Kačaci – razlika između verzija

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
mNema sažetka izmjene
mNema sažetka izmjene
Red 1: Red 1:
[[Image:Azem Bejta.jpg|thumb|150px|[[Azem Galica]] i [[Šota Galica]], vođe kačaka iz [[Drenica|Drenice]].]]
[[Image:Azem Bejta.jpg|thumb|150px|[[Azem Galica]] i [[Šota Galica]], vođe kačaka iz [[Drenica|Drenice]].]]
'''Kačački pokret''' u [[Kraljevina SHS|Kraljevini SHS]] je bujao u periodu [[1918]]–[[1924]]. godine. [[1920]]. je preko 10.000 kačaka bilo na planinama Kosova.<ref name="Novaković"/> Nakon [[1924]]. gerilski pokret kačaka je krvavo ugušen.
'''Pokret albanskih kačaka''' se borio protiv uspostavljanja [[Srbija|srpske]] vlasti na teritorijama pretežno naseljenim [[Albanci]]ma.<ref>M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu (1918-1941), str. 38, Priština 1981.</ref> U [[Kraljevina SHS|Kraljevini SHS]] kačački pokret je bujao u periodu [[1918]]–[[1924]]. godine. [[1920]]. je preko 10.000 kačaka bilo na planinama Kosova.<ref name="Novaković"/> Nakon [[1924]]. gerilski pokret kačaka je krvavo ugušen.


Najčuveniji kačaci na Kosovu bili su [[Azem Bejta Galica]] i njegova žena [[Šota Galica]], iz okoline [[Drenica|Drenice]], koji su za albansko stanovništvo Kosova postali heroji u borbi protiv državnog terora.<ref name="Imami"/>
Najčuveniji kačaci na Kosovu bili su [[Azem Bejta Galica]] i njegova žena [[Šota Galica]], iz okoline [[Drenica|Drenice]], koji su za albansko stanovništvo Kosova postali heroji u borbi protiv državnog terora.<ref name="Imami"/>

Verzija na datum 15 januar 2010 u 19:07

Azem Galica i Šota Galica, vođe kačaka iz Drenice.

Pokret albanskih kačaka se borio protiv uspostavljanja srpske vlasti na teritorijama pretežno naseljenim Albancima.[1] U Kraljevini SHS kačački pokret je bujao u periodu 1918–1924. godine. 1920. je preko 10.000 kačaka bilo na planinama Kosova.[2] Nakon 1924. gerilski pokret kačaka je krvavo ugušen.

Najčuveniji kačaci na Kosovu bili su Azem Bejta Galica i njegova žena Šota Galica, iz okoline Drenice, koji su za albansko stanovništvo Kosova postali heroji u borbi protiv državnog terora.[3]

Povest

Pokret albanskih kačaka je započeo početkom 20. veka borbu za nezavisnost Albanije, protiv turske vlasti. Turska reč kačak (kaçak) označavala je odmetnika od vlasti, hajduka, u decenijama pred propast Otomanskog carstva.

Kada je srpska vojska krenula u rat protiv Otomanskog carstva i započela zauzimanje Kosova u Prvom balkanskom ratu 1912. godine, susrela se sa žestokim otporom albanskog stanovništva[4], organizovanim u čete kačaka, koje je predvodio Azem Galica.[5] Kada su u Prvom svetskom ratu Austro-Ugarska i Bugarska porazile srpsku vojsku i zauzele Kosovo, Azem Galica je sa kačacima nastavio oružani otpor protiv okupatora.[5] U srpskoj istoriografiji se, uglavnom, prećutkuje da je Azem Bejta s nekoliko stotina kačaka primorao na predaju jedan austrijski puk, između Mitrovice i Peći 1918. Nešto kasnije je stigao i Kosta Pećanac i njih dvojica su se tom prilikom pobratimili i 12. oktobra 1918. zajedno oslobodili Peć.[3]

Po završetku rata 1918. godine, Kosovo je ušlo u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Iste godine osnovan je Komitet narodne odbrane Kosova, poznatiji kao Kosovski komitet, koji se borio za izdvajanje teritorija naseljenih Albancima (Kosova, Metohije, zapadne Makedonije i delova Sandžaka) iz novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i za njihovo pripajanje Albaniji.[6] Ideje Kosovskog komiteta imale su velikog uticaja na kačake. Kačaci su se ubrzo pobunili i protiv Kraljevine SHS. Azem Bejta se borio protiv vojske i žandarma, a ne protiv Srba, među kojima je imao dosta prijatelja na Kosovu i Metohiji.[3] Akcija za njihovo razoružanje otpočela je 8. novembra 1918. godine. Tada se štab „akcionog odreda za likvidaciju kačaka“ nalazio u varošici Istok, u Metohiji. Tada se po planinama bilo odmetnulo oko 10 hiljada Albanaca. Njih je bilo svuda po šumama, i nekoliko godina su imali stvarnu vlast po selima.[3]

Srpska vlast nastoji da predstavi albanske kačake kao pljačkaše i da ih stavi van zakona. Svaki vladin službenik i svaki srpski fašista ima pravo da ih ubije. Kačaci u stvari nisu uopšte pljačkaši, već dobri albanski gerilci. Oni su ljudi koji su žrtvovali sve, svoje kuće, imanje i dobra, i otišli u planine, osnovali gerilske odrede i bore se protiv nedela i divljaštva srpske vojske i policije.[2]

– Kosta Novaković

Beogradske Radničke novine su 19. avgusta 1920. pisale da vlada tendenciozno piše o kačacima i „pušta kroz listove fabrikovane telegrame o arnautskim napadima koji će se tek dogoditi“. Razlog tome vide u težnjama za osvajanjem Albanije: „Pogradec, na južnoj obali Ohridskog jezera, bio je i pre i sada prvi cilj naših osvajača, a krajnji cilj je osvajanje severne Albanije do Škumbe“. Inspirisani strahom koji je u Srbiji zavladao od mogućeg upada kačaka, dva mlada sineasta Boško Tokin i Dragan Aleksić zamislili su nemu filmsku komediju „Kačaci u Topčideru“, čije je snimanje započeto 1923, ali nikada nije završeno.[3]

Pobunjeni albanski kačaci početkom 1920-ih kontrolišu put na Kosovu.

Kačaci su u oblasti Drenice (u selu Junik) čak uspeli da oforme tzv. Neutralnu zonu, koja je trajala između 1921. i 1923. godine.[5] Ovu „oslobođenu“ oblast su neformalno nazivali Mala Albanija (alb. Arbëria e Vogel).[7] Vlast je morala sa njima, u više navrata, da sklapa primirja. 1923. godine je Nikola Pašić privremeno amnestirao kačake, pa je zahvaljujući njima Narodna radikalna stranka pobedila na tadašnjim izborima na Kosovu.[3] Za uzvrat su Azemu Bejti dodeljena tri sela da u njima brine o javnome redu. Vlast mu je obnovila i kuću (kulu), koja mu je prethodno srušena granatiranjem.[3] Međutim, to nije dugo trajalo.

Krajem septembra 1924. godine srpska vojska je u velikoj akciji uz opsežnu upotrebu artiljerije razbila većinu kačačkih odreda i likvidirala njihove vođe.[8] Azem Galica je u ovoj borbi smrtno ranjen i ubrzo je preminuo u obližnjoj pećini, koja se danas zove Pećina Azema Galice.[9] Njegova žena je i nakon njegove smrti nastavila da se bori, preuzevši vođstvo nad muževljevim četama. Po njoj je nastala čuvena balkanska narodna pesma „Šote mori šote“.[10]

Izvori

  1. ↑ M. Obradović, Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu (1918-1941), str. 38, Priština 1981.
  2. ↑ 2,0 2,1 Kosta Novaković, Kolonizacija i srbizacija Kosova
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove
  4. ↑ Lav Trocki, Otpor okupaciji i modernizaciji
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Galica Azem, Historical dictionary of Kosova
  6. ↑ Goran Antonić, Kosovski komitet i Kraljevina SHS u svetlu jugoslovenskih izvora 1918–1920
  7. ↑ AZEM BEJTË GALICA
  8. ↑ Saradnja kačaka i VMRO - a
  9. ↑ Azem Galica Cave
  10. ↑ Šote, mori idiote

Vidi još

Literatura

  • Pavle Jovićević i Mita Miljković, Borba pećkih komunista između dva rata (1918-1941), Beograd, 1981.
  • Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove, Samizdat B92, Beograd 1998.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Kačaci&oldid=435888