Operacija Vollmond
| Operacija Vollmond | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Segment Drugog svetskog rata | |||||
| |||||
| Sukobljene strane | |||||
.svg){kind=small} Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije
|
 Nemački Vermaht Četnici
| ||||
| Komandanti i vođe | |||||
| General Kosta Nađ, komandant Trećeg udarnog korpusa NOVJ | Grupenfirer Karl-Gustav Sauberzweig, komandant 13. SS divizije | ||||
| Angažirane jedinice | |||||
| Šesnaesta vojvođanska divizija NOVJ (delovi) 38. istočnobosanska divizija NOVJ (delovi) |
13. SS divizija Handžar (delovi) Majevički četnički korpus | ||||
| Žrtve i gubici | |||||
| 59 poginulih, 165 ranjenih, 32 nestala[1][2] | 205 poginulih, 528 ranjenih, 89 nestalih[3] | ||||
Operacija Pun mjesec (njem. Vollmond, izgovor Folmond) je bila vojna operacija Vermahta, uz upotrebu lokalnih majevičkih četnika, protiv partizana u sjeveroistočnoj Bosni (Majevica Posavina, Semberija). Vođena je od 8. do 11. juna 1944. godine.
Nasuprot osovinskih snaga su bile 16. vojvođanska divizija (I, II i IV brigada) i 38. severoistočna bosanska divizija (17. majevička brigada i Posavski odred) potpomognute od delova 36. vojvođanske divizije (III i V vojvođanske brigade), ukupne jačine najmanje 4.000 ljudi.[4]
Prema zapovesti štaba Trećeg korpusa NOVJ[5], tri divizije (16, 36. i 38.) krenule su iz šire oblasti Šekovića u nastupanje prema Majevici i Semberiji. Kao protivmeru, štab 13. SS divizije pokrenuo je operaciju Folmond (njemački: Vollmond) u cilju zaustavljanja i razbijanja ovih snaga. Na taj način došlo je do sudara koncentrisanih jakih snaga obeju strana u nastupanju.
Do najžešćeg sudara došlo je u mestu Lopare i okolini. Tokom večeri 8. juna jedinice NOVJ su razbile delove 13. SS divizije i zauzele Lopare, sedište četničkog štaba Radivoja Kerovića, a tokom sledećeg dana, nakon razbijanja daljih delova 13. SS divizije i četnika i artiljerijske položaje kod mesta Zajednica i Brezovače.
Štab 13. SS divizije Handžar naredio je protivnapad i ponovno zauzimanje Lopara po svaku cenu.[6] 9. i 10. jun protekli su u energičnim napadima i protivnapadima obeju strana. U tim borbama Nemci su imali visoke gubitke. Između ostalih, poginuli su hauptšturmfirer Drizner (njemački: SS-Hauptsturmführer Driesner, Heinz), komandant Prvog bataljona 28. SS puka, i komandir 10. čete 28. puka oberšturmfirer Ajden (njemački: SS-Obersturmführer Eiden, Johann).[6] Tokom poslepodneva 10. juna Nemci su uspeli ponovo da zauzmu Lopare, a zatim i da ovladaju izgubljenim artiljerijskim položajima kod mesta Zajednice. Pošto nisu mogli da ih izvuku, partizani su zaplenjene haubice prilikom povlačenja uništili.
Štab 13. SS divizije je ove borbe, odnosno operaciju Folmond, predstavio kao uspeh, iako je prijavio visoke sopstvene gubitke od 822 borca (205 poginulih, 528 ranjenih i 89 nestalih).[7] Nasuprot tome, autor knjige o 13. SS diviziji Džordž Lepre (Georg Lepre), borbu je predstavio kao težak udarac koji je uzdrmao diviziju, opisavši je u poglavlju pod karakterističnim naslovom "Disaster at Lopare".[8]
U istom izveštaju 1.586 ubijenih partizana. Izveštaj divizije o 3.000 ubijenih partizana komandant V SS korpusa Fleps ocenio je kao veliko preterivanje.[9] Naknadni izveštaj od 18. juna procenio je partizanske gubitke na čak 9.538 ljudi, od čega 4.526 poginulih.
Jedinice NOVJ koje su učestvovale u borbama oko Lopara (Prva i Druga vojvođanska i Sedamnaesta majevička brigada) prijavile su sopstvene gubitke od ukupno 256 izbačenih iz stroja (59 poginulih, 165 ranjenih i 32 nestala).[1][2]
Nakon ove operacije došlo je do nesuglasica između 13. SS divizije Handžar i majevičkih četnika, oko podele plena. Zbog toga, u julu se komandant Hanžar divizije Deziderius Hampel sastao četničkim vođom Radivojem Kerovićem.[10] Tema sastanka bio je povratak zaplenjenog partizanskog oružja, koje su četnici pokupili sa terena, nakon borbe Handžar divizije sa partizanima. Hampel i Kerović su, "posle teških pregovora", uspeli da dogovore razmenu zaplenjenog partizanskog oružja u zamenu za nekoliko hiljada okvira streljačke municije i par sanduka sa ručnim bombama.[11]
- Lepre, George (1997). HIMMLER'S BOSNIAN DIVISION - The Waffen-SS Handschar Division 1943-1945. Atglen, PA, USA: Schiffer Publishing.
- Vasić, Đorđe; - Sreta Savić (1979). PRVA VOJVOĐANSKA BRIGADA. Novi Sad: Institut za istoriju.
- Atanacković, Žarko (1978). DRUGA VOJVOÐANSKA NOU BRIGADA. Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Grujić, Periša (1959). ŠESNAESTA VOJVOĐANSKA DIVIZIJA NOVJ. Beograd: Vojno delo.
- Romac, Paško (1979). KAZIVANJE O ŠESNAESTOJ VOJVOĐANSKOJ BRIGADI. Novi Sad: Institut za istoriju.
- ZBORNIK DOKUMENATA I PODATAKA NOR-a. tom IV - dokumenti NOVJ - BORBE U BOSNI I HERCEGOVINI, knjiga 27 - juli 1944.. Beograd: Vojnoistorijski institut.
- ↑ 1,0 1,1 Izvod iz operacijskog dnevnika Štaba 16. NOU divizije za juni 1944. godine, Zbornik NOR-a IV/26. str. 452.
- ↑ 2,0 2,1 Izvještaj štaba 17. majevičke brigade od 14. juna 1944. štabu 38. NOU divizije o borbama brigade u rejonu Lopara, Zbornik NOR-a IV/26, dokument 60. str. 230.
- ↑ NARA, T78, Roll 331, frame no. 6289029; Dnevni izveštaj Komande Jugoistoka za 15. jun 1944 (Tagesmeldung OB Südost 15. jun 1944). Arhivirano 2013-05-10 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ↑ https://www.znaci.org/zb/4_4_26_2.pdf
- ↑ Zapovijest Štaba 3. korpusa NOVJ od 4. juna 1944. potčinjenim jedinicama za ofanzivna dejstva u pravcu Majevice, Posavine i Semberije, Zbornik NOR-a IV/26. str. 452.
- ↑ 6,0 6,1 Lepre, HIMMLER'S BOSNIAN DIVISION. str. 220.
- ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; nije zadan tekst za reference po imenuautogenerated2 - ↑ Lepre, HIMMLER'S BOSNIAN DIVISION. str. 214.
- ↑ Lepre, HIMMLER'S BOSNIAN DIVISION. str. 222.
- ↑ Lepre 1997: str. 231
- ↑ George Lepre, "Himmler's Bosnian Division" (str. 229).