Holocen

Holocenska epoha je geološki period koji se proteže od prije 10.000 radiokarbonskih godina, odnosno otprilike 11.430 ± 130 kalendarskih godina BP (između 9560. and 9300. p.n.e.) do danas. Označen je kao MIS 1, odnosno interglacijal. Slijedeći glacijal se tek treba dogoditi.

Holocenska era se odnosi na predloženu reformu kalendara odnosno Holocenski kalendar.

Sve ljudske civilizacije su nastale u holocenu. Preciznije datiranje se ima zahvaliti Blytt-Sernanderovoj klasifikaciji klimatskih perioda zahvaljujući tragovima polena u močvarnoj mahovini. Ta se shema koristi za sjever Evrope, ali su se klimatske promjene događale i u drugim dijelovima svijeta. Periodi na osnovu te sheme uključuju nekoliko konačnih oscilacija ledenjaka, a nakon toga i klasificiraju klima bliske prahistorije

Početak holocena je označio hladni period mlađeg Dryasa, završni dio pleistocenske epohe. Kraj Mlađeg Dryasa se datira na prije 11.600 kalendarskih godina BP (9600. pr.n.e.). Međutim, dokazi o Mlađem Dryasu nisu tako jasni u oblastima izvan sjeverne hemisfere.

Holocen je počeo kasmno s povlačenjem pleistocenskih ledenjaka. Holocen je četvrta i završna epoha neogenskog perioda (druga epohe neslužbene kvartarske pod-ere). Naziv mu dolazi od grčkih riječi ὄλος (potpun(o)) i καινός (novo). Također je nazvan i "Aluvijska epoha".

Paleontologzi nisu definirali faunalne stadije za holocen. Ukoliko su potrebne pod-podjele, koriste se periodi ljudskog tehnološkog razvoja kao paleolitik, mezolitik i neolitik.

Geologija

Pokreti kontinenata su bili beznačajni u rasponu od samo 10,000 years -- iznosili su manje od kilometra. Međutim, razina mora je rasala za ko 35 metara na početku holocena zahvaljujući topljenju leda. Uz to su mnoge oblasti iznad 40. stupnja geografske širine bili lišeni pritiska ledene mase te su narasli preko 180 metara.

Porast razine mora i privremena depresija kopna je dozvolila povremene prodore mora u oblasti koje su danas daleko od mora. Holocenski morski fosili se mogu naći na mjestima kao što su Vermont, Quebec, Ontario i Michigan. Osim u oblastima vezanim uz povremene prodore mora, holocemnski fosili se uglavnom nalaze na dnu jezera, ravnicama i pećinskim naslagama. Holocenski talozi duž nižih geografskih širina su rijetki zbog porasta razine mora.

Osim povremenih prodora mora, post-glacijalni povrat u skandinavskoj regiji je rezultirao stvaranjem Baltičkog mora. Ta regija nastavlja rasti, još uvijek izazivajući blage potrese duž sjeverne Evrope.

Klima

Iako su geografski pomaci u holocenu bili beznačajni, promjene klime su bile znatne. Podaci iz ledene jezgre pokazuju da je i ranije bilo globalnih zatopljenja i zahlađenja, ali su promjene klime dobile regionalni karakter na početku Mlađeg Dryasa. Međutim, Huelmo/Mascardi povrat hladnoće u južnoj hemisferi je započeo prije Mlađeg Dryasa i većina topline je bila strujala s juga na sjever od prije 11.000 do prije 7.000 godina. Izgleda da postoji obrazac u odnosu sjever i juga, tako da su južne geografske širine pokazivale maksimum zatopljenja nekoliko milenijuma prije sjeverne hemisfere

Holocenski klimatski optimum je bio period zatopljenja u kome je globalna klima bila 0,5-2°C toplija nego danas. Međutim, to zatopljenje nije bilo jednoznačno širom svijeta. Počelo je otprilike prije 9.000, a završilo prije 5.000 godina, u doba kada su cvale prve ljudske civilizacije u Aziji. Ovaj period topline završio je s hladnijim periodom i manjom glacijacijom, koja je bila trajala do oko 2.000 godina. U to vrijeme klima nije bila bitno drukčija od današnje, ali je ipak zabilježen kraći topliji period od 10. do 14. vijeka poznatiji kao Srednjovjekovni topli period. Malo ledeno doba, koje je započelo u 13. i 14. vijeku, a završilo sredinom 19. vijeka, bio je još jedan period zahlađenja, iako ne tako oštar kao raniji periodi zahlađenja u holocenu.

Holocensko zatopljenje je u stvari samo još jedan interglacijalni period i ne predstavlja konačni kraj pleistocenske glacijacije. Smatra se da će se planeta vratiti u stanje glacijacije za nekih 3000 godina. Međutim, ako se ljudskom aktivnošću pokrenuto globalno zatopljenje nastavi, mogao bi nastati super-interglacikal, te postati topliji, a možda i duži interglacijalni periodi nego svi oni u pleistocenu. Super-interglacijal može postati topliji od Eeemijskog interglacijala, koji je vrhunac bio dosegao prije 125.000 godina i bio topliji od holocena.

Naseljive zone su se proširile na sjever. Velike oblasti na srednjim geografskim širinama poput Sahare, koje su u prošlosti bile produktivne, pretvorile su se u pustinje. Epoha je započela s velikim jezerima u mnogim oblastima koje su danas suhe.

Biljke i životinje nisu skoro uopće evoluirale tokom holocena, ali je zato bilo značajnih promjena u distribuciji biljaka i životinja. Veliki broj krupnih životinja poput mamuta i mastodonta, sabljozubih mačaka poput Smilodona i homoterija i divovskog ljenjivca su nestali u kasnom pleistocenu i ranom holocenu -- posebno u Sjevernoj Americi gdje su životinje koje su bile preživjele drugdje (uključujući konje i deve) također izumrle.

Ovo izumiranje američke megafaune se često objašnjava dolaskom predaka današnjih američkih Indijanaca.

Kroz svijet su ekosistemi hladnije klime, ranije regionalne prirode, ostali izolirani na višim geografskim širinama u posebnim ekološkim "otocima".

Ljudski razvoj

Početak holocena korespondira s početkom mezolitskog doba u većem dijelu Evropu; ali u oblastima poput Bliskog istoka i Anadolije s visokim stupnjem neolitizacije, umjesto neolita se koristi izraz epipaleolit. Kulture tog doba uključuju : Hamburšku, Federmesserskui Natufijsku kulturu.

Obje prati a-keramički neolit (Predgrnčarski neolitik A i Predgrnčarski neolitik B) te grnčarski neolitik.

Literatura

• Neil Roberts The Holocene: an environmental history (Blackwell Publishing)

V. također

• Holocensko masovno izumiranje
• Holocenski kalendar
• Geološka kronologija
• Vijekovi
• 10. milenijum pr.n.e.
• Velika priča