Ahmed ibn Tulun

Ahmed ibn Tulun (arapski: أحمد بن طولون‎; Aḥmad b. Ṭūlūn; septembar 835 – mart 884) bio je turski mamelučki oficir u službi Abasidskog Kalifata, koji je od 868. do smrti u Egiptu, gdje je prvotno poslan kao abasidski guvener, vladao kao de facto nezavisni vladar, te tako osnovao kratkotrajnu dinastiju Tulunida.

Rodio se u Bagdadu kao sin Tuluna, turskog roba koga je oko 815/16. godine guverner Buhare poslao na dvor abadiskog kalifa Al-Mamuna. U to vrijeme su abasidski kalifi stekli običaj regrutirati turske robove u svoju vojsku, pa se njoj priključio i Ahmed, napredovavši s vremenom do mjesta komandanta kalifove garde. Oko godine 850. se preselio u Samaru gdje je studirao teologiju, a godine 855. je od kalifa al-Mutavakila imenovan za komandanta specijalnih snaga. S njima se istakao u borbama s Bizantom te stekao naklonost kalifa Al-Musta'ina. Kada se 863. vratio u Bagdad, kalif mu je na poklon dao konkubinu Meyyaz s kojom će imati sina Humaravajha.

Godine 868. je kalif Al-Mutazz njegovog poočima Bayik Beya imenovao guvernera Egipta. On je pak svog posinka pozvao da mu služi kao regent/pomoćnik; Ahmed je pak odmah preuzeo sve guvernerske ovlasti. Na samom početku je ustanovio kako je grad Fustat, dodatadašnje administrativno središte arapskog Egipta, premalo; stoga je sagradio novi grad Al-Qatta'i, danas poznat po velebnoj džamiji koja je po njemu dobila ime. Regentski položaj je sačuvao i pod Baryukovim sinom Yarjukh al-Turkijem, koji mu je postao tast.

Ibn Tulunovu vladavinu nad Egiptom je ugrozila odluka kalifa Al-Mu'tamida da 871. imenuje svog sina Al-Mu'tamida za novog guvernera. Ibn Tulun je, pak, godine 874. iskoristio pobunu Zanj robova u južnom Iraku, kako bi se proglasio nezavisnim od kalifa. Godine 877. je kalif na Egipat poslao vojsku pod Musa ibn Bughom, ali ju je Ibn Tulun uspio poraziti te krenuti u protuofanzivu na Siriju. Od nje je odustao tek zbog pobune u Egiptu.

Kada je Al-Mutamid 882. došao u sukob sa svojim bratom Al-Muwaffaqom, Ibn Tulun mu je ponudio utočište; savez se nije ostvario, jer je Al-Mutamid uhvaćen na putu u Siriji. Rat se, međutim, nastavio, te je Ibn Tulun prodro sve do samog sjevera Sirije, te je opsjeo Tarz pod kalifu vjernim Yazaman al-Khadimom. Za vrijeme opsade se razbolio i na povratku u Egipat umro. Naslijedio ga je sin Humaraveh, kome su nedostajale očeve sposobnosti.

V. također

• Ibn Tulunova džamija

Literatura

• Balawī, Sīrat Ahmad ibn Ṭūlūn
• Zaki Hassan. "Ahmad b. Ṭūlūn" in Encyclopedia of Islam, 1st ed. Leiden: E.J. Brill, 1960. p. 278-9.