Bajazid I – razlika između verzija

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Nema sažetka izmjene
Nema sažetka izmjene
Red 9: Red 9:
|years=1389–1402}}
|years=1389–1402}}


'''Bajazit I''' ({{jez-tur|بايزيد اول, Beyazıt Yıldırım}}, [[1360]] — [[8. mart]] [[1403]]), zvani još i Jildirim - ''Munjeviti'', bio je [[Osmansko carstvo|osmanski sultan]] od [[1389]]. do [[1402]]. godine.<ref name=Lowry>{{harvnb|Lowry|2003|pp=153}}</ref><ref name=Runciman>{{harvnb|Runciman|1990|pp=36}}</ref> Zbog svog stava, on dobija nadimak ''Munjeviti'', po kome je i najviše zapamćen.
'''Bajazid I.''' (oko [[1354]]. – [[1403]].) je bio [[Otomansko Carstvo|otomanski]] sultan.


== Detinjstvo i mladost ==
Bajazid I. postaje sultan [[15. 6.|15. lipnja]] [[1389]]. godine kada mu otac [[Murat I|Murat I.]] biva ubijen u [[bitka na Kosovu|bitci na Kosovu polju]]. Zbog svog temperamenta ubrzo dobiva nadimak "grom".
Bajazit je bio najmlađi sin [[Murat I|Murata I]] i njegove supruge [[Gulčiček Hatun]]. Još kao dečak, bio je problematičan, uvek spreman za tuču i nerviranje, Bajazit je odrastao sa veoma velikom vojnom iskusnošću, a smatra se da nije bio u najboljim odnosima sa braćom koja su bila starija od njega. Kada je napunio 21 godinu, otac ga je imenovao za namesnika [[Amasija|Amasije]], i samim tim postao je jedan od naslednika prestola. Bajazit se oko [[1384]] godine oženio sa Devlet Hatun, koja je bila majka Bajazitovog prestolonaslednika [[Mehmed I|Mehmeda I]].


== Osvajanja ==
Njegova vladavina je vrijeme neprekidnih ozbiljnih vojnih sukoba. U prvom razdoblju njegovu pažnju privlače sjeverna [[Grčka]], [[Bugarska]] i [[Konstantinopolj|Konstantinopol]] koji se nalazi pod blokadom. To razdoblje završava [[Bitka kod Nikopolja|bitkom kod Nikopolja]] [[1396]]. godine kada je velika križarska vojska uništena. Prije kažnjavanja Bizanta zbog poziva [[Križarski ratovi|Križarima]] Bajazid odlazi u Aziju obračunati se sa svojim sunarodnjacima koji žive u Karamanskom emiratu. Nakon povratka pokušava neuspješnu invaziju [[Peloponez]]a i veliku opsadu Konstantinopola. Drevna prijestolnica spašena je samo glupošću ovog sultana koji je diplomatskim putem uvrijedio [[Timur|Timur Lenka]].
=== Dolazak na vlast i Kosovski boj ===
[[Murat I|Sultan Murat]] beše [[1388]] godine isplanirao ponovni napad na [[Kneževina Srbija|Srbiju]], on beše poslao pismo srpskom [[knez]]u [[Lazar Hrebeljanović|Lazaru]] da mu se pokori i preda mu državu, inače će mu doći glave turska vojska. Ne želeći da se pokori [[Sultan|turskome sultanu]], Lazar prihvata da ode u boj, i po cenu sopstvenoga života. Dana [[15. jun]]a (28 po novom kalendaru) [[1389]] godine, sastašoše se [[Srpska vojska]] protiv strašne [[Osmanlije|turske]], zbog starosti, u književnosti pominje sa da sultan nije učestvovao u bici, već je posmatrao, a komandu preuzeše dva mu sina [[Jakub Čelebija]] i Bajazit. U početku, pobjeđivala je bila Srpska vojska, i ako je, prema nekim izvorima bila znatno manja od turske, međutim, kada su [[Janjičari]], kojih je bilo oko 2000-3000, istupili u borbu, Srpska vojska počela je da gubi. Srpski velikodostojnik, [[Miloš Obilić]], oputio se prema sultanu u nameri da ga ubije na prevaru. Ovo beše uspešno, i turski sultan bi ubijen. Zbog ovoga, Bajazit je naredio da se [[vojvoda]] [[Miloš Obilić|Obilić]] pogubi. Milošu je odrubljena glava, i kako se kaže, bi postavljena na koplju da visi dan i noć. Nakon očevlje smrti, Bajazit ga nasleđuje, ali zbog straha da ga brat ne zbaci s trona, prva naredba bi da mu se pogubi brat [[Jakub Čelebija]], ovim Sultan Bajazit je uveo bratoubistvo u [[Osmanlije|Osmanskoj dinastiji]], i bi prvi [[Spisak sultana Osmanskog carstva|Osmanski sultan]] koji pogubi svoga brata.

Ubrzo, [[Janjičari]] su zarobili [[Lazar Hrebeljanović|srpskoga kneza]], i Bajazit naredi da mu glava padne u prašinu, te ga pogubi, kao i većinu srpske vojske. Nakon bitke, surpuga kneza Lazara, kneginja [[Milica Hrebeljanović]] pristala je, u ime svog maloletnog sina [[Stefan Lazarević|Stefana]], da održi vazalne odnose prema sultanu i [[Osmansko carstvo|Osmanskoj imperiji]]. Bajazit se, kao dogovor mira, oženio kćerkom Lazara i Milice, [[Olivera Lazarević|Oliverom]], a ona je ukupno u sultanov harem provela dvanaest godina kako bi spasila svoju državu i narod.

=== Osvajanja u Anadoliji ===
Sultan Bajazit je, razlikovavši se od oca koji je osvajanja namenio u [[Evropa|evropi]], krenuo ka [[Anadolija|Anadoliji]]. Dokle god su Osmanske snage bile u [[Evropa|Evropi]], mali Anadolijski bejluk je pokušao da povrati teritorije koje su preuzete od njih od strane [[Osmanlije|Osmanlija]]. Ali u zimskom periodu između [[1389]] i [[1390]] godine, Bajazitova vojska je na čelu sa njim poharala Bejluk upavši u samu Anadoliju. A posle toga, osvojili, su i Zapadni deo, poturčivši sav hrišćanski narod. Ovo je bio prvi put da su [[Osmanlije]] došle do [[Egejsko more|Egejskog]] i [[Mediteransko more|Mediteranskog]] mora, Bajazit se osigurao, tako što je počeo graditi podmorske flote na istim mestima, kasnije je ta flota opustošila ostrvo [[Hios]].

Oko [[1390]] godine, Bajazit je zauzeo [[Konja|Konju]], koji je bio prestonica tj. glavni grad velikog bejluka [[Karaman]]a. Godinu dana posle toga, karamanski hit Ala al-Din ibn Halil nastalja rat protiv Bajazita, ali je bio poražen, zarobljen i pogubljen. Nakon osvajanja Karamana, [[Kajseri|Kajsera]] i [[Sivas]]a, mnoge države poslali su svoje sluge da osiguraju mir sa [[Osmanlije|Osmanlijama]], uvidevši Bajazitovu moć.

Jedan Beg iz Anadolije pokušao je našuškati ljude protiv Bajazita, govoreći kako se sprema da ih sve pogubi, jer misli da će mu oni preoteti [[Osmansko carstvo|carstvo]], kao posledica toga, narod se pobunio, ali velikim novcem, pobuna je ugašena, zahvaljujući [[Osman-paša|Osman-paši]], koji je bio izuzetno cenjen vojnik, i veliki Osmanski državnik, zbog ovoga, Bajazit je nagradio Pašu, istovremeno pogubivši Bega koji je našuškao narod protiv njega.

=== Osvajanje Bugarske ===
U [[1393]], kada je učvrstio svoju vlast u [[Anadolija|Anadoliji]], Bajazit je nastavio tamo gde je njegov otac stao, krenuo je ka osvajanjem [[Balkansko poluostrvo|Balkanskog poluostrva]]. Do tog vremena, [[Osmanlije]] su pogoršale odnos sa [[Mađarska|Mađarskom]], čiji je kralj [[Žigmund Luksemburški]] postao njihov glavni neprijatelj. Oko [[1394]], Bajazit je redovno pokretao napadne na Južnu Mađarsku, i zbog toga, u Centralnoj Evropi, [[Osmansko carstvo]] počelo je da bude ogromna pretnja. [[Vlaška]] je nastojala da se oslobodi od Mađarskih vlasti, pa je tako potpisan mir između njih i Osmanskog carstva. Kralj Žigmund je zahtevao od Bajazita da se ne meša u poslove u [[Bugarska|Bugarskoj]], koja je bila pod pokroviteljstvom Mađarske, ali Bajazit je odbio želeći [[Bugarska|Bugarsku]] za sebe.

Žigmund je nastajao da ojača svoj uticaj u malim državama čije su granice bile Osmansko-Ugarske, stvarajući prepreku turskih osvajača, pa i samog Bajazita. Kralj je napao [[Bugarska|Bugarsku]], uzevši im [[Nikopolj (Bugarska)|Nikopolj]] na Dunavu, ali je ubrzo napustio grad kada je Mađarska vojska delovala protiv Turske. Bajazitova vojska se u jesen [[1393]] nastanila u glavnom gradu [[Bugarska|Bugarske]], tačnije nastanili su se u gradu [[Veliko Trnovo|Trnovu]], kojeg su osvojili. Bugarski car [[Jovan Šišman]] postao je vazal Turaka, ali, kasnije ih je izdao sve dok nije bio zarobljen i ubijen u [[1395]] godini. Bugarska je, smrću, njigovog cara izgubila nevinost, te postala pokrajina [[Osmansko carstvo|Osmanskog carstva]].

=== Opsada Carigrada ===
Bajazitov, najveći cilj, bio je da osvoji [[Konstantinopolj]] odnosno [[Carigrad]], koji je sve vreme bio u ruke [[Vizantinci|Vizantinaca]], držao je grad pod opsedom punih sedam godina od [[1394]] do [[1401]] godine, ali nikada nije imao šanse da ga osvoji. Kasnije, je međutim, njegov potomak [[Mehmed II Osvajač]] uspeo da osvoji grad, i stvori državu kakvu je Bajazit sanjao. Bajazitova sama opsada Carigrada bila je jedna od presudnih za budućnost [[Osmansko carstvo|Osmanskog carstva]].

== Smrt i Bitka kod Angore ==
{{glavni članak|Bitka kod Angore}}
[[Datoteka:Chlebowski-Bajazyt w niewoli.jpg|mini|desno|250px|Bajazit I u zatočeništvu]]
Upadom mongolske vojske pod vođstvom strašnog Kana Timura - [[Tamerlan]]a, Bajazit se morao suočiti sa [[Mongoli]]ma kod [[bitka kod Angore|Angore]]. U bici [[1402]]. godine bio je pobeđen i zarobljen. U toku ili neposredno posle bitke, zarobljena je i njegova supruga [[Olivera Lazarević|princeza Olivera]]. Tamerlan ju je kasniije oslobodio bez otkupa zahvaljujući dogovoru sa njenim bratom [[Stefan Lazarević|despotom Stefanom]], koga je izuzetno poštovao kao velikog i hrabrog ratnika. Posle godinu dana, Bajazit je izvršio samoubistvo, a nakon njegove smrti u zarobljeništvu, Timur je dozvolio da se posmrtni ostaci Bajazita prebace u [[Bursa|Bursu]].

== Građanski rat ==
{{glavni članak|Građanski rat u Osmanskom carstvu}}
Sultan-Bajazitovo carstvo se raspalo zbog nejedinstva njegova četiri sina [[Isa Čelebija|Ise]], [[Mehmed I|Mehmeda]], [[Musa Čelebija|Muse]] i [[Sulejman Čelebija|Sulejmana]], ali i kroz politiku samog Timura. Sledilo je 11 godina bezvlašća i [[Građanski rat u Osmanskom carstvu|građanski rat]]. Iz građanskog rata je kao pobednik izašao Bajazitov sin Mehmed, koji ga je nasledio na prestolu.

== Porodica ==
'''Surpuge'''
*Angelina Hatun
*Devletšah Hatun
*Marija Hatun
*Hafize Hatun
*Sultan Hatun
*[[Olivera Lazarević|Despina (Olivera) Hatun]]
*Devlet Hatun

'''Muška deca'''
*Princ Ertugrul Čelebija
*Princ [[Isa Čelebija]]
*Princ [[Mustafa Čelebija]]
*Sultan [[Musa Čelebija]]
*Princ Ibrahim Čelebija
*Princ Kasim Čelebija
*Princ Jusuf Čelebija
*Princ Hasan Čelebija
*Sultan [[Sulejman Čelebija]]
*Princ Omer Čelebija
*Sultan [[Mehmed I|Mehmed Čelebija]]

'''Ženska deca'''
*Sultanija Irhondu
*Sultanija Melike
*Sultanija Fatma
*Sultanija Oruz
*Sultanija Hundi
*Sultanija Fatima


U ratu koji slijedi turska je vojska potpuno potučena u bitci kod Angore [[1402]]. godine, a sam Bajazid je zarobljen. Sljedeće godine umire u zarobljeništvu, što rezultira prvim i jedinim osmanskim građanskim ratom u kojem su se sukobili Bajazidovi sinovi: [[Sulejman]], [[Musa]], [[Isa]] i [[Mehmed I|Mehmed I.]] .


== Literatura ==
== Literatura ==

Verzija na datum 7 oktobar 2015 u 17:25

   Bajazid I
Osmanski sultan
Vladavina1389–1402
PeriodUspon Osmanskog Carstva
PrethodnikMurai I
NasljednikInterregnum
Kraljevska kućaKuća Osmanova
DinastijaOsmanska dinastija

Bajazit I (tur. بايزيد اول, Beyazıt Yıldırım, 1360 — 8. mart 1403), zvani još i Jildirim - Munjeviti, bio je osmanski sultan od 1389. do 1402. godine.[1][2] Zbog svog stava, on dobija nadimak Munjeviti, po kome je i najviše zapamćen.

Detinjstvo i mladost

Bajazit je bio najmlađi sin Murata I i njegove supruge Gulčiček Hatun. Još kao dečak, bio je problematičan, uvek spreman za tuču i nerviranje, Bajazit je odrastao sa veoma velikom vojnom iskusnošću, a smatra se da nije bio u najboljim odnosima sa braćom koja su bila starija od njega. Kada je napunio 21 godinu, otac ga je imenovao za namesnika Amasije, i samim tim postao je jedan od naslednika prestola. Bajazit se oko 1384 godine oženio sa Devlet Hatun, koja je bila majka Bajazitovog prestolonaslednika Mehmeda I.

Osvajanja

Dolazak na vlast i Kosovski boj

Sultan Murat beše 1388 godine isplanirao ponovni napad na Srbiju, on beše poslao pismo srpskom knezu Lazaru da mu se pokori i preda mu državu, inače će mu doći glave turska vojska. Ne želeći da se pokori turskome sultanu, Lazar prihvata da ode u boj, i po cenu sopstvenoga života. Dana 15. juna (28 po novom kalendaru) 1389 godine, sastašoše se Srpska vojska protiv strašne turske, zbog starosti, u književnosti pominje sa da sultan nije učestvovao u bici, već je posmatrao, a komandu preuzeše dva mu sina Jakub Čelebija i Bajazit. U početku, pobjeđivala je bila Srpska vojska, i ako je, prema nekim izvorima bila znatno manja od turske, međutim, kada su Janjičari, kojih je bilo oko 2000-3000, istupili u borbu, Srpska vojska počela je da gubi. Srpski velikodostojnik, Miloš Obilić, oputio se prema sultanu u nameri da ga ubije na prevaru. Ovo beše uspešno, i turski sultan bi ubijen. Zbog ovoga, Bajazit je naredio da se vojvoda Obilić pogubi. Milošu je odrubljena glava, i kako se kaže, bi postavljena na koplju da visi dan i noć. Nakon očevlje smrti, Bajazit ga nasleđuje, ali zbog straha da ga brat ne zbaci s trona, prva naredba bi da mu se pogubi brat Jakub Čelebija, ovim Sultan Bajazit je uveo bratoubistvo u Osmanskoj dinastiji, i bi prvi Osmanski sultan koji pogubi svoga brata.

Ubrzo, Janjičari su zarobili srpskoga kneza, i Bajazit naredi da mu glava padne u prašinu, te ga pogubi, kao i većinu srpske vojske. Nakon bitke, surpuga kneza Lazara, kneginja Milica Hrebeljanović pristala je, u ime svog maloletnog sina Stefana, da održi vazalne odnose prema sultanu i Osmanskoj imperiji. Bajazit se, kao dogovor mira, oženio kćerkom Lazara i Milice, Oliverom, a ona je ukupno u sultanov harem provela dvanaest godina kako bi spasila svoju državu i narod.

Osvajanja u Anadoliji

Sultan Bajazit je, razlikovavši se od oca koji je osvajanja namenio u evropi, krenuo ka Anadoliji. Dokle god su Osmanske snage bile u Evropi, mali Anadolijski bejluk je pokušao da povrati teritorije koje su preuzete od njih od strane Osmanlija. Ali u zimskom periodu između 1389 i 1390 godine, Bajazitova vojska je na čelu sa njim poharala Bejluk upavši u samu Anadoliju. A posle toga, osvojili, su i Zapadni deo, poturčivši sav hrišćanski narod. Ovo je bio prvi put da su Osmanlije došle do Egejskog i Mediteranskog mora, Bajazit se osigurao, tako što je počeo graditi podmorske flote na istim mestima, kasnije je ta flota opustošila ostrvo Hios.

Oko 1390 godine, Bajazit je zauzeo Konju, koji je bio prestonica tj. glavni grad velikog bejluka Karamana. Godinu dana posle toga, karamanski hit Ala al-Din ibn Halil nastalja rat protiv Bajazita, ali je bio poražen, zarobljen i pogubljen. Nakon osvajanja Karamana, Kajsera i Sivasa, mnoge države poslali su svoje sluge da osiguraju mir sa Osmanlijama, uvidevši Bajazitovu moć.

Jedan Beg iz Anadolije pokušao je našuškati ljude protiv Bajazita, govoreći kako se sprema da ih sve pogubi, jer misli da će mu oni preoteti carstvo, kao posledica toga, narod se pobunio, ali velikim novcem, pobuna je ugašena, zahvaljujući Osman-paši, koji je bio izuzetno cenjen vojnik, i veliki Osmanski državnik, zbog ovoga, Bajazit je nagradio Pašu, istovremeno pogubivši Bega koji je našuškao narod protiv njega.

Osvajanje Bugarske

U 1393, kada je učvrstio svoju vlast u Anadoliji, Bajazit je nastavio tamo gde je njegov otac stao, krenuo je ka osvajanjem Balkanskog poluostrva. Do tog vremena, Osmanlije su pogoršale odnos sa Mađarskom, čiji je kralj Žigmund Luksemburški postao njihov glavni neprijatelj. Oko 1394, Bajazit je redovno pokretao napadne na Južnu Mađarsku, i zbog toga, u Centralnoj Evropi, Osmansko carstvo počelo je da bude ogromna pretnja. Vlaška je nastojala da se oslobodi od Mađarskih vlasti, pa je tako potpisan mir između njih i Osmanskog carstva. Kralj Žigmund je zahtevao od Bajazita da se ne meša u poslove u Bugarskoj, koja je bila pod pokroviteljstvom Mađarske, ali Bajazit je odbio želeći Bugarsku za sebe.

Žigmund je nastajao da ojača svoj uticaj u malim državama čije su granice bile Osmansko-Ugarske, stvarajući prepreku turskih osvajača, pa i samog Bajazita. Kralj je napao Bugarsku, uzevši im Nikopolj na Dunavu, ali je ubrzo napustio grad kada je Mađarska vojska delovala protiv Turske. Bajazitova vojska se u jesen 1393 nastanila u glavnom gradu Bugarske, tačnije nastanili su se u gradu Trnovu, kojeg su osvojili. Bugarski car Jovan Šišman postao je vazal Turaka, ali, kasnije ih je izdao sve dok nije bio zarobljen i ubijen u 1395 godini. Bugarska je, smrću, njigovog cara izgubila nevinost, te postala pokrajina Osmanskog carstva.

Opsada Carigrada

Bajazitov, najveći cilj, bio je da osvoji Konstantinopolj odnosno Carigrad, koji je sve vreme bio u ruke Vizantinaca, držao je grad pod opsedom punih sedam godina od 1394 do 1401 godine, ali nikada nije imao šanse da ga osvoji. Kasnije, je međutim, njegov potomak Mehmed II Osvajač uspeo da osvoji grad, i stvori državu kakvu je Bajazit sanjao. Bajazitova sama opsada Carigrada bila je jedna od presudnih za budućnost Osmanskog carstva.

Smrt i Bitka kod Angore

Glavni članak: Bitka kod Angore
Bajazit I u zatočeništvu

Upadom mongolske vojske pod vođstvom strašnog Kana Timura - Tamerlana, Bajazit se morao suočiti sa Mongolima kod Angore. U bici 1402. godine bio je pobeđen i zarobljen. U toku ili neposredno posle bitke, zarobljena je i njegova supruga princeza Olivera. Tamerlan ju je kasniije oslobodio bez otkupa zahvaljujući dogovoru sa njenim bratom despotom Stefanom, koga je izuzetno poštovao kao velikog i hrabrog ratnika. Posle godinu dana, Bajazit je izvršio samoubistvo, a nakon njegove smrti u zarobljeništvu, Timur je dozvolio da se posmrtni ostaci Bajazita prebace u Bursu.

Građanski rat

Glavni članak: Građanski rat u Osmanskom carstvu

Sultan-Bajazitovo carstvo se raspalo zbog nejedinstva njegova četiri sina Ise, Mehmeda, Muse i Sulejmana, ali i kroz politiku samog Timura. Sledilo je 11 godina bezvlašća i građanski rat. Iz građanskog rata je kao pobednik izašao Bajazitov sin Mehmed, koji ga je nasledio na prestolu.

Porodica

Surpuge

Muška deca

Ženska deca

  • Sultanija Irhondu
  • Sultanija Melike
  • Sultanija Fatma
  • Sultanija Oruz
  • Sultanija Hundi
  • Sultanija Fatima


Literatura

  • Goodwin, Jason (1998) Lords of the Horizons. London: Chatto & Windus
  • Harris, Jonathan (2010) The End of Byzantium. New Haven and London: Yale University Press ISBN 978-0-300-11786-8
  • Imber, Colin (2002) The Ottoman Empire. London: Palgrave/Macmillan ISBN 0 333 613872
  • Nicolle, David (1999) Nicopolis 1396: The Last Crusade. Oxford: Osprey Books ISBN 978 1 855 329188

Vanjske veze

Bajazid I
Rođen/a: 1354 Umro/la: 8. mart 1403[starost: 47/48]
Kraljevske titule
Prethodi:
Murad I 		Sultan Osmanskog Carstva
1389 – 8. mart 1403 		Slijedi:
Mehmed I
  1. ↑ Lowry 2003: str. 153
  2. ↑ Runciman 1990: str. 36
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bajazid_I&oldid=20240461