Oskoruša (Sorbus domestica) – razlika između verzija
Nema sažetka izmjene |
Nema sažetka izmjene |
||
| Red 26: | Red 26: | ||
Pionirska je vrsta sa širokom ekološkom valencom. Javlja se pojedinačna ili u manjim grupama na nadmorskoj visini do 1400 m (u mediteranskom području), a u srednjoj Evropi do 650 m. |
Pionirska je vrsta sa širokom ekološkom valencom. Javlja se pojedinačna ili u manjim grupama na nadmorskoj visini do 1400 m (u mediteranskom području), a u srednjoj Evropi do 650 m. |
||
U prirodi je prilično retka i nalazi se na spisku ugroženih vrsta u [[Švajcarska|Švajcarskoj]] i [[Austrija|Austriji]]. |
U prirodi je prilično retka i nalazi se na spisku ugroženih vrsta u [[Švajcarska|Švajcarskoj]] i [[Austrija|Austriji]]. |
||
U [[Velika Britanija|Velikoj Britaniji]] neka stabla su procenjene starosti 300-400 godina. Najveći i možda najstariji poznati primerak oskoruše u Evropi je blizu grada [[Strážnice]] u pokrajini [[Moravska|Moravskoj]] u [[Češka|Češkoj]]. Njeno stablo je obima 458 cm sa krošnjom 11 m visokom i širokom 18 m. Procenjuje se da je stara oko 400 godina. |
U [[Velika Britanija|Velikoj Britaniji]] neka stabla su procenjene starosti 300-400 godina. <ref name=watsonia>Hampton, M., & Kay, Q. O. N. (1995). ''Sorbus domestica'' L., new to Wales and the British Isles. ''[[Watsonia (journal)|Watsonia]]'' 20 (4): 379-384. Available [http://www.watsonia.org.uk/Wats20p379.pdf online (pdf file)]</ref> Najveći i možda najstariji poznati primerak oskoruše u Evropi je blizu grada [[Strážnice]] u pokrajini [[Moravska|Moravskoj]] u [[Češka|Češkoj]]. Njeno stablo je obima 458 cm sa krošnjom 11 m visokom i širokom 18 m. Procenjuje se da je stara oko 400 godina. |
||
==Upotreba== |
==Upotreba== |
||
Verzija na datum 13 oktobar 2014 u 02:50
| Oskoruša | |
|---|---|
| |
| Oskoruša u Berlinskoj botaničkoj bašti | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | Biljke |
| Divizija: | Magnoliophyta |
| Razred: | Magnoliopsida |
| Red: | Rosales |
| Porodica: | Rosaceae |
| Potporodica: | Maloideae |
| Rod: | Sorbus |
| Vrsta: | S. domestica |
| Dvojni naziv | |
| Sorbus domestica L. | |
Oskoruša (Sorbus domestica) je listopadno drvo iz roda Sorbus, poreklom iz zapadne, srednje i južne Evrope, severozapadne Afrike (planine Atlas) i jugozapadne Azije sve do Kavkaza. Često se uzgaja zbog ukrasa kao i zbog jestivih plodova koji su veoma kiseli ali jestivi kada ugnjile nakon prvih mrazeva. U prošlosti su korišćeni u proizvodnji piva.
Izgled
Raste u visinu od 15-20 m, ređe i do 30m sa širinom stabla do 1m, a nekada raste i kao grm od 2-3m. Kora stabla je smeđa, na mladim stablima glatka a kasnije postaje pukotinasta. Zimski pupoljci su zeleni sa lepljivim smolastim omotačem. Listovi su perasti, dugački 15-25 cm, sa 11 do 21 liski dugačkih 3-6 cm a širokih 1cm, oštro napiljenog vrha, sa zupčastim rubom, odozdo nežno pahuljaste, kasnije gole i plavkastozelene, a sa gornje strane gole i prilično žućkaste. Cvetovi su dvopolni i otvaraju se u maju, veličine su 13-18 mm sa 5 belih latica, 5 vratova tučka i 20 prašnika. 35 do 75 cvetova je skupljeno u okrugle 6-10 cm široke gronje. Oprašuju ih insekti. Plod je pomum, 2-3 cm dugačak, jabučast ili kruškolik, zelenkasto smeđ, sa osunčane strane crvenkast.
Ekologija
Raste sporo (osim u mladosti), a doživi starost 200-500 godina. Heliofilna je (voli mnogo svetlosti) i kalcifilna vrsta, koja samo u ranoj mladosti delimično podnosi zasenu. Preferira toplu i blagu klimu. Nema posebne zahteve za tlom, ali najbolje uspeva na dubokim i plodnim tlima. Dobro podnosi sušu (slično kao hrast medunac), a osetljiva je na kasne prolećne mrazove (nešto manje nego hrast kitnjak). Zimi izdrži temperaturu do –30 °C. Osetljiva je na kompeticiju drugih vrsta. Pionirska je vrsta sa širokom ekološkom valencom. Javlja se pojedinačna ili u manjim grupama na nadmorskoj visini do 1400 m (u mediteranskom području), a u srednjoj Evropi do 650 m. U prirodi je prilično retka i nalazi se na spisku ugroženih vrsta u Švajcarskoj i Austriji. U Velikoj Britaniji neka stabla su procenjene starosti 300-400 godina. [1] Najveći i možda najstariji poznati primerak oskoruše u Evropi je blizu grada Strážnice u pokrajini Moravskoj u Češkoj. Njeno stablo je obima 458 cm sa krošnjom 11 m visokom i širokom 18 m. Procenjuje se da je stara oko 400 godina.
Upotreba
Plod oskoruše je sastojak raznih napitaka nalik jabukovači (jabučno vino) koji se tradicionalno prave u nekim delovima Evrope. Ubrani sa stabla plodovi su veoma opori i nejestivi ali ostavljeni da odstoje vremenom ugnjile nakon čega postaju slatki i prijatni za jelo. [2] Plodovi se jedu sirovi, a mogu se i preraditi u pekmeze i kompote. Oskoruše sadrže 11-14% šećera (znatno više fruktoze nego glukoze). Od vitamina sadrže oko 8 mg% asorbinske kiseline i 2,5 mg%karotena. Plodove vrlo rado jedu srne i jeleni. Od drveta oskoruše proizvodi se poljski alat, kundaci za puške, klompe, palice za bilijar, modeli za kovinske odllive, čembala, škotske gajde i skupoceni nameštaj. Drvo oskoruše je citirano u vavilonskom Talmudu u vezi kupovine jedne Abba Zardasa odnosno šume oskoruša koje su služile za drvo jer voće nije bilo od velikog značaja. Od aramejske reči "zardasa" verovatno potiče latinska reč Sorbus.
- ↑ Hampton, M., & Kay, Q. O. N. (1995). Sorbus domestica L., new to Wales and the British Isles. Watsonia 20 (4): 379-384. Available online (pdf file)
- ↑ Bean, W. J. (1980). Trees and Shrubs Hardy in the British Isles 8th ed., vol. 4. John Murray ISBN 0-7195-2428-8.