Kačaci – razlika između verzija
slika |
|||
| Red 10: | Red 10: | ||
Kada je [[srpska vojska]] krenula u rat protiv [[Otomansko carstvo|Otomanskog carstva]] i započela zauzimanje Kosova u [[Prvi balkanski rat|Prvom balkanskom ratu]] [[1912]]. godine, susrela se sa žestokim otporom albanskog stanovništva<ref name="Lav Trocki">[http://www.danas.rs/dodaci/vikend/otpor_okupaciji_i_modernizaciji.26.html?news_id=105029 Lav Trocki, Otpor okupaciji i modernizaciji]</ref>, organizovanim u [[četa|čete]] kačaka, koje je predvodio Azem Galica.<ref name="Rečnik Kosova">[http://books.google.com/books?id=Fnbw1wsacSAC&pg=PA63&lpg=PA63&dq=Azem+Galica&source=bl&ots=vyH5iqFmY_&sig=aSR2Xzx_fCgKDzPFHUCxtPWLw4I&hl=en&ei=xqtUSuCYIKbInAPKr6UF&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=47 ''Galica Azem'', Historical dictionary of Kosova]</ref> Kada su u Prvom svetskom ratu [[Austro-Ugarska]] i [[Bugarska]] porazile srpsku vojsku i zauzele Kosovo, Azem Galica je sa kačacima nastavio oružani otpor protiv okupatora.<ref name="Rečnik Kosova"/> U srpskoj istoriografiji se, uglavnom, prećutkuje da je [[Azem Bejta]] s nekoliko stotina kačaka primorao na predaju jedan austrijski puk, između Mitrovice i Peći [[1918]]. Nešto kasnije je stigao i [[Kosta Pećanac]] i njih dvojica su se tom prilikom pobratimili i 12. oktobra 1918. zajedno oslobodili Peć.<ref name="Imami">[http://www.rastko.rs/rastko/delo/11114 Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove]</ref> |
Kada je [[srpska vojska]] krenula u rat protiv [[Otomansko carstvo|Otomanskog carstva]] i započela zauzimanje Kosova u [[Prvi balkanski rat|Prvom balkanskom ratu]] [[1912]]. godine, susrela se sa žestokim otporom albanskog stanovništva<ref name="Lav Trocki">[http://www.danas.rs/dodaci/vikend/otpor_okupaciji_i_modernizaciji.26.html?news_id=105029 Lav Trocki, Otpor okupaciji i modernizaciji]</ref>, organizovanim u [[četa|čete]] kačaka, koje je predvodio Azem Galica.<ref name="Rečnik Kosova">[http://books.google.com/books?id=Fnbw1wsacSAC&pg=PA63&lpg=PA63&dq=Azem+Galica&source=bl&ots=vyH5iqFmY_&sig=aSR2Xzx_fCgKDzPFHUCxtPWLw4I&hl=en&ei=xqtUSuCYIKbInAPKr6UF&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=47 ''Galica Azem'', Historical dictionary of Kosova]</ref> Kada su u Prvom svetskom ratu [[Austro-Ugarska]] i [[Bugarska]] porazile srpsku vojsku i zauzele Kosovo, Azem Galica je sa kačacima nastavio oružani otpor protiv okupatora.<ref name="Rečnik Kosova"/> U srpskoj istoriografiji se, uglavnom, prećutkuje da je [[Azem Bejta]] s nekoliko stotina kačaka primorao na predaju jedan austrijski puk, između Mitrovice i Peći [[1918]]. Nešto kasnije je stigao i [[Kosta Pećanac]] i njih dvojica su se tom prilikom pobratimili i 12. oktobra 1918. zajedno oslobodili Peć.<ref name="Imami">[http://www.rastko.rs/rastko/delo/11114 Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove]</ref> |
||
Po završetku rata [[1918]]. godine, Kosovo je ušlo u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Iste godine osnovan je Komitet narodne odbrane Kosova, poznatiji kao [[Kosovski komitet]], koji se borio za izdvajanje teritorija naseljenih Albancima (Kosova, Metohije, zapadne Makedonije i delova [[Sandžak]]a) iz novoformirane [[Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] i za njihovo pripajanje Albaniji.<ref name="Antonić">[http://www.ceeol.com/aspx/issuedetails.aspx?issueid=73e8a192-bda1-4f3f-b8cf-b0dfdf40f641&articleId=3d26c45f-4a66-4fed-8b20-afc37354a461 Goran Antonić, Kosovski komitet i Kraljevina SHS u svetlu jugoslovenskih izvora 1918–1920]</ref> Ideje Kosovskog komiteta imale su velikog uticaja na kačake. Kačaci su se ubrzo pobunili i protiv Kraljevine SHS. Azem Bejta se borio protiv vojske i žandarma, a ne protiv Srba, među kojima je imao dosta prijatelja na Kosovu i Metohiji.<ref name="Imami"/> Akcija za njihovo razoružanje otpočela je 8. novembra 1918. godine. Tada se štab „akcionog odreda za likvidaciju kačaka“ nalazio u varošici [[Istok (Kosovo)|Istok]], u Metohiji. Tada se po planinama bilo odmetnulo oko 10 hiljada Albanaca. Njih je bilo svuda po šumama, i nekoliko godina su imali stvarnu vlast po selima.<ref name="Imami"/> |
Po završetku rata [[1918]]. godine, Kosovo je ušlo u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Iste godine osnovan je Komitet narodne odbrane Kosova, poznatiji kao [[Kosovski komitet]], koji se borio za izdvajanje teritorija naseljenih Albancima (Kosova, Metohije, zapadne Makedonije i delova [[Sandžak]]a) iz novoformirane [[Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] i za njihovo pripajanje Albaniji.<ref name="Antonić">[http://www.ceeol.com/aspx/issuedetails.aspx?issueid=73e8a192-bda1-4f3f-b8cf-b0dfdf40f641&articleId=3d26c45f-4a66-4fed-8b20-afc37354a461 Goran Antonić, Kosovski komitet i Kraljevina SHS u svetlu jugoslovenskih izvora 1918–1920]</ref> Ideje Kosovskog komiteta imale su velikog uticaja na kačake. Kačaci su se ubrzo pobunili i protiv Kraljevine SHS. Azem Bejta se borio protiv vojske i žandarma, a ne protiv Srba, među kojima je imao dosta prijatelja na Kosovu i Metohiji.<ref name="Imami"/> Akcija za njihovo razoružanje otpočela je 8. novembra 1918. godine. Tada se štab „akcionog odreda za likvidaciju kačaka“ nalazio u varošici [[Istok (Kosovo)|Istok]], u Metohiji. Tada se po planinama bilo odmetnulo oko 10 hiljada Albanaca. Njih je bilo svuda po šumama, i nekoliko godina su imali stvarnu vlast po selima.<ref name="Imami"/> |
||
{{citat|Srpska vlast nastoji da predstavi albanske kačake kao pljačkaše i da ih stavi van zakona. Svaki vladin službenik i svaki srpski fašista ima pravo da ih ubije. Kačaci u stvari nisu uopšte pljačkaši, već dobri albanski gerilci. Oni su ljudi koji su žrtvovali sve, svoje kuće, imanje i dobra, i otišli u planine, osnovali gerilske odrede i bore se protiv nedela i divljaštva srpske vojske i policije.<ref name="Novaković">[http://www.kosova.com/arkivi1997/expuls/dok5.htm Kosta Novaković, Kolonizacija i srbizacija Kosova]</ref>|[[Kosta Novaković]]}} |
{{citat|Srpska vlast nastoji da predstavi albanske kačake kao pljačkaše i da ih stavi van zakona. Svaki vladin službenik i svaki srpski fašista ima pravo da ih ubije. Kačaci u stvari nisu uopšte pljačkaši, već dobri albanski gerilci. Oni su ljudi koji su žrtvovali sve, svoje kuće, imanje i dobra, i otišli u planine, osnovali gerilske odrede i bore se protiv nedela i divljaštva srpske vojske i policije.<ref name="Novaković">[http://www.kosova.com/arkivi1997/expuls/dok5.htm Kosta Novaković, Kolonizacija i srbizacija Kosova]</ref>|[[Kosta Novaković]]}} |
||
| Red 16: | Red 16: | ||
Beogradske [[Radničke novine]] su 19. avgusta 1920. pisale da vlada tendenciozno piše o kačacima i „pušta kroz listove fabrikovane telegrame o arnautskim napadima koji će se tek dogoditi“. Razlog tome vide u težnjama za [[Srpsko osvajanje Albanije|osvajanjem Albanije]]: „[[Pogradec]], na južnoj obali Ohridskog jezera, bio je i pre i sada prvi cilj naših osvajača, a krajnji cilj je osvajanje severne Albanije do [[Škumba|Škumbe]]“. Inspirisani strahom koji je u Srbiji zavladao od mogućeg upada kačaka, dva mlada sineasta Boško Tokin i Dragan Aleksić zamislili su nemu filmsku komediju „''Kačaci u Topčideru''“, čije je snimanje započeto 1923, ali nikada nije završeno.<ref name="Imami"/> |
Beogradske [[Radničke novine]] su 19. avgusta 1920. pisale da vlada tendenciozno piše o kačacima i „pušta kroz listove fabrikovane telegrame o arnautskim napadima koji će se tek dogoditi“. Razlog tome vide u težnjama za [[Srpsko osvajanje Albanije|osvajanjem Albanije]]: „[[Pogradec]], na južnoj obali Ohridskog jezera, bio je i pre i sada prvi cilj naših osvajača, a krajnji cilj je osvajanje severne Albanije do [[Škumba|Škumbe]]“. Inspirisani strahom koji je u Srbiji zavladao od mogućeg upada kačaka, dva mlada sineasta Boško Tokin i Dragan Aleksić zamislili su nemu filmsku komediju „''Kačaci u Topčideru''“, čije je snimanje započeto 1923, ali nikada nije završeno.<ref name="Imami"/> |
||
[[Image:Kacak chpoint.jpg|thumb|200px|Pobunjeni albanski kačaci početkom 1920-ih kontrolišu put na Kosovu.]] |
|||
| ⚫ | [[1923]]. godine je [[Nikola Pašić]] privremeno amnestirao kačake, pa je zahvaljujući njima [[Narodna radikalna stranka]] pobedila na tadašnjim izborima na Kosovu.<ref name="Imami"/> Za uzvrat su Azemu Bejti dodeljena tri sela da u njima brine o javnome redu. Vlast mu je obnovila i kuću (kulu), koja mu je prethodno srušena granatiranjem.<ref name="Imami"/> Međutim, to nije dugo trajalo. |
||
| ⚫ | Kačaci su u oblasti [[Drenica|Drenice]] (u selu [[Junik]]) čak uspeli da oforme tzv. Neutralnu zonu, koja je trajala između [[1921]]. i [[1923]]. godine.<ref name="Rečnik Kosova"/> Ovu „oslobođenu“ oblast su neformalno nazivali Mala Albanija (alb. ''Arbëria e Vogel'').<ref>[http://www.albaniapress.com/lajme/9307/AZEM-BEJTE-GALICA-Kryekomandant-i-Cetave-Clirimtare-Shqiptare-1912-1924.html AZEM BEJTË GALICA]</ref> Vlast je morala sa njima, u više navrata, da sklapa primirja. [[1923]]. godine je [[Nikola Pašić]] privremeno amnestirao kačake, pa je zahvaljujući njima [[Narodna radikalna stranka]] pobedila na tadašnjim izborima na Kosovu.<ref name="Imami"/> Za uzvrat su Azemu Bejti dodeljena tri sela da u njima brine o javnome redu. Vlast mu je obnovila i kuću (kulu), koja mu je prethodno srušena granatiranjem.<ref name="Imami"/> Međutim, to nije dugo trajalo. |
||
Krajem septembra [[1924]]. godine srpska vojska je u velikoj akciji uz opsežnu upotrebu artiljerije razbila većinu kačačkih odreda i likvidirala njihove vođe.<ref>[http://arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2003/11/22/srpski/F03112102.shtml Saradnja kačaka i VMRO - a]</ref> Azem Galica je u ovoj borbi smrtno ranjen i ubrzo je preminuo u obližnjoj [[pećina|pećini]], koja se danas zove Pećina Azema Galice.<ref>[http://www.aragonit-speleo.org/en/azembejta Azem Galica Cave]</ref> Njegova žena je i nakon njegove smrti nastavila da se bori, preuzevši vođstvo nad muževljevim četama. Po njoj je nastala čuvena balkanska narodna pesma „[[Šote mori šote]]“.<ref>[http://www.pescanik.net/content/view/784/75/ Šote, mori idiote]</ref> |
Krajem septembra [[1924]]. godine srpska vojska je u velikoj akciji uz opsežnu upotrebu artiljerije razbila većinu kačačkih odreda i likvidirala njihove vođe.<ref>[http://arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2003/11/22/srpski/F03112102.shtml Saradnja kačaka i VMRO - a]</ref> Azem Galica je u ovoj borbi smrtno ranjen i ubrzo je preminuo u obližnjoj [[pećina|pećini]], koja se danas zove Pećina Azema Galice.<ref>[http://www.aragonit-speleo.org/en/azembejta Azem Galica Cave]</ref> Njegova žena je i nakon njegove smrti nastavila da se bori, preuzevši vođstvo nad muževljevim četama. Po njoj je nastala čuvena balkanska narodna pesma „[[Šote mori šote]]“.<ref>[http://www.pescanik.net/content/view/784/75/ Šote, mori idiote]</ref> |
||
Verzija na datum 1 januar 2010 u 04:11
Kačački pokret u Kraljevini SHS je bujao u periodu 1918–1924. godine. 1920. je preko 10.000 kačaka bilo na planinama Kosova.[1] Nakon 1924. gerilski pokret kačaka je krvavo ugušen.
Najčuveniji kačaci na Kosovu bili su Azem Bejta Galica i njegova žena Šota Galica, iz okoline Drenice, koji su za albansko stanovništvo Kosova postali heroji u borbi protiv državnog terora.[2]
Povest
Pokret albanskih kačaka je započeo početkom 20. veka borbu za nezavisnost Albanije, protiv turske vlasti. Turska reč kačak (kaçak) označavala je odmetnika od vlasti, hajduka, u decenijama pred propast Otomanskog carstva.
Kada je srpska vojska krenula u rat protiv Otomanskog carstva i započela zauzimanje Kosova u Prvom balkanskom ratu 1912. godine, susrela se sa žestokim otporom albanskog stanovništva[3], organizovanim u čete kačaka, koje je predvodio Azem Galica.[4] Kada su u Prvom svetskom ratu Austro-Ugarska i Bugarska porazile srpsku vojsku i zauzele Kosovo, Azem Galica je sa kačacima nastavio oružani otpor protiv okupatora.[4] U srpskoj istoriografiji se, uglavnom, prećutkuje da je Azem Bejta s nekoliko stotina kačaka primorao na predaju jedan austrijski puk, između Mitrovice i Peći 1918. Nešto kasnije je stigao i Kosta Pećanac i njih dvojica su se tom prilikom pobratimili i 12. oktobra 1918. zajedno oslobodili Peć.[2]
Po završetku rata 1918. godine, Kosovo je ušlo u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Iste godine osnovan je Komitet narodne odbrane Kosova, poznatiji kao Kosovski komitet, koji se borio za izdvajanje teritorija naseljenih Albancima (Kosova, Metohije, zapadne Makedonije i delova Sandžaka) iz novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i za njihovo pripajanje Albaniji.[5] Ideje Kosovskog komiteta imale su velikog uticaja na kačake. Kačaci su se ubrzo pobunili i protiv Kraljevine SHS. Azem Bejta se borio protiv vojske i žandarma, a ne protiv Srba, među kojima je imao dosta prijatelja na Kosovu i Metohiji.[2] Akcija za njihovo razoružanje otpočela je 8. novembra 1918. godine. Tada se štab „akcionog odreda za likvidaciju kačaka“ nalazio u varošici Istok, u Metohiji. Tada se po planinama bilo odmetnulo oko 10 hiljada Albanaca. Njih je bilo svuda po šumama, i nekoliko godina su imali stvarnu vlast po selima.[2]
Srpska vlast nastoji da predstavi albanske kačake kao pljačkaše i da ih stavi van zakona. Svaki vladin službenik i svaki srpski fašista ima pravo da ih ubije. Kačaci u stvari nisu uopšte pljačkaši, već dobri albanski gerilci. Oni su ljudi koji su žrtvovali sve, svoje kuće, imanje i dobra, i otišli u planine, osnovali gerilske odrede i bore se protiv nedela i divljaštva srpske vojske i policije.[1]
Beogradske Radničke novine su 19. avgusta 1920. pisale da vlada tendenciozno piše o kačacima i „pušta kroz listove fabrikovane telegrame o arnautskim napadima koji će se tek dogoditi“. Razlog tome vide u težnjama za osvajanjem Albanije: „Pogradec, na južnoj obali Ohridskog jezera, bio je i pre i sada prvi cilj naših osvajača, a krajnji cilj je osvajanje severne Albanije do Škumbe“. Inspirisani strahom koji je u Srbiji zavladao od mogućeg upada kačaka, dva mlada sineasta Boško Tokin i Dragan Aleksić zamislili su nemu filmsku komediju „Kačaci u Topčideru“, čije je snimanje započeto 1923, ali nikada nije završeno.[2]
Kačaci su u oblasti Drenice (u selu Junik) čak uspeli da oforme tzv. Neutralnu zonu, koja je trajala između 1921. i 1923. godine.[4] Ovu „oslobođenu“ oblast su neformalno nazivali Mala Albanija (alb. Arbëria e Vogel).[6] Vlast je morala sa njima, u više navrata, da sklapa primirja. 1923. godine je Nikola Pašić privremeno amnestirao kačake, pa je zahvaljujući njima Narodna radikalna stranka pobedila na tadašnjim izborima na Kosovu.[2] Za uzvrat su Azemu Bejti dodeljena tri sela da u njima brine o javnome redu. Vlast mu je obnovila i kuću (kulu), koja mu je prethodno srušena granatiranjem.[2] Međutim, to nije dugo trajalo.
Krajem septembra 1924. godine srpska vojska je u velikoj akciji uz opsežnu upotrebu artiljerije razbila većinu kačačkih odreda i likvidirala njihove vođe.[7] Azem Galica je u ovoj borbi smrtno ranjen i ubrzo je preminuo u obližnjoj pećini, koja se danas zove Pećina Azema Galice.[8] Njegova žena je i nakon njegove smrti nastavila da se bori, preuzevši vođstvo nad muževljevim četama. Po njoj je nastala čuvena balkanska narodna pesma „Šote mori šote“.[9]
Izvori
- ↑ 1,0 1,1 Kosta Novaković, Kolonizacija i srbizacija Kosova
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove
- ↑ Lav Trocki, Otpor okupaciji i modernizaciji
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Galica Azem, Historical dictionary of Kosova
- ↑ Goran Antonić, Kosovski komitet i Kraljevina SHS u svetlu jugoslovenskih izvora 1918–1920
- ↑ AZEM BEJTË GALICA
- ↑ Saradnja kačaka i VMRO - a
- ↑ Azem Galica Cave
- ↑ Šote, mori idiote
Vidi još
Literatura
- Pavle Jovićević i Mita Miljković, Borba pećkih komunista između dva rata (1918-1941), Beograd, 1981.
- Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove, Samizdat B92, Beograd 1998.