Peking

Opština Peking 北京市 Běijīng Shì
Pagoda „Hram neba“ u Pekingu
Položaj opštine Peking na mapi Kine 39°54′20″N, 116°23′29″E
Država	Šablon:KIN
Administrativna podela	Grad Peking
Osnovan	473. pne.
Površina opštine	16,801.25 km²
Nadmorska visina	43,5 m
Stanovništvo (2007)  - opština  - gustina  - grad	17.430.000 1.037,4/km² 8.495.000
Poštanski kod	100000 - 102600
Pozivni broj	+86/10
Internet stranica grada: www.beijing.gov.cn (na kineskom) i www.ebeijing.gov.cn (na engleskom)

Peking (na kineskom: 北京, Běijīng - severna prestonica) je glavni grad Narodne Republike Kine (NRK).

Peking je sa 14,5 miliona stanovnika drugi najveći grad u Kini posle Šangaja. Peking je jedna od četiri gradske oblasti koje su pod direktnom kontrolom Centralne vlade. Veliki je saobraćajni centar sa mnoštvom pruga, puteva i autoputeva koji ulaze i izlaze iz njega u svim pravcima. Peking je takođe i politički, kulturni i obrazovni centar NRK, dok su Šangaj i Hong Kong značajniji ekonomski centri od Pekinga. Peking će biti domaćin Letnjih olimpijskih igara 2008.

Istorija

Rana istorija

Džoukoudijen

Najraniji ostaci ljudskog stanovanja u Pekingu su nađeni u pećinama Brda zmajeve kosti kod mesta Džoukoudijen u distriktu Fangšan, u kojima je živeo pekinški čovek. Fosili homo erektusa iz ove pećine potiču iz vremena od pre 230-250.000 godina. Na lokalitetu je otkopano stotine hiljada artefakata od kamena, većinom sitno oruđe raznih oblika. Karakteristične su grube alatke većeg obima za bacanje i sečenje (rani period). Tokom poznog doba koriste se mikroliti, a česta su kamena šila. Sinantropusi su živeli uglavnom sakupljačkim načinom života, ali su se bavili i lovom. Arheološko nalazište na kome je otkriven pekinški čovek je od 1987. na listi Svetske kulturne baštine.

Paleolitski homo sapiens je takođe živeo ovde pre oko 27.000 godina. U blizini Pekinga su do pre 1000. godina pre nove ere postojali gradovi, kao i glavni grad države Jan, jedne od zaraženih strana u Periodu zaraćenih država, Ji je osnovan na mestu današnjeg Pekinga.

Nakon pada države Jan, potonje dinastije Ćin, Han i Jin su postavili lokalne prefekture u ovoj oblasti. Za vreme dinastije Tang, Peking je postao štab fanjaškog jiedušija, vojnog upravitelja sadašnje severne hebejske oblasti. An Lušan je odavde poveo ustanak An Ši 775. godine

Srednjovekovni period

Pagoda hrama Tijening u blizini Guananmena u Pekingu, sagrađena 1120. za vreme dinastije Lijao.

Godine 936. kasna dinastija Jin (936-947) iz severne Kine je ustupila svoje severne teritorije, uključujući današnji Peking, narodu Kitan. Godine 938. dinastija Lijao je osnovala novu prestonicu Nanking (Južna prestonica). Jurčenska dinastija Jin je zauzela teritoriju dinastije Lijao i 1153. prenela svoju prestonicu u Nanking i promenila mu ime u Džungdu. Džungdu se nalazio u području oko današnjeg Tijeningsi, malo jugozapadno od današnjeg Pekinga. Neki od najstarijih ostataka koji dana postoje u Pekingu, uključujući džamiju Nijuđije i hram Tijening, potiču iz vremena dinastije Lijao.

Mongoli su spalili Džungdu do temelja 1215. i ponovo ga izgradili godine 1267. severno od prestonice Jina. U pripremama za osvajanje cele Kine, osnivač dinastije Juan Kublaj Kan je podigao grad Kanbalik i učinio ga svojom prestonicom. Izgradnja grada je završena 1293. Kanova odluka je umnogome poboljšala status grada koji se nalazio na severnim granicama Kine. Kanbalik se nalazio severno od centra današnjeg Pekinga. Centar mu se nalazio na mestu gde je sada severni deo 2. kružnog puta, a prostirao se na sever do između 3. i 4. kružnog puta.

Period dinastija Ming i Ćing

Ugaona kula Zabranjenog grada, koja se nalazi u centru Pekinga.

Nakon pada dinastije Juan 1368, grad je obnovila dinastija Ming i osnovala prefekturu Šuntijen u oblasti oko grada. Godine 1403. treći car iz dinastije Ming Jugnle je premestio prestonicu Minga iz Nankinga u Peking. Tokom dinastije Ming, Peking je dobio današnji oblik, a zidine iz vremena Minga su služile kao gradske zidine Pekinga sve do modernih vremena, kada su porušene, a 2. kružni put je sagrađan na njihovom mestu.

Veruje se da je Peking bio najveći grad na svetu od 1425. do 1650. i od 1710. do 1825. Danas je on 17. po redu najvećih svetskih gradova.

Zabranjeni grad i Dvorana savršene harmonije, pogled sa Kapije savršene Harmonije

Zabranjeni grad je sagrađen uskoro nakon toga (1406-1420), a pratio ga je Hram neba (1420) i brojni drugi graditeljski projekti. Tjenamen, koji je postao državni simbol Narodne Republike Kine i nalazi se na njenom grbu, je dva puta spaljen za vreme dinastije Ming, a poslednja obnova je izvršena 1651.

Nakon što su Manču zbacili dinastiju Ming i uspostavili dinastiju Ćing, Peking je ostao prestonica Kine tokom vladavine dinastije Ćing. Kao i tokom prethodnih dinastija, Peking je nosio i ime Đingši, što je imalo isto značenje kao i Manču izraz G'mun H'cen. Peking su tokom Boskerskog ustanka 1900. opsele i zauzele strane armije.

Period Republike Kine

Sinhajska revolucija iz 1911, čiji je cilj bio da se dinastija Ćing zameni republikom, je u početku nameravala da uspostavi svoj glavni grad u Nankingu. Nakon što je visoki zvaničnik Ćinga Juan Šikaj primorao na abdikaciju poslednjeg cara iz dinastije Ćing i osigurao uspeh revolucije, revolucionari u Nankingu su prihvatili da Juan bude predsednik nove Republike Kine, a da glavni grad ostane Peking.

Juan je postepeno konsolidovao vlast, što je kulminiralo njegovim prolašenjem Kineskog carstva krajem 1915. sa njim kao carem. Ovaj potez je bio vrlo nepopularan, a sam Juan je umrlo manje od godinu dana kasnije. U Pekingu je 1919. počeo Pokret 4. maja usmeren protiv feudalizma i imperijalizma. Kina je nakon Juanove smrti potpala pod kontrolu regionalnih komandanata, a najjače frakcije su vodile česte ratove (Džilsko-anhujski rat, Prvi džilsko-fengtijenski rat i Drugi džilsko-fengtijenski rat) da bi preuzeli vlast nad Pekingom.

Nakon uspeha Kuomintangove Severne ekspedicije koja je primirila komadante na severu, Nanking je zvanično proglašen prestonicom Republike Kine 1928, a Peking je preimenovan u Pejping 28. juna 1928., što znači „severni mir“.

Tokom Drugog kinesko-japanskog rata, Japanci su osvojili Pejping 29. jula 1937. Tokom okupacije, gradu je vraćeno staro ime Peking i postao je sedište Privremene Vlade Republike Kine, marionetske države koja je upravljalo kineskim delom severne Kine pod okupacijom Japana. Kasnije je ta vlada spojena sa većom vlada vladom Vang Jingveja, čije je sedište bilo u Nankingu. Carska japanska armija je u gradu osnovala centar za bakteriološko istraživanje jedinica 1855, u kom su japanski doktori proizvodili i testirali biološko i hemijsko oružje nad ljudima.

Nakon predaje Japana u Drugom svetskom ratu, Pekingu je 15. avgusta 1945. opet promenjeno ime u Pejping.

Period Narodne Republike Kine

Datoteka:PRCFounding.jpg

Mao Cedung proglašava osnivanje Narodne Republike Kine 1949.

Na dan 31. januara 1949, tokom Kineskog građanskog rata, komunističke snage su ušle u Peking bez borbe. Komunistička partija Kine na čelu sa Mao Cedungom je 1. oktobra 1949. na Tjenamenu objavila stvaranje Narodne Republike Kine. Samo nekoliko dana ranije, Narodna politička konsultativna konferencija Kine je odlučila da će Pejping biti glavni grad nove države i da će mu ime biti promenjeno nazad u Peking.

U vreme osnivanja Narodne Republike, gradska oblast Pekinga se sastojala samo od njenog gradskog područka i okolnih predgrađa. Urbani deo je podeljen u nekoliko malih distrikta unutar onoga što je danas poznato kao 2. kružni put. Od tada je nekoliko okolnih okruga je uključeno u optšinu, proširivši površinu pekinške oblasti nekoliko puta. Gradske zidine Pekinga su porušene između 1965. i 1969, tokom Kulturne revolucije, da bi se oslobodio prostor za izgradnju 2. kružnog puta.

Nakon ekonomskih reformi Deng Sjaopinga, urbano područje Pekinga se mnogo proširilo. Nekada se nalazilo u granicama 2. i 3. kružnog puta, a danas izlazi iz granica 5. i 6 kružnog puta, uz mnoga poljoprivredna područja pretvorena u stambene ili poslovne kvartove. Nova poslovna zona se razvija u oblasti Guomao, Vangfuđing i Sjidan su se preobrazili u trgovačke kvartove, dok je Džungancun postao centar elektronske industrije u Kini.

Tokom poslednjih godina, širenje Pekinga je takođe donelo na videlo neke probleme urbanizacije, kao što je gust sabraćaj, loš kvalitet vazduha, gubitak istorijskih delova grada i značajan priliv migranata iz siromašnijih delova države, posebno iz seoskih krajeva. Početkom 2005. vlada Kine je odobrila plan da se konačno zaustavi nekontrolisani razvoj Pekinga u svim smerovima. Razvoj glavnog grada Kine će se sada odvijati u dva polukružna pojasa izvan centra grada (na zapad i istok), umesto u koncentričnim krugovima.

Geografija i klima

Peking viđen iz satelita.

Peking se nalazi u severnom vrhu približno trouglaste Severnokineske nizija, koja se otvara na jug i istok od grada. Planine na severu, severozapadu i zapadu štite grad i poljoprivredne oblasti od pustinjskih stepa. Nad severozapadnim delovima gradske oblasti, posebno okrugom Jenćing i distriktom Huaižou, dominiraju Đindu planine, dok zapadne granice oblasti uokviruju Sjišan planine. Veliki kineski zid, koji se prostire duž severnih delova gradske oblasti Pekinga, se koristio ovon neravnom topografijom da odbrani Kinu od nomadskih upada iz stepa. Vrh Dongling u vencu Sjišan i na granici sa Hebejskom oblašću je najveći vrh gradske oblasti Pekinga, sa visinom od 2303 m. Glavne reke koju protiče kroz pekinpku oblast su Jungding i Čaobai, deo sistema reke Haj, koje teku na jug. Peking je takođe sverni terminal Velikog kineskog kanala, koji je iskopan kroz Severnokinesku ravnicu do Hangdžoa. Rezervoar Mijin, izgrađen na gornjim rukavcima reke Čaobai je najveći pekinški rezervoar i od krucijalne je važnosti za snabdevanje vodom grada.

Urbani deo Pekinga se nalazi u centralnom delu gradske oblasti i zauzima mali, a li sve više rastući deo gradske oblasti. Urbani deo Pekinga se širi izvan granica koncentričnih kružnih puteva, od kojih je najudaljeniji od centra 6. kružni put, koji prolazi kroz nekoliko prigradskih naselja. Kapija i trg Tjenamen se nalaze južno od Zabranjenog grada, bivše rezidencije kineskih careva. Zapadno od Tjenamena je Džungnanhai, rezidencija najviših političara Narodne Republike Kine. Kroz centar Pekinga, pravcem istok-zapad je Avenija Čang'an, jedna od glavnih ulica u Pekingu.

Klima u Pekingu je monsunska vlažna kontinentalna klima, koju odlikuju topla i vlažna leta usled istočnoazijskih monsuna i uglavnom hladne, vetrovite i suve zime zbog uticaja sibirskog anticiklona. Prosečna temperatura u januaru je od -7 do -4 °C, dok je temperatura u julu 25 do 26 °C. Najviša ikad zabeležena temepratura je 42 °C, a najniža -27 °C. Godišnja količina padavina je preko 600 mm, od kojih 75% padne leti.

Mesec	Jan	Feb	Mart	Apr	Maj	Jun	Jul	Avg	Sep	Okt	Nov	Dec
Prosečne visoke temperature (°C)	1	3	11	19	25	29	30	29	25	18	6	2
Prosečne niske temperature (°C)	-8	-5	0	8	13	18	22	20	15	8	0	-5
Količina padavina u cm	0	0	0	1	3	7	22	17	5	1	1	0
Izvor: Weatherbase

Zagađenje

Veliko zagađenje vazduha je rezultovalo čestim smogom.

Nivo zagađenja vazduha u Pekingu je pet puta viši od standarda bezbednosti Svetske zdravstvene organizacije. Velika potrošnja uglja - glavnog izvora energije Kine - je rezultovalo zagađenjem. Uprkos obećanjima da će vazduh biti bolji do Olimpijskih igara, nivo zagađenja je ostao konstantan. Zato zvaničnici Pekinga planiraju da redukuju saobraćaj motornim vozilima na pola tokom Igara kako bi se poboljšao kvalitet vazduha. U februaru 2008. kineska vlada je objavila da će zatvoriti 144 benzinske pumpe u Pekingu, što je 10% svih benzinskih pumpi u gradu.

Od 2001. kada je Peking dobio pravo da organizuje Olimpijske igre, skoro 7 milijardi dolara je utrošeno da se očisti vazduh, ali je smog i dalje ostao problem grada, zbog čega se sportisti žale.

Peščane oluje

Prašina nastala erozijom pustinja u severnoj i severositočnoj Kini rezultuje sezonskim peščanim olujama koje muče grad. Pekinški ured za modifikaciju vremena ponekad veštački izaziva kišu kako bi se borili sa takvim olujama i umanjili njihove efekte. U aprilu 2002. samo jedna peščana oluja je na grad izbacila skoro 50.000 tona prašine pre nego što je krenula na Japan i Koreju.

Gradovi pobratimi

Peking održava pobratimske veze sa sledećim gradovima ili pokrajinama:

Tokio, Japan (14. mart 1979) NJujork, Sjedinjene Države (25. februar 1980) Beograd, Srbija (14. oktobar 1980) Lima, Peru (21. novembar 1983) Vašington, Sjedinjene Države (15. maj 1984) Madrid, Španija (16. septembar 1985) Rio de Žaneiro, Brazil (24. novembar 1986) Il de Frans, Francuska (21. jul 1987) Keln, Nemačka (14. septembar 1987) Ankara, Turska (20. jun 1990) Kairo, Egipat (28. novembar 1990) Džakarta, Indonezija (4. avgust 1992)

Islamabad, Pakistan (8. novembar 1992) Bankok, Tajland (26. maj 1993) Buenos Ajres, Argentina (13. jul 1993) Seul, Južna Koreja (23. oktobar 1993) Kijev, Ukrajina (13. decembar 1993) Berlin, Nemačka (5. april 1994) Brisel, Belgija (22. septembar 1994) Hanoj, Vijetnam (6. oktobar 1994) Amsterdam, Holandija (29. oktobar 1994) Moskva, Rusija (16. maj 1995) Pariz, Francuska (23. oktobar 1997) Rim, Italija (28. maj 1998)

Hauteng, Južna Afrika (6. decembar 1998) Bukurešt, Rumunija (21. jun 2005) Havana, Kuba (4. septembar 2005) Manila, Filipini (14. novembar 2005) London, Ujedinjeno Kraljevstvo (10. april 2006) Šablon:Country data Ethiopia Adis Abeba, Etiopija (17. april 2006) Velington, Novi Zeland (10. maj 2006) Helsinki, Finska (14. jul 2006) Astana, Kazahstan (16. novembar 2006) Tel Aviv, Izrael (21. novembar 2006) Santijago, Čile (7. avgust 2007) Lisabon, Portugal (22. oktobar 2007)

Videti takođe

• Olimpijada 2008

Literatura

• Cotterell, Arthur. (2007). The Imperial Capitals of China: An Inside View of the Celestial Empire. London: Pimlico. str. 304 pages.. ISBN 978-1-84595-009-5. 
• Elliott, Mark C. (2001). The Manchu Way: The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China. Palo Alto, California, United States: Stanford University Press. ISBN 0-8047-4684-2. Pristupljeno 22 July 2009. 
• Li, Lillian; Dray-Novey, Alison; Kong, Haili (2007). Beijing: From Imperial Capital to Olympic City. New York City, United States: Palgrave Macmillan. ISBN 1-4039-6473-4. 
• Cammelli, Stefano Storia di Pechino e di come divenne capitale della Cina, Bologna, Il Mulino, 2004. ISBN 978-88-15-09910-5
• Chen, Gaohua: The Capital of the Yuan Dynasty. [Dadu or Khanbaliq]. Silkroad Press, 2015. ISBN 978-981-4332-44-6 (Print); ISBN 978-981-4339-55-1 (eBook)
• Harper, Damian, Beijing: City Guide, 7th Edition, Oakland, California: Lonely Planet Publications, 2007.
• Harper, Damian, Beijing: City Guide, 6th Edition, Oakland, California : Lonely Planet Publications, 2005. ISBN 1-74059-782-6.
• MacKerras, Colin; Yorke, Amanda (1991). The Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge, England, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 0-521-38755-8. Pristupljeno 22 July 2009. 

Vanjske veze

Peking na Wikimedijinoj ostavi

• Beijing Government website (zh)
• Economic profile for Beijing at Hong Kong Trade Development Council
• Visit Beijing Facebook Page