Poljska narodna partija
| Poljska narodna partija | |
|---|---|
 | |
| Vođa | Wincenty Witos 1945. Stanisław Mikołajczyk 1945.-1947. Józef Niećko 1947.-1949. |
| Osnovana | 22. jun 1945. |
| Raspuštena | 27. oktobar 1949. |
| Država djelovanja | Poljska |
| Podlomak | Savez seljačke omladine (Związek Młodzieży Wiejskiej) |
| Ideologija | Kršćanska demokracija, Agrarizam |
Poljska narodna partija (Polskie Stronnictwo Ludowe, akronim: PNP) često zvana samo Mikołajčikovska, bila je politička partija, osnovana nakon Drugog svjetskog rata - 22. augusta 1945.
Inicijator je bio premijer Vlade u egzilu Stanisław Mikołajczyk koji se na nagovor britanske vlade vratio u zemlju 28. juna 1945. i postao zamjenik premijera u privremenoj vladi Bolesława Bieruta, koju su kontrolirali komunisti.[1]
Karakteristika i historija[uredi | uredi kod]
PNP je bio ideološki i organizacijski nastavak predratne Poljske narodne partije i ilegalne Narodne partije -Roch. Program joj se svodio na agrarizam, pravo na poduzetništvo i obranu parlamentarno-demokratskog sistema i poljske nezavisnosti.[2]
Što se tiče politike i PNP je želio i nadalje surađivati sa SSSR-om i drugim zemljama antifašističke koalicije, ali na partnerskoj bazi. Pored Stanisława Mikołajczyka i drugi članovi PNP-a ušli su u Privremenu vladu nacionalnog jedinstva i postali ministri: Władysław Kiernik, Czesław Wycech.[2]
Istovremeno su djelovali i kao oštra opozicija protiv komunista i njihovog programa sve čvršćeg vezanja uz Sovjetski savez i bezuspješno tražili efikasnu pomoć od Sjedinjenih Američkih Država i Velike Britanije.[2]
Kao najveća i najsnažnija opozicijska politička partija (oko 600 000. članova 1946.), direktni rival Poljske radničke partije PNP je na sebe navukao sav represivni aparat od vojske do policije.[2]
U periodu 1945.-47. pobijeno je stotinjak aktivista PNP-a, brojni članovi su pozatvarani, a partijske novine podvrgnute strogoj cenzuri. Nešto prije izbora za Ustavotvornu skupštinu (Sejm Ustawodawczy) 1947. raspušteno je 33 33 povjatskih organizacija PNP-a. Za samih izbora u desetak izbornih jedinica u kojima su pobjedili kanditati PNP-a, izbori su poništeni, članovima PNP-a nije dozvoljeno da budu u izbornim komisijama, koje su provjeravale rezultate. I pored svih izbornih prevara kandidati PNP-a, dobili su 1.150.000 glasova (10,3%) i 28 poslaničkih mjesta u Sejmu, ali su svi prigovori na očigledne manipulacije odbijeni.[2]
Počevši od 1945. Poljska radnička partija počela je kojekakvim akcijama razbiti PNP, zbog tog je u junu 1946. osnovala minornu Poljsku narodnu partiju -Novo oslobođenje. U februaru 1947. uspjela je članove PNP-a okupljene oko časopisa "Chłopi i Państwo" (Seljaci i država) organizirati u frakciju protiv Mikołajczyka i njegove političke linije. Zbog tog su lideri te frakcije (Niećko, Wycech, Banach) izbačeni iz PNP-a, oni su odmah nakon tog 27. mart 1947. osnovali vlastitu ljevičarsku Narodnu partiju i zatražili da Mikołajczyk podnese ostavku.[2]
Mikołajczyk koji je ionako strahovao za vlastiti život, potajno je 20. oktobra 1947. napustio Poljsku i otišao u emigraciju.
Aktivisti ljevičarske Narodne partije su 25. oktobra upali u sjedište partije i redakcije partijskih novina Seljački barjak (Chłopskie Sztandar) i Narodne novine (Gazeta Ludowa) i preuzeli ih. Nakon tog izvršili su čisku i izbacili iz partije sve članove koji su bili uz Mikołajczyka, tako da je u novembru 1947. njihov broj spao na oko 48 000. Novo rukovodstvo odbacilo je i osudilo agrarizam, a već 1948. podržalo program kolektivizacije poljoprivrede Poljske radničke partije. Nakon tog počeli su surađivati i sa novosnovanom Poljskom ujedinjenom radničkom partijom, pa su neki od članova ušli u Državni savjet.
Konačni kraj te dotad opozicijske partije desio se u novembru 1949. kad se PNP ujedio sa ljevičarskom Narodnom partijom u Ujedinjenu narodnu partiju.[2]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ „Communist Poland” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 24.05.2021.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 „Polskie Stronnictwo Ludowe” (poljski). Encyklopedia PWN. Pristupljeno 24.05. 2021.
