Partizanski odred Zvijezda
| Partizanski odred Zvijezda | |
|---|---|
 Grupa partizana NOP odreda »Zvijezda« početkom 1942. godine. | |
| Postojanje | oktobar 1941–maj 1942.[1] Mesto formiranja: planina Zvijezda |
| Formacija | 4-5 bataljona[1] |
| Jačina | oko 1.200 boraca[1] |
| Deo | NOVJ |
| Angažovanje | |
Partizanski odred Zvijezda bio je jedinica NOVJ formirana u istočnoj Bosni u oktobru 1941. Odred je vodio teške borbe u istočnoj Bosni i uspeo da se održi tokom druge neprijateljske ofanzive.
U aprilu 1942. tokom treće neprijateljske ofanzive (operacija Trio), počelo je osipanje boraca Odreda i prelazak u četnike, koji nisu bili tretirani kao ustanici, za razliku od zarobljenih partizana koji su odmah streljani.[2][3]
30. aprila 1942. godine, u okviru šire četničke zavere, izvršen je puč u NOP odredu Zvijezda. Četnički puč je izvršen po bataljonima: pobijeni su komunisti i rukovodioci, nakon čega su sva tri bataljona preuzeli četnici.[4]
NOP odred Zvijezda formiran je u prvoj polovini oktobra 1941. na planini Zvijezdi u istočnoj Bosni (između Vareša i Olova) od Crnovrškog bataljona, Semizovačkog odreda i Vareške čete. Već u novembru imao je 4 bataljona i jednu samostalnu četu sa oko 1.200 boraca.[1]
Odred je vršio napade na komunikacije u dolinama Bosne i Stavnje, dejstvovao oko Sarajeva, Rajlovca, Semizovca, Vareša, Kaknja, Breze i Olova. Za kratko vreme stvorio je znatnu slobodnu teritoriju severno od Sarajeva. Nemačke i ustaško-domobranske snage su su 10. i 14. novembra i 6-8. decembra 1941. pokušale da odbace Odred od komunikacija, ali bez uspeha. Od 10. do 15. decembra Odred je zajedno sa Muslimanskim bataljonom Romanijskog partizanskog odreda vodio teške borbe za Vareš. Delovi Odreda, Romanijskog NOPO i četnici učestvovali su 17. decembra 1941. u oslobođenju Olova, a zatim, od 16. do 21. decembra, u oslobođenju doline Krivaje od Olova do Zavidovića.[1]
U januaru 1942, kada je već imao 5 bataljona, Odred je zahvaćen Drugom neprijateljskom ofanzivom, ali je uspeo da održi slobodnu teritoriju. Posle ofanzive 12/13. februara 1942. zauzeo je Begov Han, gde je zarobio satniju (četu) domobrana. Prilikom formiranja 1. istočnobosanskog proleterskog bataljona, 13. marta u Srednjem, Odred je dao deo boraca za njegov sastav, a 9. aprila dao je Zenički bataljon za formiranje Zeničkog partizanskog odreda. Tako je većina komunista, skojevaca i politički organizovanih boraca prešla u novoformirane jedinice, a u Odredu su ostali lokalni srpski ustanici, pod komandom malog broja komunističkih starešina. U trećoj neprijateljskoj ofanzivi, koja je u aprilu 1942. zahvatila i teritoriju Odreda, počelo je osipanje boraca i prelazak u četničke jedinice.
30. aprila 1942. godine, u okviru šire četničke zavere, izvršen je puč u NOP odredu Zvijezda. Četnički puč je izvršen po bataljonima: pobijeni su komunisti i rukovodioci zatečeni u četama, nakon čega su sva tri bataljona preuzeli četnici.[4]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 10), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1976), str. 718
- ↑ Zbornik dokumenata i podataka NOR-a, tom XII - nemački dokumenti - knjiga 2, strana 290.
- ↑ Zbornik dokumenata i podataka NOR-a, tom XII - nemački dokumenti - knjiga 2, strana 303-304.
- ↑ 4,0 4,1 Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945
- Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 10), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1976), str. 718
- Partizanski odred Zvijezda (znaci.org)
Istočnobosanske jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije | ||
|---|---|---|
| Brigade |  | |
| Odredi | ||