Partizanski odredi Jugoslavije
Partizanski odredi ili Narodnooslobodilački partizanski (NOP) odredi Jugoslavije (NOPOJ) su bili vojno-teritorijalne formacije koje su činile početni oblik oružanih snaga Narodnooslobodilačkog pokreta. Posle stvaranja Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, novembra 1942. godine, i dalje su zadržani kao oblik vojne formacije. Njihova osnovna snaga je bila u teritorijalnom delovanju, za razliku od brigada, koje su bile pokretne vojne formacije.
Prvi partizanski odredi formirani su, pretežno, iz udarnih i borbenih grupa formiranih u maju i junu 1941. godine. Prvi partiznaski odred formiran u Jugoslaviji bio je Sisački NOP odred, formiran 22. juna 1941. godine, u okolini Siska. Zavisno od uslova stvaranja, brojno stanje odreda je bilo različito u raznim krejevima Jugoslavije. U Srbiji, Crnoj Gori, Lici, Baniji, Kordunu i Bosanskoj krajini, pojedini Odredi su izrasli u vojne jedinice od preko 1.000 boraca. U Gorskom kotaru i Hrvatskom primorju formirani su partizanski logori, a u Dalmaciji nekoliko većih odreda. U Sloveniji su najpre bile formirane partizanske čete, jačine od 20 do 30 boraca.
Jezgro partizanskih odreda činili su članovi KPJ, SKOJ-a, kao i njihovi simpatizeri, a popounjavani su po principu dobrovoljnosti. Za borce partizanskih odreda usvojen je jedinstven naziv - partizan. Borci su u početku uglavnom bili naoružani oružjem bivše Jugoslovenske vojske, koje je sakupljano posle njene kapituacije i u vreme priprema ustanka, a kasnije je oružje zarobljavano od neprijatelja.
Odredi su bili organozovani po teritorijalnom principu i dejstvovali su pod komandom Štabova NOP odreda, na čelu sa komandantom i političkim komesarom. Na savetovanju u Stolicma, 26. septembra 1941. godine, Glavni štab NOP odreda Jugoslavije je jasno utvrdio organizaciju odreda i od tada su Štab odreda činili: komandant, politički komesar i njihovi zamenici. Odredi su se sastojali iz 3-4 bataljona, a bataljoni od 3-4 čete.
Partizanski odredi primenjivali su taktiku partizanskog ratovanja. Ofanzivošću i masovnim napadima oni su već u prvim mesecima oružane borbe uspeli da stvore prostranu oslobođenu teritoriju. Često su dejstvovali iz zaseda i izvodili prepade, najčešće noću. Posle izvršenog zadatka brzo si iščezavali sa mesta akcije. U gradovima su organizovali i izvodili raznovrsne akcije: sabotaže, diverzije, napade na pripadnike okupatora, rušili komunikacije, palili opštinske arhive i dr.
Prerastanjem oružanog ustanka u opštenarodni rat, nastala je potreba za višim oblicima organizovanja vojnih jedinica, koje neće biti vezane za određenu teritoriju i koje će imati mobilnost. Iskustva iz Prve neprijateljske ofanzive, su ubrzala rad na stvaranju takvih jedinica. Krajem 1941. počelo se sa formiranjem brigada, a krajem 1942. godine divizija i korpusa. Mnogi partizanski odredi su činili osnovu za formiranje tih jedinica. Partizanski odredi, koji su delovali na određenim područjima, su i dalje ostali snažan faktor oružane borbe.
Tokom Narodnooslobodilačkog rata formirano je oko 250 partizanskih odreda.
Vidi još
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
Literatura
- Vojna enciklopedija (knjiga sedma), Beograd 1974. godine
.svg)