Nekropola sa stećcima Trzan i turbeta u Večićima

Nekropola sa stećcima Trzan i turbeta u Večićima nalaze se u opštini Kotor-Varoš, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina. Proglašeni su za nacionalni spomenik BiH. Toponim Trzan (Trzna) je staroslavenskog porijekla. Etnolozi i istoričari su ustvrdili da se obično radi o zajedničkom seoskom zemljištu, u naselju (selu) ili pored njega. Redovno je to ledina ili njiva pod travom. Trzna je označena kao mjesto društveno-političkog života okolnog stanovništva, tj. odgovara trgu u varošima. Uobičajeno je da se u blizini Trzne u Bosni i Hercegovini nalaze nekropole sa stećcima ili nišana i da se ovaj toponim također u Bosni vezuje za kult mrtvih.

Lokacija

Večići se nalaze oko 10 km jugoistočno od Kotor-Varoši na jugoistočnom rubu Velikog polja. Veliko polje predstavlja zaravan između Osmače i Čemernice na zapadu i Uzlomca i Borje na istoku. Kroz njega, jednim dijelom tijeka teče rijeka Vrbanja. Takvim položajem Veliko polje je oduvijek bilo pogodno za komunikaciju Banja Luka - Doboj. Nekropola sa stećcima se nalazi na brežuljku Trzan, odnosno lokalitetu Crkvište.

Na istom brežuljku Trzan, sa južne strane istoimene nekropole sa stećcima, na udaljenosti od 17,70 m je locirano jedno turbe. Drugo turbe se nalazi istočno od prvog, uz samu rijeku Cvrčku, na udaljenosti od nekih 150 m zračne linije, dok se treće nalazi u centru sela Večići, na parceli zvanoj Pojputje, na privatnom zemljištu.

Stećci

Između Kotor-Varoši i Večića nalazi se srednjovjekovni grad Kotor, malo uvučen u brda, blizu doline Vrbanje i puta. Blizina grada Kotora, nekropola sa stećcima, toponimija i kasnije kultne građevine iz osmanskog perioda, izdvajaju naselje u Večićima kao staro srednjovjekovno naselje. Na Glavici, na lokalitetu Trzan, Šefik Bešlagić 1971. je registrovao 80 stećaka. Tu su i tri turbeta i nova džamija. Kompleks završava na sjevernom dnu padine muslimanskim grobljem.

Stećci su razasutu u dužini 240 m, spuštajući se od glavnog turbeta ka dolini. Orijentacija stećaka prilagođena je terenu. Raspored stećaka po grupama govori o porodičnoj pripadnosti unutar seoske opštine. Osnovni oblik stećaka su niski sanduci i ploče, raznih veličina, ali prevladava najčešće niski sanduk dimenzija 1,5 (1,2) x 0,9 (0,5) m. Na mnogim spomenicima je gornja površina neobrađena, uglačana samo djelovanjem prirodnog faktora. Vertikalne stranice su djelomično oklesane. Većina primjeraka je amorfna, tj. odaje utisak da su prirodne gromade kamena postavljene kao nadgrobni spomenik. Poneki dugačak i širok sanduk, dimenzija 2 (1,7)x1,15 (1) m se ističe svojom veličinom, ali se ne izdvaja po obradi. Mnogi spomenici su utonuli u zemlju i obrasli su mahovinom. Ukrasa i natpisa nema.

Turbeta

Sva tri turbeta su po izgledu vrlo slična i predstavljaju prizemne četvorne objekte pokrivene četverostrešnim krovom. Turbe na Trzanu je nešto drugačije od ostala dva jer sa prednje strane ima mali trijem širine 1,20 m. Krovna konstrukcija se oslanja na tri okrugla betonska stupa. Dimenzije turbeta su slične i iznose 5,50x5,30 m. Debljine zidova iznose 27-30 cm. Unutra se nalazi po jedan nadgrobnik, od drveta u prvom turbetu i kamena u druga dva.

Literatura

• Šefik Bešlagić, Sarajevo: Veselin Masleša, 1971. STEĆCI, KATALOŠKO-TOPOGRAFSKI PREGLED
• Mehmed Mujezinović, "Kulturno naslijeđe", Sarajevo –Publishing, 3. izdanje, str. 61 – 65, 1998. -Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 3