Ombudsman

Ombudsman je institucija koju je Švedski parlament uvedeo 1809. godine u cilju kontrole izvršne vlasti. Reč ombudsman u švedskom jeziku označava osobu koja „ima sluha za narod“. Ovaj parlamentarni poverenik imao je za zadatak da spreči da kralj i vlada ignorišu zakone. Ombudsman bi koristio ovlašćenje da od izvršne vlasti zahteva izveštaje o primeni zakona, kao i ovlašćenje da pokreće odgovarajuće postupke radi utvrđivanja odgovornosti upravnih službenika.

Danas je ombudsman inokosni državni organ koji se stara o zaštiti i unapređenju ljudskih sloboda i prava.

U svetu

U zakonodavstvima širom sveta normirane su različite organizacije ove institucije (u Austriji je ova institucija kolegijalno telo) kao i različiti nazivi za ombudsmana: „branilac naroda“ - Defensor del pueblo u zemljama španskog govornog područja, kao što su Španija, Argentina, Peru i Kolumbija; „parlamentarni zastupnik za administraciju“ - Parliamentary Commissioner for Administration, Šri Lanka, Velika Britanija; „zaštitnik stanovnika“ - Protecteur du Citizen, Kanada; „branilac građana“ - Difensore Civico, Italija, i „zaštitnik građana“ u Srbiji.

Zaštitinik građana u Srbiji

U pravni poredak Republike Srbije institucija Zaštitnika građana uvedena je 2005. godine kada je donet Zakon o Zaštitniku građana. Postojanje ove institucije potvrđeno je i Ustavom Republike Srbije iz 2006. godine.

Zaštitnika građana bira i razrešava Narodna skupština Republike Srbije, kojoj je ombudsman dužan da podnosi godišnje izveštaje o radu. Sadašnji, prvi republički zaštitnik građana Saša Janković, stupio je na dužnost 23. jula 2007. godine polažući zakletvu pred Narodnom skupštinom.

Delatnost zastupnika građana

Zaštitnik građana postupa u okviru Ustava, zakona, drugih propisa i opštih akata kao i ratifikovanih međunarodnih ugovora i opšteprihvaćenih pravila međunarodnog prava.

Posebnu pažnju posvećuje zaštiti: prava pripadnika nacionalnih manjina, prava deteta, prava osoba sa invaliditetom, prava lica lišenih slobode i ravnopravnosti polova.

On postupa po pritužbi građana (usmenoj ili pismenoj pritužbi Službi zaštitnika građana, koja po pravilu ne sme biti anonimna, i mora biti krajnje sredstvo) ili po sopstvenoj inicijativi, po pitanjima vezanim za nepropisan rad: organa uprave, republičkog javnog pravobranioca, odnosno organa i organizacija koja vrše javna ovlašćenja. Pri tom se u obzir uzima i obaveza navedenih organa da pri postupanju sa strankama postupaju sa savesnošću, stučnošću, nepristrasnošću, delotvornošću, uz etičnost i neizbežno poštovanje dostojanstvenosti stranke. Po pažljivo razmotrenoj pritužbi zaštitnik građana je ovlašćen da na uviđene propuste upozori nadležne organe i zatraži od njih da propuste isprave. Ukoliko to ne učine on može preduzeti radikalnije mere kao što su obaveštavanje Skupštine, Vlade i javnosti, odnosno preporučivanje da se utvrdi odgovornost rukovodilaca organa uprave. Osim ovog procesnog ovlašćenja zaštitnik građana ima pre svega savetodavna ovlašćenja u oblasti unapređenja ljudskih prava, delujući preventivno i edukativno.

Zaštitnik građana nije ovlašćen da kontroliše rad predsednika Republike, Vlade, Narodne skupštine, Ustavnog suda i sudova i javnog tužilaštva.

Spoljašnje veze

• Ekonomist o ombudsmanu u Srbiji
• Ombudsman AP Vojvodine
• Zaštitnik građana Republike Srbije