Nekropole sa stećcima u Olovu

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Nekropole stećaku u Olovu, općina Olovo, Bosna i Hercegovina, postankom i razvojem vezane su za razvoj opšteg društveno-ekonomskog razvoja feudalnog društva u srednjovjekovnoj bosanskoj državi.

Smještene su u brdskim predjelima, prekrivenim šumom i pašnjacima. Najzastupljeniji oblici nadgrobnih spomenika na ovim nekropolama su sljemenjaci sa postoljem, koji su karakteristični po tome što se redovno sužavaju prema dnu. Osim njih, evidentirani su (na lokalitetu Gradina u zaseoku Meoirići, koje pripada selu Križevići i na lokalitetu Mramorje, selo Moguš) stećci sa dvostrukim sljemenjacima na postolju. Smatra se da takvi oblici nadgrobnih spomenika pokrivaju i dvostruke grobove.

Poslije sljemenjaka, najzastupljeniji oblici spomenika su sanduci i ploče bez postolja, pa tek onda sa postoljem.

Među ukrasnim motivima najzastupljeniji su: spiralni zavoji, rozete i tordirana vrpca. Spiralni zavoji upotrebljavaju se u dva osnovna oblika: obični spiralni zavoji i S-motiv. Osim njih, kao ukrasni ornamenti evidentirani su: cik-cak linije, kružići, kružići sa tačkom, krug od tordirane vrpce, krug sa rozetom, zrakasti krug, polukrug, zvijezda, grozd, polumjesec, krst[1], vodenica i plastična dugmad.

Karakteristika spomenika olovskog kraja je što na njima nema figuralnih predstava, (osim ženske figurice u Kozjacima i životinjskog lika na obelisku u Vlaškovcu). Evidentirane su predstave ljudske ruke, zatim ruke s kopljem i ruke s mačem. Prikazivanje ruke u svim slučajevima je približno jednako: u laktu manje ili više savijena i opruženi prsti. Motivi sa oružjem su jako stilizovani, tako šaka nigdje ne obuhvata oružje, nego izgleda kao da negdje lebdi pored njega. Koplja prikazana na stećcima imaju zastavice – trouglastu i četverouglastu, dok su mačevi uobičajenog srednjovjekovnog izgleda, izuzev jednog na lokalitetu Mramorje, koji ima izgled osmanske sablje.

Geometrijski motivi[2] su osnova ornamentalnog sistema na spomenicima olovskog kraja. To je ujedno i osnovna razlika između njih i spomenika u Hercegovini, gdje su baš česte figuralne predstave[3]. Jedini spomenici gdje se može pouzdano ustanoviti klasna pripadnost pokojnika su nadgrobonici sa predstavama ruke sa mačem ili kopljem, što direktno ukazuje da je grob pripadao ratniku – feudalcu.[4]

Veliki dio stećaka na ovim nekropolama je tehnički dotjeran, dok je izvjestan broj nemarnije obrađen. Najveći broj ukrasa izveden je tehnikom udubljivanja, za razliku od plastičnih motiva koji su vrlo rijetki. Svi spomenici su rađeni od krečnjaka, do kojeg je bilo lakše doći na ovom području.

Natpis je evidentiran na obelisku iz Vlaškovca.

Nekropole nacionalni spomenici[uredi | uredi kod]

Navedene nekropole su nacionalni spomenik BiH. [5]

  • Nekropola sa stećcima na lokalitetu 'Mramorje' u selu Moguš,
  • Nekropola sa stećcima na lokalitetu Navitak u selu Boganovići,
  • Nekropola sa stećcima Salikovac,
  • Nekropola Mramor[6], u naselju Musići, nalazi se na listi 30 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi su 22 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj. [7] Nekropola broji 80 stećaka, od čega 47 sljemenjaka s postoljem, 4 sanduka s postoljem, 4 sanduka, 17 ploča s postoljem i 8 ploča. Najzastupljeniji oblik na nekropoli je sljemenjak s postoljem i svi su klesani u komadu. Ukrašeno je 14 stećaka, uglavnom geometrijskm oblikom (izostaju figuralni prikazi), pri čemu dominira ukras spirale i rozete, a javljaju se još i križ i tordirana vrpca.
  • Nekropola sa stećcima “Mramorje“ i starim nišanima u Lavšićima,
  • Nekropole sa stećcima i nišanima u Gurdićima,
  • Nekropole sa stećcima u Donjim Bakićima, zajedno sa ostacima srednjovjekovne crkve sv. Roka (svetište Gospe olovske), nekropola sa 43 stećka na lokalitetu Slavanj, iobeliskom (stub, nišan) na lokalitetu Vlaškovac i 16 nišana na lokalitetu Svatovsko Greblje, čine istorijsku cjelinu koja je proglašena za nacionalni spomenik BiH.[8]

Na putnom pravcu iz Donjih Bakića u selo Krivajeviće, u šumi Vlaškovac (oko 300 m iznad vrela Kamenice) među visokim omorikama uzdiže se obelisk ili stub u narodu nazvan nišan. Napravljen je od krečnjačkog monolita. Osnova stuba je romboidna. Prema vrhu neznatno se sužava i završava pravilnom četverostranom piramidom, na čijem se vrhu nalazi veća kamena kugla od koje je jedna trećina odbijena.

Dimenzije spomenika su: visina od postolja do četvrtaste piramide 300 cm, do kamene kugle 365 cm i od postolja do samog vrha 410 cm. Visina piramide je 65 cm, visina kamene kugle 45 cm.

Osim što je zanimljiv po svom obliku i veličini, spomenik je i bogato ukrašen simboličnim predstavama. Ukrašene su mu sve četiri strane, a ukrasi su podijeljeni po poljima. Istočna strana je razdijeljena tordiranom vrpcom na dva ukrasna polja. Gornje polje sadrži više ukrasnih motiva, gdje se nalaze dva simetrično postavljena S-motiva, a ispod njih u istoj vertikali, dva spiralna zavoja čiji se kraci produžavaju prema gornjim S-motivima. Ispod se nalazi stilizirani životinjski lik pod kojim je paralelno sa trupom životinje smješten štit. Životinja ima dugačku i nesrazmjerno veliku glavu sa otvorenim raljama i istaknutim donjim zubom, dok je trup izdužen, a rep savijen. Kompozicija životinje sa štitom bi trebalo da označava heraldički znak, ponavlja se na sve četiri strane i svakako je jedan od rijetkih na spomenicima ove vrste u Bosni i Hercegovini. Svi ukrasi su rađeni u vidu reljefnih ispupčenja. Potom dolaze spiralni zavoji, grozdovi i tačkice.[9]

Reference[uredi | uredi kod]

  1. ↑ „Drago Vidović: SIMBOLIČNE PREDSTAVE NA STEĆCIMA”. Pristupljeno 9. 2. 2018. [mrtav link]
  2. ↑ „Marian Wenzel, Ukrasni motivi na stećcima”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1965. Pristupljeno 9. 2. 2018. 
  3. ↑ „Dubravko Lovrenović: Bosansko I humsko mramorje srednjeg vijeka”. RABIĆ: Sarajevo, 2009. Pristupljeno 9. 2. 2017. 
  4. ↑ „Šefik Bešlagić: STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971. Pristupljeno 9. 2. 2017. 
  5. ↑ „Spisak nacionalnih spomenika u opštini Olovo”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 10. 2016. [mrtav link]
  6. ↑ „Nekropola Mramor”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Arhivirano iz originala na datum 2018-04-17. Pristupljeno 9. 2. 2017. 
  7. ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2017-11-03. 
  8. ↑ „Obelisk u Bakićima”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Pristupljeno 9. 2. 2017. [mrtav link]
  9. ↑ „Nada Miletić: STEĆCI – Umjetnost na tlu Jugoslavije”. Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd – Spektar Zagreb – Prva književna komuna Mostar, 1982. Pristupljeno 9. 2. 2017. 

Literatura[uredi | uredi kod]

  • Alojz Benac, "Olovo", Srednjovjekovni nadgrobni spomenici Bosne i Hercegovine II, Beograd 1951.

Vanjske veze[uredi | uredi kod]

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Nekropole_sa_stećcima_u_Olovu&oldid=41319830