Američka invazija na Panamu
| Američka invazija na Panamu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Američki vojnici tokom napada | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 SAD |
 Panama | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Džordž H. V. Buš, Maksvel Terman | Manuel Norijega | ||||||
| Snaga | |||||||
| između 24.000 i 27.000 vojnika | između 12.500 i 16.000 vojnika | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 24 mrtvih 325 ranjenih[1] | između 200-300 poginulih vojnika, broj poginulih civila prema različitim izveštajima varira od 400 do nekoliko hiljada[2] | ||||||
Američka invazija na Panamu je naziv za oružani sukob između Paname i Sjedinjenih Američkih Država, zvaničan naziv koji je korišćen u SAD je „Operacija Pravedni cilj“ (engl. Operation Just Cause)[3].
Rat je započet napadom Amerike na Panamu 20. decembra 1989. godine, a završio se 31. januara 1990. godine, pobedom Amerike[3].[4]
Politički sukobi između Amerike i Paname pre invazije[uredi | uredi kod]
Tokom socijalističke vlade Sandističkog fronta nacionalnog oslobođenja u Nikaragvi, SAD su zbog povezanosti Nikaragve sa drugim komunističkim zemljama pre svega Kubom i Sovjetskim Savezom, zauzele neprijateljski stav prema ovoj zemlji što je rezultovalo uvođenjem sankcija protiv Nikaragve 1. maja 1985. godine, međutim veliki deo američkih proizvoda je počeo da pristiže u Nikaragvu preko Paname.[5]
U julu 1987. godine, Sjedinjene Američke Države su najavile kraj ekonomske i vojne pomoći Panami.[6]
Početkom oktobra 1987. godine, Panamske odbrambene snage su privele 10 američkih građana (6 vojnika, 3 mornara i jednog državnog službenika), koji su učestvovali u antivladinom protestu opozicije. Oslobođeni su odmah nakon saslušanja, a Sjedinjene Američke Države su osudile ovo hapšenje.[7]
Amerika optužuje Manuela Norijega, tadašnjeg vojnog diktatora Paname za trgovinu narkoticima i saradnju sa narkokartelima. U američkom izveštaju iz decembra 1988. navedeno je da je Norijega od 1983. godine organizovao šverc narkotika preko Paname u Sjedinjene Američke Države.[8]
Manuel Norijega je bio saradik Cije još od 1967. godine, a na njenom platnom spisku se nalazio sve do februara 1989. godine, kada je prekunuta saradnja.[9]
U aprilu 1989. godine, Sjedinjene Američke Države su uvele ekonomske sankcije protiv Paname.[10]
Amerika uskoro počinje sa propagandim ratom protiv Manuela Norijega, zbog čega su vlasti uhapsile američkog državljanina koji je uz podršku Cije iz svog doma organizovao ativladinu radio stanicu.[11]
U oktobru 1989. godine Panamske odbrambene snage su suzbile neuspeli državni udar, koji je bio organizovan od strane Cije.[12][13]
Manuel Norijega je 15. decembra 1989. godine pred parlamentom izjavio da se može smatrati da se Panama nalazi u ratnom stanju sa Sjedinjenim Američkim Državama.[12][14]
Sutradan 16. decembra 1989. godine, Panamska vojna policija je zaustavila jednog američkog oficira u vozilu, nakon toga oficir je otvorio vatru na policiju iz neslužbenog oružja i pritom ranio jednog policajca, američki oficir je ubijen pri pokušaju bekstva.[15]
Invazija[uredi | uredi kod]
17, decembra 1989. godine predsednik Džordž H. V. Buš je doneo odluku o invaziji na Panamu.
Invazija je započeta 20. decembra 1989. godine, napadom na stateške vojne ciljeve. U invaziji je učestvovalo preko 24.000 američkih vojnika, dok je na strani Paname učestvovalo otprilike 12.500 vojnika, međutim samo je oko 4.000 njih bilo obučeno za borbu.[12] Usled velike vojne nadmoći Sjedinjenih Američkih Država, panamska vojska je ubrzo potisnuta, a poslednja borba je vođena 25. decembra u ranim jutarnjim časovima.[12]
Tokom invazije na Panamu prvi put je u borbi korišćen avion sa stelt tehnologijom F-117 najthok i helikopter AH-64 Apač.[16]
Amerikanci su raspisali nagradu od 1.000.000 dolara za informaciju koja bi dovela do hapšenja Norijege, međutim ubrzo je otkriveno da se Manuel Norijega nalazi u ambasadi Vatikana, gde je pokušao da dobije politički azil.[17] Amerikanci su tada danonoćno ispred ambasade pustali vrlo glasnu rok muziku, da bi tako izvršili psihološki pritisak na generala Norijegu, koji je bio poznati ljubitelj klasične muzike.[18][19][20] Norijega se predao Amerikancima 3. januara 1990. godine.[12]
Sjedinjene Američke Države su izgubile ukupno 24 vojnika, dok je 325 ranjeno.[1] Prema nekim procenama Panama je izgubila otprilike 200-300 vojnika, dok je broj civilnih žrtava nije manji od 300.[1]Prema zvaničnim izveštajima Paname, poginulo je najmanje 400 građana ove zemlje.[21] Nezavisna komisija je procenila da broj civilnih žrtava u Panami dostiže 4000 ljudi.[22] Nedugo nakon invazije, predsednički kandidat Giljermo Endara koji je učestvovao na poništenim izborima, položio je predsedničku zakletvu u američkoj vojnoj bazi, i tako postao novi predsednik Paname.[23] Procenjuje se da je kao posledica invazije, oko 15 000 ljudi ostalo bez svojih domova.[24]
Međunarodne reakcije na invaziju[uredi | uredi kod]
Američka invazija na Panamu je naišla na žestoke reakcije širom sveta, posebno u zemljama Latinske Amerike. [25]
Generalna skupština Organizacije ujedinjenih nacija, donela je odluku kojom se najoštrije osuđuje napad Sjedinjenih Američkih Država na Panamu.[26]
Ujedinjeno Kraljevstvo je dala podršku Americi, dok je Sovjetski Savez optužio Ameriku da nastavlja da koristi politiku sile.[17]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 USA Panama Invasion 1989 Arhivirano 2012-04-06 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Operation Just Cause, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ 3,0 3,1 Article | The United States Army, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ ELIGIBILITY: War Zone Veteran - all eras, including... - Vet Center, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Revista Envío - US Policy: Economic Embargo: The War Goes On Arhivirano 2007-06-21 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Reagan Halts All Payments To Panamanian Government - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ U.S. Condemns Panama Arrest of 10 Americans - Los Angeles Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB113/north06.pdf
- ↑ Manuel Noriega - Who's Who on the CIA Payroll - TIME Arhivirano 2013-03-01 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Bush Set to Extend Economic Sanctions Against Panama for a Year - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ U.S. Psyop In Panama (Operation Just Cause), Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2013-06-26. Pristupljeno 2018-04-09.
- ↑ Panama Invasion by United States in 1989: Background and chronology Arhivirano 2018-04-05 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Operation Just Cause Historical Summary: Operation Just Cause Lessons Learned Volume I, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ U.S. Officer's Weapon Wasn't Authorized in Panama Incident - Los Angeles Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ A Small War in Panama Arhivirano 2012-11-25 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ 17,0 17,1 20 | 1989: US forces oust General Noriega, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ OBSERVER; Is This Justice Necessary? - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Panama boi się powrotu Manuela Noriegi, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Rock Music & General Noriega, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Background on Iraq - HRW policy on Iraq, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ Craige 1996
- ↑ Guillermo Endara (president of Panama) - Britannica Online Encyclopedia, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/rgs_dissertations/2006/RAND_RGSD201.pdf
- ↑ Fighting in Panama: Latin America; U.S. Denounced by Nations Touchy About Intervention - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ↑ A/RES/44/240. Effects of the military intervention by the United States of America in Panama on the situation in Central America, Pristupljeno 31. 3. 2013.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Craige, Betty Jean (1996). American Patriotism in a Global Society. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-2959-4.
