Bosanska kriza – razlika između verzija
m razne ispravke |
m Vanjske veze |
||
| Red 1: | Red 1: | ||
[[Datoteka:Bosnia-Herzegovina and Sanjak of Novibazar.JPG|thumb |
[[Datoteka:Bosnia-Herzegovina and Sanjak of Novibazar.JPG|thumb|desno|250px|[[Bosna i Hercegovina]] i [[Novopazarski sandžak]]]] |
||
'''Aneksiona kriza''' (u stranoj literaturi poznata i kao '''Bosanska kriza''') je politička kriza koja je trajala tokom [[1908]]. i [[1909]]. zbog [[aneksija|aneksije]] [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarskoj]], izvršene proglasom cara [[Franc Jozef|Franca Jozefa]] [[7. oktobar|7. oktobra]] [[1908]]. godine. |
'''Aneksiona kriza''' (u stranoj literaturi poznata i kao '''Bosanska kriza''') je politička kriza koja je trajala tokom [[1908]]. i [[1909]]. zbog [[aneksija|aneksije]] [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarskoj]], izvršene proglasom cara [[Franc Jozef|Franca Jozefa]] [[7. oktobar|7. oktobra]] [[1908]]. godine. |
||
| Red 15: | Red 15: | ||
''„Opšti enciklopediski leksikon Sveznanje“'', Beograd, 1937, 80. |
''„Opšti enciklopediski leksikon Sveznanje“'', Beograd, 1937, 80. |
||
== |
== Vanjske veze == |
||
{{Commonscat|Bosnian Crisis}}= |
{{Commonscat|Bosnian Crisis}}= |
||
* [http://www.lib.byu.edu/~rdh/wwi/1914m/bosherz.html Dokumenti o aneksiji Bosne i Hercegovine Austro-Ugarskoj] (engleski) |
* [http://www.lib.byu.edu/~rdh/wwi/1914m/bosherz.html Dokumenti o aneksiji Bosne i Hercegovine Austro-Ugarskoj] (engleski) |
||
Verzija na datum 16 april 2012 u 15:25
Aneksiona kriza (u stranoj literaturi poznata i kao Bosanska kriza) je politička kriza koja je trajala tokom 1908. i 1909. zbog aneksije Bosne i Hercegovine Austro-Ugarskoj, izvršene proglasom cara Franca Jozefa 7. oktobra 1908. godine.
Kao neposredan povod poslužila joj Mladoturska revolucija, izvedena u ljeto 1908. 5. oktobra 1908. je Bugarska proglasila nezavisnost, a već sljedećeg dana, 6. oktobra Austrougarska objavljuje da aneksira Bosnu i Hercegovinu. Aktom aneksije, izvedenim bez prethodnog sporazuma sa velikim silama, koje su joj na Berlinskom kongresu dale mandat za okupaciju Bosne i Xercegovine, Austro-Ugarska je izvršila povredu međunarodnih ugovora i izazvala žive proteste u Evropi, utoliko više što se u isto vrijeme, i u sporazumu sa njom, Bugarska proglasila za nezavisnu.
Predstavnici pravoslavnih i muslimanskih narodnih organizacija dali su u Budimpešti 11. oktobra izjavu da je aneksija izvršena bez pitanja i protiv volje stanovništva i uputili su posebnu delegaciju u evropske prestonice da tu izjavu stavi do znanja velikim silama.
U Srbiji je aneksija izazvala veliko uzbuđenje, jer se osjećalo da se Austrija time učvršćuje na Balkanu, i da želi da presiječe sve nade u budućnost velike srpske države. Srbi su protestovali u svim prestonicama, stvorili Narodnu odbranu sa ciljem da prikupi dobrovoljce za eventualne borbe i obrazovali (24. februara 1909) koncentracionu vladu pod predsedništvom Stojana Novakovića.
Pod pritiskom opšteg neraspoloženja u Evropi, Austrija je sa Turskom sklopila sporazum (26. februara), platila joj odštetu od 2,5 miliona i počela pripreme da silom uguši srpske proteste, prije no što dođe do konferencije velikih sila, koju je predlagala Rusija. Rusko posredovanje je spriječila Njemačka prijetnjom u Petrogradu, zbog čega je Srbija morala da se pokori, ali posredovanjem Engleske oslobođena isuviše ponižavajuće izjave koju je tražila bečka vlada. Umjesto nje (31. marta 1909) dala drugu izjavu da: nova situacija stvorena u Bosni i Hercegovini ne zadire u Srbijina prava. Austro-Ugarska tom izjavom dobila zadovoljenje i smatrala se pobjednicom.
U Srbiji je ova kriza izazvala jačanje nacionalizma i nacionalne solidarnosti. Ova kriza je na neko vrijeme poremetila odnose između Austrougarske i Rusije. Takođe, ova kriza se smatra uvodom u Prvi svjetski rat. Berlinskim sporazumom iz aprila 1909. ova kriza se završava.
Literatura
„Opšti enciklopediski leksikon Sveznanje“, Beograd, 1937, 80.
Vanjske veze
=