Nekropola stećaka Jasik

Nekropola stećaka Jasik nalazi se u naselju Gračanica, općina Živinice, Bosna i Hercegovina. Na sjednici održanoj od 25. do 29. aprila 2013. godine u Sarajevu, Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku da se nekropola proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cheery, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući) i Ljiljana Ševo.

Na području općine Živinice nalazi se 27 nekropola i 13 pojedinačnih spomenika sa ukupno 305 stećaka. Najviše ima sljemenjaka 122, zatim stupova 103, sanduka 17, jedna ploča i 62 neutvrđena oblika.

Lokacija

Naselje Gračanica se nalazi u jugoistočnom dijelu općine Živinice, od čijeg centra je udaljeno oko 12 km. U centralnom dijelu naselja na manjem uzvišenju s desne strane puta na njivi Jasik nalazi se nekropola sa stećcima.

Historija

Veoma je mali broj istorijiskih podataka vezanih za teritoriju današnje opštine Živinice. S obzirom na geografski položaj i blizinu tuzlanskog bazena, može se pretpostaviti da je ova teritorija bila naseljena od najstarijih vremena. Prostor opštine Živinice prije dolaska Rimljanja naseljavali su Iliri. Od mnogobrojnih plemena koja su naseljavala teritoriju Bosne i Hercegovine, njen sjeveroistočni dio zaposjelo je pleme Ditriani, a plemena sa kojima su imali doticaja bili su: Desidijati, Breuci i Panoni.

Rimljani su teritoriju Bosne i Hercegovine zauzeli u I st. n. e., a oblast sjeveroistočne Bosne ušla je u sastav rimske provincije Panonija. Po dolasku Slavena na prostor Bosne i Hercegovine, formiraju se prve teritorijalne jedinice (župe)

U ranofeudalnoj župskoj organizaciji teritorija opštine Živinice bila u sastavu župe Gornja Spreča, koja je u kasnijem periodu kao manja teritorijalna jedinica bila u sastavu župe Soli. Evidentno je i to da je jedan dio opštine Živinice bio u sastavu kasnofeudalne župe Dramešin, drugi u sastavu kasnofeudalne župe Gostilj, kojoj je pripadalo i naselje Gračanica.

Opis

Na lokalitetu Jasik je evidentiran 31 stećak; 6 ploča, 2 sanduka, 20 sljemenjaka i 3 stuba. Na osnovi zastupljenih formi stećaka, nadgrobnici se mogu datirati u kasni srednji vijek (XIV i XV stoljeće). Ukrašeno je 8 stećaka, čiji su ukrasni motivi; krug, uzdužna traka, rozeta (3 primjerka), dvostruka spirala (2 primjerka), polumjesec (5 primejraka), krst i stilizovan krst, motiv koji simbolizuje krovnu konstrukciju kuće i motiv pravougaonika (2 primjerka). Ukrasi su rađeni tehnikom reljefnog ispupčenja (visoki i plitki) i udubljenja i urezivanja. Rađeni su od kvalitetnog materijala–krečnjaka, a o klesarima koji su iskazali veliko umijeće kako u samoj obradi stećaka tako i u njihovoj simbolici nema podataka.

Literatura

• Seudin Muratović, Zehudin Maslić -Stećci na području općine Živinice. Živinice: 2008.
• Edin Mutapčić, Župa Dramešin u srednjem vijeku. Tuzla- Banovići: Zbornik radova sa naučnog skupa; Kulturno-historijsko i prirodno naslijeđe općine Banovići, 2010.
• Šefik Bešlagić, Sarajevo: “Veselin Masleša“, 1982. STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST
• Šefik Bešlagić, Sarajevo: Veselin Masleša, 1971. STEĆCI, KATALOŠKO-TOPOGRAFSKI PREGLED
• Marian Wenzel, Ukrasni motivi na stećcima, Sarajevo, 1965