Krsto Popović

Krsto Popović Крсто Поповић
Biografske informacije
Rođenje	14. rujna 1881. Cuce, Cetinje, Crna Gora
Smrt	14. ožujka 1947. Katunska nahija, Crna Gora
Karijera
Služba	1906.-1922.,1942.-1944.
Čin	general
Ratovi	Prvi balkanski rat, Drugi balkanski rat, Prvi svjetski rat, Božićna pobuna, komitska gerila, Drugi svjetski rat
Vojska	Crnogorska narodna vojska 1879.-1912., Crnogorska vojska 1919.-1921., Crnogorska narodna vojska 1942.-1944.
Zapovijedao	Božićni ustanak, Crnogorska vojska 1919.-1921., Crnogorska narodna vojska 1942.-1944.
Nagrade	Spomenica Božićne pobune

Krsto Zrnov Popović (1881 — 1947), brigadir crnogorske vojske i jedan od vođa Božićne pobune 1919. godine.

Tokom "Božićnog ustanka" vodio je crnogorsku vojsku protiv okupatora (Srbije,Francuske,Velike Britanije)

Biografija

Rođen je 14. septembra 1881. godine u selu Lipa u Cucama, od oca Todora (oficira crnogorske vojske) i majke Ćetne (rođene Krivokapić). Poslije završene osnovne škole, iz rodnog mjesta odlazi na Cetinje u Oficirsku školu. Godine 1905. se ženi, Marijom, kćerkom Jovana Radojevića, sa kojom je imao pet kćeri i dva sina.

Vojnik crnogorske vojske

Kao vojnik imao je sjajnu karijeru. Proizveden u čin potporučnika - 10. jula 1906. Unaprijeđen u čin poručnika - 1. jula 1909. Bio šef policije na Cetinju - postavljen 1910. Bio nastavnik u Podoficirskoj školi na Cetinju. Odlikovan Danilovim krstom petog reda. Učesnik Prvog balkanskog rata u borbama oko Skadra 1912 — 1913. Učesnik Drugog balkanskog rata u borbama na Bregalnici - 1913. Unaprijeđen u čin kapetana - 14. septembra 1913. Postavljen za pomoćnika Štaba Pete divizije u Pljevljima - maja 1914. Komandant podoficirske škole regrutske klase. Učesnik Prvog svjetskog rata kao komandant Boljaničkog odreda, gdje se ističe hrabrošću u bitkama od Bosne do Crne Gore, a učestvovao je i u čuvenoj Mojkovačkoj bici.

Godine 1916. je interniran je u Boldogason u Mađarskoj.

Borba za nezavisnost Crne Gore

Kapetan Krsto Zrnov Popović bio je jedan od vođa Božićne pobune 1919. godine, koju su protiv srbijanske dinastije Karađorđević podigli zelenaši, pristalice svrgnutog kralja Nikole i crnogorske dinastije Petrović Njegoš. Iz internacije se vraća 1918. godine i aktivno radi na poništenju odluka Podgoričke skupštine, zalažući se za ravnopravno ujedinjenje, s tim da o obliku vladavine odluči skupština svih Jugoslovena. Upućuje proglase stranim trupama i Izvršnom narodnom odboru, ali bez uspjeha. Uporedo sa pregovorima, kao jedan od vođa, pripremao je i ustanak. Izvještava generala Vanela, komandanta Savezničkih okupacionih trupa, "da su u ratnom sukobu".

Ustanici napadaju Cetinje noću, 5. na 6. januar 1919. godine. Dolazi do vatrenog obračuna i ustanici ne uspijevaju da uđu u grad. Uz posredovanje generala Vanela stanje se normalizuje. Dio pobunjenika se vratio kući, a dio pobjegao u mjesta koja su kontrolisali Italijani. Krsto se sklanja u Kotor, a odatle u Italiju. Iz Italije je nekoliko puta upadao u Crnu Goru, a jedan od upada je bio između Bara i Ulcinja, kada je predvodio 69 oficira iz Gaete. Jedno vrijeme je bio načelnik štaba Crnogorske vojske u Italiji. Desetog decembra 1919, u glasilu crnogorske vlade u izgnanstvu, „Glasu Crnogorca“, Krsto Popović je istakao važnost Crne Gore za Srbe napisavši da je: „Crna Gora ona zemlja đe se čuvala i sačuvala iskra slobode Srbinove“. U Italiji je u vojsci izbjegličke vlade Crne Gore dobio čin komandira, a kasnije i brigadira. Italijanske vlasti su ga hapsile zbog suprotstavljanja rasturanju crnogorske vojske poslije potpisivanja Rapalskog ugovora. Odbio je da se vrati u Kraljevinu SHS.

Izbjeglištvo

Početkom 1922. godine odlazi za Argentinu, sa Vaskom Marojevićem, Živkom Nikčevićem, Milom Matanovićem i drugima. U Argentini ih je dočekao crnogorski počasni konzul Žerve Kazo. Krsto u Argentini ostaje do kraja 1929. godine. Marko Vučeraković mu kao saborcu obezbjeđuje garanciju za boravak u Belgiji. Po dolasku u Belgiju, pridružuje mu se supruga Marija i djeca Savica, Bosiljka, Nikola i Radovan.

Godine 1929. uputio je iz Belgije molbu kralju Aleksandru Karađorđeviću da ga oslobodi odgovornosti za bratoubilačke sukobe u Crnoj Gori od decembra 1918. do smrti kralja Nikole, i u pismu mu iskazao vjernost. U Belgiji mu je 18. oktobra 1929. vlada provincije Lijež, odnosno policija za strance, izdala pasoš. U ličnim podacima unijetim u pasoš, Krsto Zrnov Popović nacionalno se izjasnio kao Srbin da bi mu trenutna srpska dinastija dozvolila da se vrati u rodnu Crnu Goru.

Tamo su živjeli do 1934. godine, pripremajući se za povratak u zavičaj. Iskoristio je smrt koja kralja Nikole ga je zvanično razriješila obaveze poštovanja date zakletve, pa zato i piše molbu kralju Aleksandru Karađorđeviću. Procedura povratka je bila pisanje molbe za povratak i u kojoj je napisao: "... da je prilikom sukoba dvije struje u Crnoj Gori 1918. godine ostao vjeran svetinji zakletve položene Vrhovnom Komandantu Njegovom veličanstvu Kralju Nikoli i stupio u borbu protiv onih elemenata, koje je moj Vrhovni Komandant označio kao neprijatelje Crne Gore...". U istoj iskorišćava priliku da se vrati u Crnu Goru (Jer ga drugačije ne bi puštili da se vrati)i u molbi iskazuje punu lojalnost kralju Aleksandru. Povratak mu je bio odobren i nastanio se u Nikšiću.

Pošto se vratio u Jugoslaviju, dobio je oficirsku penziju i živio kao penzioner do početka Drugog svjetskog rata.

Drugi svjetski rat

Početkom Drugog svetskog rata osnovao je svoje zelenaške formacije, neku vrstu milicije u italijanskoj službi i stupio u borbu protiv crnogorskih komunista. Obilježja ove formacije su bile crveno-plavo-bijela boja. Pripadao je grupi crnogorskih federalista koja se protivila oduzimanju teritorija Crnoj Gori i Boki i teritorija pripojenih Velikoj Albaniji. Krstova grupa odbija italijansku rezoluciju o proglašenju suverene Crne Gore. Njihova politička platforma nije isključivala jugoslovensku državu u kojoj bi Crna Gora bila federalna jedinica. Osim Krsta u ovoj grupi su bili i Petar Plamenac, dr Novica Radović i drugi. Grupa je bila distancirana od grupacije oko Sekule Drljevića koja je negirala bilo kakvu jugoslovensku državu.

Krsto Popović je uz pomoć Italijana želio stvaranje Crnogorske vojske. U martu 1942. godine, Pircio Biroli uspijeva da napravi koaliciju između četnika i zelenaša. Pod patronatom okupatora Crna Gora je podijeljena na tri sektora od kojih jedan pripada zelenašima. Po povlačenju partizana za Bosnu, četnici su napali zelenaše i to je bio kraj koalicije. U ovom sukobu su Italijani uzeli zelenaše u zaštitu. Potpomognut Nemcima, ratovao je protiv partizana:

Krsto Popović postavio je zahtjev partizanima, da napuste Čevo i Cuce, u protivnom će stupiti u borbu sa njima — potpomognut Nemcima.

– Izveštaj komandanta Zetskog četničkog odreda komandantu četničkih trupa Crne Gore i Sandžaka (28. septembra 1943).

Lovćensku brigadu, čiji je komandant bio Krsto Popović, zahvatilo je rasulo usljed napada partizana. Nijemci su je rasformirali u novembru 1943. godine, a Krsta razoružali.

Partizani su ga više puta pozivali da im se priključi, ali on je odbijao, iako su mu dva sina (Radovan i Nikola) bila u partizanima. Njegovi sinovi bili su partizanski borci od 1941. godine, a Nikola je proglašen za narodnog heroja.

Pogibija

U Katunskoj nahiji, avgusta 1944. godine pokušava da stvori vojsku, ali bezuspješno. Poslije ovog kraha odmeće se u šumu i skriva se sve do 13. marta 1947. godine. Krsto Popović je ubijen, u svojoj 66. godini, od strane pripadnika OZN-e. Zasjeda je bila organizovana na Bojanjem brdu između Grahova i Nudola. U okršaju gine Rako Mugoša, dok Veljko Milatović i Šaro Brajović ostaju živi. Na sahrani Raka Mugoše, njegova majka oplakuje jednako obojicu - i kori sina što je krenuo na njega jer „Nije Krsto zec iz gore / Nego vitez Crne Gore“.

Literatura

• Mala enciklopedija PROSVETA/PROSVETA/BEOGRAD 1986.
• Istorijski leksikon Crne Gore/Grupa autora/Daily Pres-VIJESTI/Podgorica 2006.
• Aleksandar Stamatović: Istorijske osnove nacionalnog identiteta Crnogoraca 1918-1953, Beograd 2000. (deo teksta)
• Aleksandar Stamatović: O Srpstvu crnogorskih zelenaša i federalista Glas Crnogorca, Podgorica 24. XIX-1. XX 1999. (deo teksta)