Renesansa u Škotskoj – razlika između verzija

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Nema sažetka izmjene
Nema sažetka izmjene
Red 4: Red 4:
'''Renesansa u Nizozemskim''' bila je kulturološki period [[sjevernoevropska renesansa|sjeverne renesanse]] koji se desio oko 16. vijeka u [[nizozemske|Nizozemskim]] (današnja [[Belgija]], [[Nizozemska]] i [[Francuska Flandrija]]).
'''Renesansa u Nizozemskim''' bila je kulturološki period [[sjevernoevropska renesansa|sjeverne renesanse]] koji se desio oko 16. vijeka u [[nizozemske|Nizozemskim]] (današnja [[Belgija]], [[Nizozemska]] i [[Francuska Flandrija]]).


Kultura u Nizozemskim pri kraju 15. vijeka bila je pod utjecajem [[talijanska renesansa|talijanske renesanse]], putem trgovine kroz [[Bruges]] kojom se Flandrija obogatila. Njezina vlastela naručivala je umjetnike koji su postali poznati u čitavoj Evropi. U nauci je predvodio [[anatomija|anatom]] [[Andreas Vesalius]]; u [[kartografija|kartografiji]], karte [[Gerardus Mercator|Gerardusa Mercatora]] pomagale su istraživačima i navigatorima. U umjetnosti, [[holandsko i flamansko slikarstvo]] obuhvatalo je sve od neobičnih djela [[Hieronymus Bosch|Hieronymusa Boscha]] do prikaza svakodnevnog života [[Pieter Brueghel Stariji|Pietera Brueghela Starijeg]]. U arhitekturi, muzici i književnosti kultura Nizozemskih je također prešla u renesansni stil.
Kultura u Nizozemskim pri kraju 15. vijeka bila je pod utjecajem [[talijanska renesansa|talijanske renesanse]], putem trgovine kroz [[Bruges]] kojom se Flandrija obogatila. Njezina vlastela naručivala je umjetnike koji su postali poznati u čitavoj Evropi. U nauci je predvodio [[anatomija|anatom]] [[Andreas Vesalius]]; u [[kartografija|kartografiji]], karte [[Gerardus Mercator|Gerardusa Mercatora]] pomagale su istraživačima i navigatorima. U umjetnosti, [[holandsko i flamansko renesansno slikarstvo]] obuhvatalo je sve od neobičnih djela [[Hieronymus Bosch|Hieronymusa Boscha]] do prikaza svakodnevnog života [[Pieter Breughel Stariji|Pietera Brueghela Starijeg]]. U arhitekturi, muzici i književnosti kultura Nizozemskih je također prešla u renesansni stil.


== Geopolitička situacija i pozadina ==
== Geopolitička situacija i pozadina ==
Red 12: Red 12:
Dva faktora odredila su sudbinu te regije u 16. vijeku. Prvi je bio ujedinjenje sa Španskim kraljevstvom 1496. kroz brak [[Philip I. Lijepi|Philipa Lijepog]] od [[vojvoda Burgundije|Burgundije]] i [[Juana I od Kastilje|Juane od Kastilje]]. Njihov sin, Karlo V., rođen u [[Gent]]u, naslijedio je najveće carstvo na svijetu, te je time [[Sedamnaest Provincija|Nizozemska]], iako istaknut dio carstva, postala ovisna o velikoj stranoj snazi.
Dva faktora odredila su sudbinu te regije u 16. vijeku. Prvi je bio ujedinjenje sa Španskim kraljevstvom 1496. kroz brak [[Philip I. Lijepi|Philipa Lijepog]] od [[vojvoda Burgundije|Burgundije]] i [[Juana I od Kastilje|Juane od Kastilje]]. Njihov sin, Karlo V., rođen u [[Gent]]u, naslijedio je najveće carstvo na svijetu, te je time [[Sedamnaest Provincija|Nizozemska]], iako istaknut dio carstva, postala ovisna o velikoj stranoj snazi.


Drugi faktor uključivao je religijske procese. [[Srednji vijek]] je dao nove oblike religioznog razmišljanja. Praksa [[Devotio Moderna]], na primjer, bila je naročito snažna u toj regiji, dok su kritike [[Katolička crkva|Katoličke crkve]] iz 16. vijeka koje su se proširile širom Evrope također zahvatile Nizozemske. [[renesansni humanizam|Humanisti]] poput [[Erazmo Roterdamski|Desideriusa Erasmusa od Rotterdama]] bili su kritični, ali ostali odani crkvi. Međutim, širenje [[reformacije]], koje je započeo [[Martin Luther]] 1517. godine, na kraju je dovelo do otvorenog rata. Reformacija, naročito ideje [[John Calvin|Johna Calvina]], dobile su značajnu podršku u Nizozemskim, te nakon [[ikonoklazam|izbijanja ikonoklazma]] 1566. Španija je pokušala zaustaviti protok i održati autoritet [[Tridentski koncil|posttridentske]] crkve putem sile uvevši [[Fernando Álvarez de Toledo, vojvoda Albe|Fernanda Álvareza od Toleda, vojvodu Albe]].<ref name="Kamen">{{cite book | last =Kamen | first = Henry | year = 2005 | title = Spain, 1469–1714, A Society of Conflict | edition = 3rd | publisher = Pearson Education | location = Harlow, United Kingdom | url = http://www.pearsoned.co.uk | isbn = 0-582-78464-6}}</ref> Represija koja je uslijedila dovela je do [[holandska pobuna|holandske pobune]], početka [[osamdesetogodišnji rat|Osamdesetogodišnjeg rata]], te osnivanja [[Nizozemska Republika|Nizozemske Republike]] u sjevernim provincijama. Nakon toga, Južna Nizozemska postala je utvrda [[kontrareformacije]], dok je [[kalvinizam]] postao glavna religija onih na snazi u Nizozemskoj Republici.
Drugi faktor uključivao je religijske procese. [[Srednji vijek]] je dao nove oblike religioznog razmišljanja. Praksa [[Devotio Moderna]], na primjer, bila je naročito snažna u toj regiji, dok su kritike [[Katolička crkva|Katoličke crkve]] iz 16. vijeka koje su se proširile širom Evrope također zahvatile Nizozemske. [[renesansni humanizam|Humanisti]] poput [[Erazmo Roterdamski|Desideriusa Erasmusa od Rotterdama]] bili su kritični, ali ostali odani crkvi. Međutim, širenje [[reformacija|reformacije]], koje je započeo [[Martin Luther]] 1517. godine, na kraju je dovelo do otvorenog rata. Reformacija, naročito ideje [[John Calvin|Johna Calvina]], dobile su značajnu podršku u Nizozemskim, te nakon [[ikonoklazam|izbijanja ikonoklazma]] 1566. Španija je pokušala zaustaviti protok i održati autoritet [[Tridentski koncil|posttridentske]] crkve putem sile uvevši [[Fernando Álvarez de Toledo, vojvoda Albe|Fernanda Álvareza od Toleda, vojvodu Albe]].<ref name="Kamen">{{cite book | last =Kamen | first = Henry | year = 2005 | title = Spain, 1469–1714, A Society of Conflict | edition = 3rd | publisher = Pearson Education | location = Harlow, United Kingdom | url = http://www.pearsoned.co.uk | isbn = 0-582-78464-6}}</ref> Represija koja je uslijedila dovela je do [[holandska pobuna|holandske pobune]], početka [[osamdesetogodišnji rat|Osamdesetogodišnjeg rata]], te osnivanja [[Nizozemska Republika|Nizozemske Republike]] u sjevernim provincijama. Nakon toga, Južna Nizozemska postala je utvrda [[kontrareformacija|kontrareformacije]], dok je [[kalvinizam]] postao glavna religija onih na snazi u Nizozemskoj Republici.


=== Utjecaj talijanske renesanse ===
=== Utjecaj talijanske renesanse ===
[[Image:Holbein-erasmus.jpg|thumb|upright|[[Erazmo Roterdamski|Desiderius Erasmus]] 1523. godine]]
[[Image:Holbein-erasmus.jpg|thumb|upright|[[Erazmo Roterdamski|Desiderius Erasmus]] 1523. godine]]
Trade in the port of [[Bruges]] and the textile industry, mostly in Ghent, turned Flanders into the wealthiest part of Northern Europe at the end of the 15th century. The Burgundian court dwelled mostly in Bruges, Ghent and [[Brussels]]. The nobles and rich traders were able to commission artists, creating a class of highly skilled painters and musicians who were admired and requested around the continent.<ref name="Heughebaert">{{cite book | last = Heughebaert | first = H. |author2=Defoort, A. |author3=Van Der Donck, R. | year = 1998 | title = Artistieke opvoeding | publisher = Den Gulden Engel bvba. | location = Wommelgem, Belgium | isbn = 90-5035-222-7}}</ref>
Trgovina u luci u [[Bruges]]u i tekstilna industrija, većinom u Gentu, pretvorili su Flandriju u najbogatiji dio Sjeverne Evrope krajem 15. vijeka. Burgundijski dvor pretežno je obitavao u Brugesu, Gentu i [[Brisel]]u. Vlastela i trgovci mogli su davati umjetnicima narudžbe, stvorivši klasu vrlo vještih slikara i muzičara koji su bili cijenjeni i traženi na čitavom kontinentu.<ref name="Heughebaert">{{cite book | last = Heughebaert | first = H. |author2=Defoort, A. |author3=Van Der Donck, R. | year = 1998 | title = Artistieke opvoeding | publisher = Den Gulden Engel bvba. | location = Wommelgem, Belgium | isbn = 90-5035-222-7}}</ref>


This led to frequent exchanges between the Low Countries and Northern Italy. Examples are Italian architects [[Tommaso Vincidor]] and [[Alessandro Pasqualini]], who worked in the Low Countries for most of their careers, Flemish painter [[Jan Gossaert]], whose visit to Italy in 1508 in the company of [[Philip of Burgundy, Bishop of Utrecht|Philip of Burgundy]] left a deep impression,<ref name="Janson"/> musician [[Adrian Willaert]] who made [[Venice]] into the most important musical centre of its time<ref name="Heughebaert"/> (see [[Venetian School (music)|Venetian School]]) and [[Giambologna]], a Flemish sculptor who spent his most productive years in [[Florence]].
To je dovelo do čestih razmjena između Nizozemskih i sjeverne Italije. Primjeri toga su talijanski arhitekti [[Tommaso Vincidor]] i [[Alessandro Pasqualini]], koji su radili u Nizozemskim veći dio svojih karijera, flamanski slikar [[Jan Gossaert]], čija je posjeta Italiji 1508. u društvu [[Filip Burgundijski, biskup Utrechta|Philipa Burgundijskog]] ostavila dubok utisak,<ref name="Janson"/> muzičar [[Adrian Willaert]] koji je pretvorio [[venecija|Veneciju]] u najvažniji muzički centar svog vremena<ref name="Heughebaert"/> (vidjeti [[Venecijanska škola (muzika)|Venecijanska škola]]) i [[Giambologna]], flamanski kipar koji je proveo svoje najproduktivnije godine u [[firenca|Firenci]].


Prije 1500. godine, talijanska renesansa je imala malo do nikakvog utjecaja iznad Alpa. Nakon toga počinju se primjećivati renesansni utjecaji, ali, za razliku od talijanske renesanse, gotički utjecaji ostali su značajni. Oživljavanje klasičnog perioda također nije centralna tema kao u Italiji, "preporod" se prikazuje više kao povratak prirodi i ovosvjetskoj ljepoti.<ref name="Heughebaert"/>
Before 1500, the Italian Renaissance had little or no influence above the Alps. After this we begin to see Renaissance influences, but unlike the Italian Renaissance, Gothic elements remain important. The revival of the classical period is also not a central theme like in Italy, the "rebirth" shows itself more as a return to nature and earthly beauty.<ref name="Heughebaert"/>


== Renesansa u Nizozemskim ==
== Renesansa u Nizozemskim ==


=== Umjetnost ===
=== Umjetnost ===
{{main|Dutch and Flemish Renaissance painting}}
{{main|Holandsko i flamansko renesansno slikarstvo}}
[[Image:Hieronymus Bosch - The Garden of Earthly Delights - Hell.jpg|thumb|upright|''Hell'', the right panel from the triptych ''[[The Garden of Earthly Delights]]'' by [[Hieronymus Bosch]]]]
[[Image:Hieronymus Bosch - The Garden of Earthly Delights - Hell.jpg|thumb|upright|''Pakao'', desna ploča triptiha ''[[Vrt naslade]]'' [[Hieronymus Bosch|Hieronymusa Boscha]]]]
[[Image:Bruegel, Pieter de Oude - De val van icarus - hi res.jpg|thumb|250px|left|''[[Landscape with the Fall of Icarus]]'' after [[Pieter Bruegel the Elder]]]]
[[Image:Bruegel, Pieter de Oude - De val van icarus - hi res.jpg|thumb|250px|left|''[[Pejzaž sa Ikarovim padom]]'' prema [[Pieter Bruegel Stariji|Pieteru Breugelu Starijem]]]]
[[Rano nizozemsko slikarstvo|Slikarstvo 15. vijeka u Nizozemskim]] još uvijek pokazuje snažne religijske utjecaje, suprotno germanskom slikarstvu. Čak i nakon 1500. godine, kada se renesansni utjecaj počinje primjećivati, utjecaj majstora iz prethodnog vijeka vodi većinom religijskom i narativnom stilu slikanja.
[[Early Netherlandish Painting|15th-century painting in the Low Countries]] still shows strong religious influences, contrary to the Germanic painting. Even after 1500, when Renaissance influences begin to show, the influence of the masters from the previous century leads to a largely religious and narrative style of painting.


The first painter showing the marks of the new era is [[Hieronymus Bosch]]. His work is strange and full of seemingly irrational imagery, making it difficult to interpret.<ref name="Janson"/> Most of all it seems surprisingly modern, introducing a world of dreams that highly contrasts with the traditional style of the Flemish masters of his day.
Prvi slikar koji pokazuje osobine novog doba je [[Hieronymus Bosch]]. Njegova djela su čudna i puna naizgled iracionalnog slikovitog izlaganja, čineći ga teškim za razumijevanje.<ref name="Janson"/> Prije svega se čini iznenađujuće modernim, uvodeći svijet snova koji je u snažnom kontrastu sa tradicionalnim stilom flamanskih majstora njegovog vremena.


After 1550 the Flemish and Dutch painters begin to show more interest in nature and in beauty ''an sich'', leading to a style that incorporates Renaissance elements, but remains very far from the elegant lightness of Italian Renaissance art,<ref name="Heughebaert"/> and directly leads to the themes of the great Flemish and Dutch [[Baroque]] painters: landscapes, still lifes and genre painting - scenes from everyday life.<ref name="Janson"/>
Poslije 1550. flamanski i holandski slikari počinju pokazivati više zanimanja za prirodu i ljepotu ''an sich'', što je dovelo do stila koji inkorporira renesansne elemente, ali ostaje vrlo udaljen od elegantne lakoće talijanske renesansne umjetnosti<ref name="Heughebaert"/> i vodi direktno do tema velikih flamanskih i holandskih [[barok]]nih slikara: pejzaža, mrtve prirode i žanrovskog slikarstva - scena iz svakodnevnice.<ref name="Janson"/>


This evolution is seen in the works of [[Joachim Patinir]] and [[Pieter Aertsen]], but the true genius among these painters was [[Pieter Brueghel the Elder]], well known for his depictions of nature and everyday life, showing a preference for the natural condition of man, choosing to depict the peasant instead of the prince.
Ova evolucija vidi se u djelima [[Joachim Patinir|Joachima Patinira]] i [[Pieter Aertsen|Pietera Aertsena]], ali pravi genij među tim slikarima bio je [[Pieter Bruegel Stariji]], poznat po svojim prikazima prirode i svakodnevnice, pokazujući preferencu za čovjekovo prirodno stanje, odabravši da prikazuje seljaka umjesto princa.


''[[Pejzaž sa Ikarovim padom]]'', koji se sada smatra ranom kopijom, kombinira nekoliko elemenata sjevernog renesansnog slikarstva. On nagovještava obnovljeno zanimanje za antiku (legenda o [[Ikar]]u), ali heroj Ikar skriven je u pozadini. Glavni likovi u slici su sama priroda i, najvažnije od svega, seljak, koji ni ne diže pogled sa pluga dok Ikar pada. Brueghel pokazuje čovjeka kao antiheroja, smiješnog i ponekada grotesknog.<ref name="Heughebaert"/>
The ''[[Landscape with the Fall of Icarus]]'', now thought to be an early copy, combines several elements of northern Renaissance painting. It hints at the renewed interest for antiquity (the [[Icarus (mythology)|Icarus]] legend), but the hero Icarus is hidden away in the background. The main actors in the painting are nature itself and, most prominently, the peasant, who does not even look up from his plough when Icarus falls. Brueghel shows man as an anti-hero, comical and sometimes grotesque.<ref name="Heughebaert"/>


=== Arhitektura i skulptura ===
=== Arhitektura i kiparstvo ===
As in painting, Renaissance architecture took some time to reach the High Countries, and did not entirely supplant the Gothic elements. The most important sculptor in the Southern Netherlands was [[Giambologna]], who spent most of his career in Italy. An architect directly influenced by the Italian masters was [[Cornelis Floris de Vriendt]], who designed the [[Antwerp City Hall|city hall of Antwerp]], finished in 1564.
Kao i u slikarstvu, renesansnoj arhitekturi trebalo je vremena da dospije do Visokih Zemalja i nije sasvim zamijenila gotičke elemente. Najvažniji kipar u Južnoj Nizozemskoj bio je [[Giambologna]], koji je proveo većinu svoje karijere u Italiji. Arhitekta pod direktnim utjecajem talijanskih majstora bio je [[Cornelis Floris de Vriendt]], koji je dizajnirao [[gradska vijećnica Antwerpa|gradsku vijećnicu Antwerpa]], dovršenu 1564. godine.


[[File: Well of Moses at CMArt (Cropped).JPG|thumb|left|200px|Sluter, ''Mojsijev bunar'', 1395-1405]]
[[File: Well of Moses at CMArt (Cropped).JPG|thumb|left|200px|Sluter, ''The Well of Moses'', 1395-1405]]In sculpture, however, 15th-century Flemish artists, while adhering to Christian subjects, developed techniques and a naturalistic style which compares favorably to the work of early-Renaissance Italian contemporaries such as [[Donatello]]. [[Claus Sluter]] (fl. ~1400) produced works such as the [[Well of Moses]] with a dynamism almost unknown at the turn of the 15th century; and Dutch-born [[Nikolaus Gerhaert]] van Leyden (b. ~1420) made sculptures such as "Man Meditating" which even today appear more "modern" than does Italian Quattrocento carving. [[File:Nicolaus von Leyden, Self-portrait2.JPG|thumb|right|200px|Gerhaert, ''Man Meditating'', 1467]]
U kiparstvu, međutim, flamanski umjetnici 15. vijeka, iako su se pridržavali kršćanskih tema, razvili su tehnike i naturalistički stil koji izlazi pozitivan u usporedbi sa djelima ranorenesansnih talijanskih savremenika kao što je [[Donatello]]. [[Claus Sluter]] (fl. ~1400) je stvorio djela poput [[Mojsijev bunar|Mojsijevog bunara]] sa dinamizmom koji je na početku 15. vijeka bio gotovo nepoznat; [[Nikolaus Gerhaert]] van Leyden (b. ~1420), rođen u Holandiji, pravio je skulpture kao što je "Čovjek u razmišljanju" koja se i danas čine "modernijima" nego talijansko Quattrocento rezbarenje.
[[File:Nicolaus von Leyden, Self-portrait2.JPG|thumb|right|200px|Gerhaert, ''Čovjek u razmišljanju'', 1467]]


In the early-17th-century [[Dutch Republic]], [[Hendrick de Keyser]] plays an important role in developing the [[Amsterdam Renaissance]] style, not slavishly following the classical style but incorporating many decorative elements, giving a result that could also be categorized as [[Mannerism]]. [[Hans Vredeman de Vries]] was another important name, primarily as a garden architect.
U [[Nizozemska Republika|Nizozemskoj Republici]] ranog 17. vijeka, [[Hendrick de Keyser]] igra važnu ulogu u razvoju [[amsterdamska renesansa|amsterdamskog renesansnog]] stila, ne slijedeći ropski klasični stili, već ugrađujući mnoge dekorativne elemente, što je dalo rezultat koji se također može kategorizirati i kao [[manirizam]]. [[Hans Vredeman de Vries]] je bio još jedna važna ličnost, prije svega kao vrtni arhitekt.


=== Muzika ===
=== Muzika ===
{{main|Franco-Flemish School}}
{{main|Franko-flamanska škola}}
[[Image:Orlando de Lassus2.jpg|thumb|left|[[Orlande de Lassus]] leading a chamber ensemble, painted by [[Hans Mielich]]]]
[[Image:Orlando de Lassus2.jpg|thumb|left|[[Orlande de Lassus]] predvodi komorni sastav, [[Hans Mielich]]]]
While in painting, the Low Countries were leading Northern Europe, in music the [[Dutch School (music)|"Franco-Flemish" or "Dutch School"]] dominated all of Europe. In the early Renaissance, [[Polyphony|polyphonic]] musicians and composers from the Low Countries, like [[Johannes Ciconia]], were working at all the European courts and churches. Educated in the church and cathedral schools of their own region, they spread out and would bring their style to the whole continent, so that by the late renaissance a unified musical style emerged throughout Europe.<ref name="Heughebaert"/>
Dok su u slikarstvu Nizozemske predvodile u Sjevernoj Evropi, u muzici je [[franko-flamanska škola|"franko-flamanska" ili "holandska škola"]] dominirala čitavom Evropom. U ranoj renesansi, [[polifonija|polifoni]] muzičari i kompozitori iz Nizozemskih, kao što je [[Johannes Ciconia]], radili su na svim evropskim dvorovima i u crkvama. Obrazovani u crkvenim i katedralnim školama svoje vlastite regije, širili su se i donosili svoj stil čitavom kontinentu, tako da se do kasne renesanse u čitavoj Evropi pojavio ujedinjen muzički stil.<ref name="Heughebaert"/>


Although there is no reference to antiquity, there is a clear Flemish "Renaissance consciousness", as indicated by the words of Flemish theorist [[Johannes Tinctoris]], who said of these composers: ''"Although it is beyond belief, nothing worth listening to had been composed before their time."''.<ref name="Janson"/>
Iako ne postoji veza sa antikom, prisutna je jasna flamanska "renesansna svijest", kao što je ukazao i flamanski teoretičar [[Johannes Tinctoris]], koji je za te kompozitore rekao: ''"Iako nije uvjerljivo, ništa vrijedno slušanja nije bilo komponovano prije njihovog vremena."''.<ref name="Janson"/>


Renesansni elementi u muzici su povratak sa "božanskog porijekla" muzike ovozemaljskoj ljepoti i senzornoj radosti. Muzika postaje više struktuirana, uravnotežena i melodična. Dok je u srednjem vijeku izbor instrumenata bio slobodan, kompozitori sada počinju organizirati instrumente u homogene grupe i pišu muziku specifično za određene rasporede.<ref name="Heughebaert"/>
Renaissance elements in the music are the return from the "divine origin" of music to earthly beauty and sensory joy. The music becomes more structured, balanced and melodic. Whereas in the Middle Ages the choice of instruments was free, composers now start to organize instruments into homogenous groups, and write music specifically for certain arrangements.<ref name="Heughebaert"/>


[[Josquin des Prez]] was the most celebrated composer during the [[High Renaissance]], and during his career enjoyed the patronage of three popes. Equally at ease in secular and religious music, he can be considered the first musical genius we know of.<ref name="Janson"/>
[[Josquin des Prez]] je bio najslavniji kompozitor tokom [[visoka renesansa|visoke renesanse]] i tokom svoje karijere uživao je pokroviteljstvo trojice papa. Podjednako prilagođen i sekularnoj i religioznoj muzici, može se smatrati prvim muzičkim genijem za kojeg znamo.<ref name="Janson"/>


Other important composers from the Low Countries were [[Guillaume Dufay]], [[Johannes Ockeghem]], [[Jacob Clemens non Papa]] and [[Adrian Willaert]]. [[Orlande de Lassus]], a Fleming who had lived in Italy as a youth and spent most of his career in [[Munich]], was the leading composer of the late Renaissance.
Ostali važni kompozitori iz Nizozemskih bili su [[Guillaume Dufay]], [[Johannes Ockeghem]], [[Jacob Clemens non Papa]] i [[Adrian Willaert]]. [[Orlande de Lassus]], flamanac koji je živio u Italiji u mladosti i proveo većinu svoje karijere u [[München]]u, bio je vodeći kompozitor kasne renesanse.


=== Književnost ===
=== Književnost ===

Verzija na datum 23 juli 2019 u 19:20

Također uraditi: Renaissance in the Low Countries, Renaissance in Poland, Italian Renaissance, Portuguese Renaissance, Mid-Tudor Crisis, 19th-century London, History of London (1900–39)

Renesansa
"Atenska škola", Rafael, 1509–1511
Teme
Regije

Renesansa u Nizozemskim bila je kulturološki period sjeverne renesanse koji se desio oko 16. vijeka u Nizozemskim (današnja Belgija, Nizozemska i Francuska Flandrija).

Kultura u Nizozemskim pri kraju 15. vijeka bila je pod utjecajem talijanske renesanse, putem trgovine kroz Bruges kojom se Flandrija obogatila. Njezina vlastela naručivala je umjetnike koji su postali poznati u čitavoj Evropi. U nauci je predvodio anatom Andreas Vesalius; u kartografiji, karte Gerardusa Mercatora pomagale su istraživačima i navigatorima. U umjetnosti, holandsko i flamansko renesansno slikarstvo obuhvatalo je sve od neobičnih djela Hieronymusa Boscha do prikaza svakodnevnog života Pietera Brueghela Starijeg. U arhitekturi, muzici i književnosti kultura Nizozemskih je također prešla u renesansni stil.

Geopolitička situacija i pozadina

Karta koja pokazuje političku situaciju u Nizozemskim između 1556. i 1648. godine.

Godine 1500. Sedamnaest provincija bile su u ličnoj uniji pod burgundijskim vojvodama, a sa flandrijskim gradovima kao gravitacionim centrima, kulturološki i ekonomski formirale su jedno od najbogatijih područja Evrope. Tokom tog vijeka ta regija također je prošla kroz značajne promjene. Ujedinjenje sa Španijom pod Karlom V, humanizam i reformacija doveli su do pobune protiv španske vladavine i početka religijskog rata. Do kraja 16. vijeka sjeverna i južna Nizozemska bile su praktično podijeljene. Iako se taj raspad odrazio u vizuelnoj umjetnosti u holandskom zlatnom dobu na sjeveru i flamanskom baroku na jugu, ostala područja misli i dalje su se povezivala sa tokovima misli renesanse u 16. vijeku. Postepeno, ravnoteža moći se pomjerila dalje od južne Nizozemske, koja je ostala pod španskom vlašću, do nastajuće Nizozemske Republike.[1]

Dva faktora odredila su sudbinu te regije u 16. vijeku. Prvi je bio ujedinjenje sa Španskim kraljevstvom 1496. kroz brak Philipa Lijepog od Burgundije i Juane od Kastilje. Njihov sin, Karlo V., rođen u Gentu, naslijedio je najveće carstvo na svijetu, te je time Nizozemska, iako istaknut dio carstva, postala ovisna o velikoj stranoj snazi.

Drugi faktor uključivao je religijske procese. Srednji vijek je dao nove oblike religioznog razmišljanja. Praksa Devotio Moderna, na primjer, bila je naročito snažna u toj regiji, dok su kritike Katoličke crkve iz 16. vijeka koje su se proširile širom Evrope također zahvatile Nizozemske. Humanisti poput Desideriusa Erasmusa od Rotterdama bili su kritični, ali ostali odani crkvi. Međutim, širenje reformacije, koje je započeo Martin Luther 1517. godine, na kraju je dovelo do otvorenog rata. Reformacija, naročito ideje Johna Calvina, dobile su značajnu podršku u Nizozemskim, te nakon izbijanja ikonoklazma 1566. Španija je pokušala zaustaviti protok i održati autoritet posttridentske crkve putem sile uvevši Fernanda Álvareza od Toleda, vojvodu Albe.[2] Represija koja je uslijedila dovela je do holandske pobune, početka Osamdesetogodišnjeg rata, te osnivanja Nizozemske Republike u sjevernim provincijama. Nakon toga, Južna Nizozemska postala je utvrda kontrareformacije, dok je kalvinizam postao glavna religija onih na snazi u Nizozemskoj Republici.

Utjecaj talijanske renesanse

Desiderius Erasmus 1523. godine

Trgovina u luci u Brugesu i tekstilna industrija, većinom u Gentu, pretvorili su Flandriju u najbogatiji dio Sjeverne Evrope krajem 15. vijeka. Burgundijski dvor pretežno je obitavao u Brugesu, Gentu i Briselu. Vlastela i trgovci mogli su davati umjetnicima narudžbe, stvorivši klasu vrlo vještih slikara i muzičara koji su bili cijenjeni i traženi na čitavom kontinentu.[3]

To je dovelo do čestih razmjena između Nizozemskih i sjeverne Italije. Primjeri toga su talijanski arhitekti Tommaso Vincidor i Alessandro Pasqualini, koji su radili u Nizozemskim veći dio svojih karijera, flamanski slikar Jan Gossaert, čija je posjeta Italiji 1508. u društvu Philipa Burgundijskog ostavila dubok utisak,[1] muzičar Adrian Willaert koji je pretvorio Veneciju u najvažniji muzički centar svog vremena[3] (vidjeti Venecijanska škola) i Giambologna, flamanski kipar koji je proveo svoje najproduktivnije godine u Firenci.

Prije 1500. godine, talijanska renesansa je imala malo do nikakvog utjecaja iznad Alpa. Nakon toga počinju se primjećivati renesansni utjecaji, ali, za razliku od talijanske renesanse, gotički utjecaji ostali su značajni. Oživljavanje klasičnog perioda također nije centralna tema kao u Italiji, "preporod" se prikazuje više kao povratak prirodi i ovosvjetskoj ljepoti.[3]

Renesansa u Nizozemskim

Umjetnost

Glavni članak: Holandsko i flamansko renesansno slikarstvo
Pakao, desna ploča triptiha Vrt naslade Hieronymusa Boscha
Pejzaž sa Ikarovim padom prema Pieteru Breugelu Starijem

Slikarstvo 15. vijeka u Nizozemskim još uvijek pokazuje snažne religijske utjecaje, suprotno germanskom slikarstvu. Čak i nakon 1500. godine, kada se renesansni utjecaj počinje primjećivati, utjecaj majstora iz prethodnog vijeka vodi većinom religijskom i narativnom stilu slikanja.

Prvi slikar koji pokazuje osobine novog doba je Hieronymus Bosch. Njegova djela su čudna i puna naizgled iracionalnog slikovitog izlaganja, čineći ga teškim za razumijevanje.[1] Prije svega se čini iznenađujuće modernim, uvodeći svijet snova koji je u snažnom kontrastu sa tradicionalnim stilom flamanskih majstora njegovog vremena.

Poslije 1550. flamanski i holandski slikari počinju pokazivati više zanimanja za prirodu i ljepotu an sich, što je dovelo do stila koji inkorporira renesansne elemente, ali ostaje vrlo udaljen od elegantne lakoće talijanske renesansne umjetnosti[3] i vodi direktno do tema velikih flamanskih i holandskih baroknih slikara: pejzaža, mrtve prirode i žanrovskog slikarstva - scena iz svakodnevnice.[1]

Ova evolucija vidi se u djelima Joachima Patinira i Pietera Aertsena, ali pravi genij među tim slikarima bio je Pieter Bruegel Stariji, poznat po svojim prikazima prirode i svakodnevnice, pokazujući preferencu za čovjekovo prirodno stanje, odabravši da prikazuje seljaka umjesto princa.

Pejzaž sa Ikarovim padom, koji se sada smatra ranom kopijom, kombinira nekoliko elemenata sjevernog renesansnog slikarstva. On nagovještava obnovljeno zanimanje za antiku (legenda o Ikaru), ali heroj Ikar skriven je u pozadini. Glavni likovi u slici su sama priroda i, najvažnije od svega, seljak, koji ni ne diže pogled sa pluga dok Ikar pada. Brueghel pokazuje čovjeka kao antiheroja, smiješnog i ponekada grotesknog.[3]

Arhitektura i kiparstvo

Kao i u slikarstvu, renesansnoj arhitekturi trebalo je vremena da dospije do Visokih Zemalja i nije sasvim zamijenila gotičke elemente. Najvažniji kipar u Južnoj Nizozemskoj bio je Giambologna, koji je proveo većinu svoje karijere u Italiji. Arhitekta pod direktnim utjecajem talijanskih majstora bio je Cornelis Floris de Vriendt, koji je dizajnirao gradsku vijećnicu Antwerpa, dovršenu 1564. godine.

Sluter, Mojsijev bunar, 1395-1405

U kiparstvu, međutim, flamanski umjetnici 15. vijeka, iako su se pridržavali kršćanskih tema, razvili su tehnike i naturalistički stil koji izlazi pozitivan u usporedbi sa djelima ranorenesansnih talijanskih savremenika kao što je Donatello. Claus Sluter (fl. ~1400) je stvorio djela poput Mojsijevog bunara sa dinamizmom koji je na početku 15. vijeka bio gotovo nepoznat; Nikolaus Gerhaert van Leyden (b. ~1420), rođen u Holandiji, pravio je skulpture kao što je "Čovjek u razmišljanju" koja se i danas čine "modernijima" nego talijansko Quattrocento rezbarenje.

Gerhaert, Čovjek u razmišljanju, 1467

U Nizozemskoj Republici ranog 17. vijeka, Hendrick de Keyser igra važnu ulogu u razvoju amsterdamskog renesansnog stila, ne slijedeći ropski klasični stili, već ugrađujući mnoge dekorativne elemente, što je dalo rezultat koji se također može kategorizirati i kao manirizam. Hans Vredeman de Vries je bio još jedna važna ličnost, prije svega kao vrtni arhitekt.

Muzika

Glavni članak: Franko-flamanska škola
Orlande de Lassus predvodi komorni sastav, Hans Mielich

Dok su u slikarstvu Nizozemske predvodile u Sjevernoj Evropi, u muzici je "franko-flamanska" ili "holandska škola" dominirala čitavom Evropom. U ranoj renesansi, polifoni muzičari i kompozitori iz Nizozemskih, kao što je Johannes Ciconia, radili su na svim evropskim dvorovima i u crkvama. Obrazovani u crkvenim i katedralnim školama svoje vlastite regije, širili su se i donosili svoj stil čitavom kontinentu, tako da se do kasne renesanse u čitavoj Evropi pojavio ujedinjen muzički stil.[3]

Iako ne postoji veza sa antikom, prisutna je jasna flamanska "renesansna svijest", kao što je ukazao i flamanski teoretičar Johannes Tinctoris, koji je za te kompozitore rekao: "Iako nije uvjerljivo, ništa vrijedno slušanja nije bilo komponovano prije njihovog vremena.".[1]

Renesansni elementi u muzici su povratak sa "božanskog porijekla" muzike ovozemaljskoj ljepoti i senzornoj radosti. Muzika postaje više struktuirana, uravnotežena i melodična. Dok je u srednjem vijeku izbor instrumenata bio slobodan, kompozitori sada počinju organizirati instrumente u homogene grupe i pišu muziku specifično za određene rasporede.[3]

Josquin des Prez je bio najslavniji kompozitor tokom visoke renesanse i tokom svoje karijere uživao je pokroviteljstvo trojice papa. Podjednako prilagođen i sekularnoj i religioznoj muzici, može se smatrati prvim muzičkim genijem za kojeg znamo.[1]

Ostali važni kompozitori iz Nizozemskih bili su Guillaume Dufay, Johannes Ockeghem, Jacob Clemens non Papa i Adrian Willaert. Orlande de Lassus, flamanac koji je živio u Italiji u mladosti i proveo većinu svoje karijere u Münchenu, bio je vodeći kompozitor kasne renesanse.

Književnost

Vidi takođe: Dutch Renaissance and Golden Age literature
Antwerp City Hall (finished in 1564)

In the middle of the 16th century, a group of rhetoricians (see Medieval Dutch literature) in Brabant and Flanders attempted to put new life into the stereotyped forms of the preceding age by introducing in original composition the new-found branches of Latin and Greek poetry. The leader of these men was Johan Baptista Houwaert, who was led by an unbounded love of classical and mythological fancy.[4]

The most important genre was music publishing, especially psalms. The Souterliedekens publication is one of the most important sources for the reconstruction of Renaissance folksongs. Later publishing was heavily influenced by the rebellion against the Spanish: heroic battle songs and political ballads ridiculing the Spanish occupants.

Best remembered of the writers is Philips van Marnix, lord of Sint-Aldegonde, who was one of the leading spirits in the war of Dutch independence. He wrote a satire on the Roman Catholic Church, started to work on a Bible translation and allegedly wrote the lyrics to the Dutch national anthem.

Other important names are Dirck Volckertszoon Coornhert, Hendrick Laurensz. Spieghel and Roemer Visscher. Inevitably, their works and career were very much determined by the struggle between Reformation and the Catholic Church.

Nauka

Gerardus Mercator's map of Europe, 1554

The new age presents itself in science as well. Flemish anatomist Andreas Vesalius's life typically shows both the new possibilities and the troubles that came with them. He delivered ground-breaking work in rediscovering the human body, after centuries of disregard for it. This earned him great respect from some, but also caused several enquiries into his methods (dissection of the human body) and the religious implications of his work.

While Vesalius performed ground-breaking work in rediscovering the human body, Gerardus Mercator, as one of the leading cartographers of his time, did the same for rediscovering the outside world. Mercator too came into trouble with the Church because of his beliefs, and spent several months in jail after a conviction for heresy.

Both scientists' lives show how the Renaissance scientist is not afraid of challenging what has been taken for granted for centuries, and how this leads to problems with the all-powerful catholic church.

Though the invention of the printing press by Laurens Janszoon Coster in the 1430s appears to be a romantic notion, the Low Countries had an early start in printing. By 1470 a printing press was in use in Utrecht, where the first dated extant book was printed in 1473, while the first book in the Dutch language was the 1477 Delft Bible. By 1481 the Low Countries had printing shops in 21 cities and towns.[5] Famous publishing houses like those of Christoffel Plantijn in Antwerp from 1555 on, Petrus Phalesius the Elder in Leuven from 1553, and the House of Elzevir in Leiden from around 1580 turned the Low Countries into a regional center of publishing.

Povezano

Politička situacija

Umjetnost

Reference

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Janson, H.W.; Janson, Anthony F. (1997). History of Art (5th, rev. izd.). New York: Harry N. Abrams, Inc.. ISBN 0-8109-3442-6. 
  2. ↑ Kamen, Henry (2005). Spain, 1469–1714, A Society of Conflict (3rd izd.). Harlow, United Kingdom: Pearson Education. ISBN 0-582-78464-6. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Heughebaert, H.; Defoort, A.; Van Der Donck, R. (1998). Artistieke opvoeding. Wommelgem, Belgium: Den Gulden Engel bvba.. ISBN 90-5035-222-7. 
  4. ↑ Šablon:EB1911
  5. ↑ E. L. Eisenstein: The Printing Revolution in Early Modern Europe, Cambridge, 1993 pp.13–17, quoted in: Angus Maddison: Growth and Interaction in the World Economy: The Roots of Modernity, Washington 2005, p.17f.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Renesansa_u_Škotskoj&oldid=40906300