Nekropole stećaka u Novom Travniku
Nekropole stećaka u Novom Travniku sadrže nadgrobnike iz istorije Bosne i Hercegovine u srednjem vijeku. [1] Na sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj od 26. oktobra 2010. godine, 6 nekropola proglašeno je za nacionalni spomenik BiH.[2] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Marti Cheery, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović i Ljiljana Ševo.
Historija[uredi | uredi kod]
Srednjovjekovna župa Lašva obuhvatala je područje današnjih opština Busovača, Vitez, Novi Travnik i Travnik. Bila je pod upravom bosanskih banova, a od 1377. godine kraljeva, kao jedna od najvećih i najplodnijih župa srednje Bosne. Na tom području konstatovano je više od 50 nekropola stećaka iz XIV i XV vijeka kao i srednjovjekovni gradovi Toričan, Travnik, Bosnić ili Škaf i Vrbenac grad.[3]
Opis[uredi | uredi kod]
Poseban oblik stećaka - krstača, koji se susreću u okolini Travnika i Zenice, predstavljaju originalne oblike nedovoljno razvijenih krstača i nemaju svojih analogija na drugim područjima. [4] Spomenici u obliku krsta su mlađi spomenici i ne pripadaju više srednjem vijeku. Ma koliko izgledali slični među sobom, i kod njih se zapaža nekoliko faza evolucije. Glavna njihova osobina je gornji dio - glava, a zatim bočna ispupčenja koja treba da predstavljaju vodoravne krake krsta, koje u ovom slučaju možemo nazvati ramenima. Glava nije uvijek jednaka i pokazuje tipične razlike. U početnoj fazi razvoja oblika krstača, nisu još predstavljena ramena, a nema ni onog dijeljenja spomenika na gornji i donji dio iz koga se kasnije razvila glava križa. Cijeli spomenik više liči na jednu ovalnu ploču, koja je gore šira, a dolje uža. Kasnije se postepeno izdvaja, uobličuje glava, sužavanjem iznad ramena, tako da se dobije donekle oblik vrata. U konačnici razvoja oblika krstača, već se lijepo razlikuje formirana okrugla glava, gdje važnu ulogu imaju ramena s obzirom na njihov broj i obradu.[5]
Grob sa stećkom u selu Bistro[uredi | uredi kod]
Proglašen je za nacionalni spomenik BiH. [6] Nacionalni spomenik čini grob sa stećkom u obliku sljemenjaka s postoljem, dimenzija 145 x 60 x 90 cm. S duže bočne strane nalazi se oštećen ukras polumjeseca i krsta, izrađen u visokom reljefu.
Nekropola Kaurlaš u Zagrlju[uredi | uredi kod]
Nekropola Kaurlaš smještena je neposredno uz put Novi Travnik – Gornji Vakuf. Sastoji se od 70 vidljivih stećka, 8 krstača, i jednog nišana. Krstače su originalni oblik nedovoljno razvijenih krstača antropomorfnog oblika kod koga gornji dio predstavlja glavu, dok se bočna ispupčenja nazivaju ramenima. Proglašena je za nacionalni spomenik BiH.[7]
Nekropola kod sela Orašac[uredi | uredi kod]
Nacionalni spomenik čini nekropola sa dva antropomorfna nadgrobnika koji podsjećaju na krst. Nekropola je je nacionalni spomenik BiH. [8]
Nekropola sa stećcima Bistro[uredi | uredi kod]
Nacionalni spomenik čini nekropola sa 23 stećka, od čega je sa sigurnošću evidentirano 7 sljemenjaka i 9 sanduka. Preostali stećci su utonuli ili amorfni. Ukrašena su 4 sljemenjaka s postoljem, a motivi su polumjesec i rozeta. [9][10]
| Nekropola stećaka Maculje | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Bosna i Hercegovina, Novi Travnik | |
| Registriran: | 2016. |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | yes |
| Referenca: | UNESCO |
Nekropola sa stećcima Maculje[uredi | uredi kod]
Nekropola sa stećcima Maculje proglašena je za nacionalni spomenik BiH. [11]
Nekropola nalazi se i nalazi se na listi 28 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi su 20 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj. [12]
Nekropola sa stećcima Opara[uredi | uredi kod]
Nekropola je smještena na brežuljku, u neposrednoj blizini puta Novi Travnik – Gornji Vakuf. Proglašena je za nacionalni spomenik BiH.[13] Nacionalni spomenik čini nekropola sa 48 stećaka: 12 sljemenjaka, 33 sanduka i 3 ploče. [14]
Nekropola Sebešić[uredi | uredi kod]
Udaljena je tridesetak km. od Novog Travnika u pravcu jugoistoka. Smještena je na ovećem tumulu, na lokalitetu Luke. Proglašena je za nacionalni spomenik BiH.[15] Nacionalni spomenik čini nekropola sa 13 stećaka (7 ploča i 3 sanduka), te 5 antropomorfnih nadgrobnika i tumulus na kome se nalazi nekropola. Zemljani tumulus u Sebešiću svjedoči da se stećci javljaju kao dio neprekidnog sepulkralnog kontinuiteta na bosansko-humskome području čiji korijeni sežu duboko u prapovijesno vrijeme.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Marian Wenzel, Ukrasni motivi na stećcima, Sarajevo, 1965.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Dubravko Lovrenović: Bosansko I humsko mramorje srednjeg vijeka”. RABIĆ: Sarajevo, 2009. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Nekropola sa stećcima u Starim kućama”. Komisija za nacionalne spomenikekons.gov.ba. Pristupljeno 13. 9. 2016.[mrtav link]
- ↑ Pavao Anđelić: Teritorijalna organizacija srednjovjekovne Bosne
- ↑ „ĐOKO MAZALIĆ: HRIŠĆANSKI NIŠANI U OKOLINI TRAVNIKA”. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Šefik Bešlagić: STEĆCI, KATALOŠKO-TOPOGRAFSKI PREGLED”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „grob sa stećkom u selu Bistro”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 12. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Nekropola Kaurlaš u Zagrlju”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 12. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Nekropola Orašac”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 12. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Šefik Bešlagić: STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Nekropola Bistro”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 12. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Nekropola Maculje”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 12. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2018-10-26.
- ↑ „Nekropola Opare”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 12. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Arheološki leksikon, arheološka nalazišta”. Zemaljski muzej, Sarajevo. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „NekropolaSebešić”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 12. 2016.[mrtav link]
