1985 pp. 302–10. "John."
- ↑ Harris 1985 pp. 367–432. "Glossary."
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Elejn Pejgels - Poreklo Satane (scribd)
- ↑ Lindars 1990 p. 53.
- ↑ Bruce Chilton and Jacob Neusner, Judaism in the New Testament: Practices and Beliefs (New York: Routledge, 1995), 5. "by their own word what they (the writers of the new testament) set forth in the New Testament must qualify as a Judaism. . . to distinguish between the religious world of the New Testament and an alien Judaism denies the authors of the New Testament books their most fiercely held claim and renders incomprehensible much of what they said"
- ↑ William Horbury, „The Benediction of the Minim and Early Jewish-Christian Controversy". Journal of Theological Studies 33 (1982): 19-61
- ↑ T. C G. Thornton. „Christian Understandings of the Birkath ha-Minim in the Eastern Roman Empire". Journal of' Theological Studies 38 (1987): 419-31
- ↑ Asher Finkel. „Yavneh's Liturgy and Early Christianity". Journal of Ecumenical Studies 18: 2 (1981): 231-50
- ↑ Alan F. Segal. „Ruler of This World: Attitudes about Mediator Figures and the Importance Sociology for Self-Definition". In E. P. Sanders, ed. Jewish and Christian Self-Definition. Vol 2, pp. 245-68. Philadelphia: Fortress Press, 1980.
- ↑ Rudolph Bultmann, Das Evangelium Johannis. Gottingen: Vandenhoeck und Ruprecht, 1941. Translated by G. R. Beasley-Murray. The Gospel of John: A Commentary. Oxford: Basi1 Blackwell, 1971.
- ↑ Heinrich Schneider, The Word Was Made Flesh: An Analysis of Revelation in the Fourth Gospel.
- ↑ Samuel Sandmel, Anti-Semitism in the New Testament. Philadelphia: Fortress Press, 1978.
- ↑ Reginald Fuller, The "Jews" in the Fourth Gospel, 1977, p. 20.
- ↑ Stephen L. Harris, Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.
Literatura
- Vuk Stef. Karadžić, Novi zavjet Gospoda našeg Isusa Hrista, Beč 1857. godine, Štamparija jermenskog manastira.
- Porš, Feliks, Ivanovo evanđelje, Zagreb, Kršćanska sadašnjost, 2002.
- Tomić, Celestin: Počeci crkve: Jovan-evanđelist ljubavi, Provincijalat hrvatskih franjevaca konventualaca, Zagreb, 1995.
- Harris, Stephen L. (1985). Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield.
- Lindars, Barnabas (1990). John. Sheffield Academic Press.
Vidi još
Vanjske veze
- (sh) Evanđelje po Ivanu (wikisource)
- (sh) Jevanđelje po Jovanu (wikisource)
| Prethodi: Evanđelje po Luki |
Biblijske knjige |
Slijedi: Djela |