Nekropola Mramorije (Rastište)
| Nekropola Mramorije Rastište | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
| [[Datoteka:|200px]] | |
Perućac, Bajina Bašta,  Srbija | |
| Registriran: | 2016 |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Nekropola Mramorje Rastište nalazi se u na području opštine Bajina Bašta, Srbija. Nekropola je na listi 28 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi je 20 nekropola u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, i 2 u Hrvatskoj.[1] U obrazloženju se, između ostalog, navodi:
- Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska. Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).[2]
Lokacija[uredi | uredi kod]
Nekropola se nalazi 7 km zapadno od nekropole u Perućacu i 19 km od Bajine Bašte. Do sela Rastište se dolazi kroz kanjon rijeke Dervente koja se uliva u Perućko jezero. Sjeverno od seoske crkve nalaze se dvije nekropole sa stećcima, Uroševina i Gajevi, udaljene 500 metara jedna od druge. Oko 500 metara zapadno od stećaka nalazi se aktivni lokalni kamenolom Vagan u kojem su u srednjem vijeku iskopani nadgrobni spomenici. Ova anegdotska informacija potvrđena je kao tačna nakon sedimentne petrografske analize. U kamenolomu se nalazi sačuvan jedan djelomično obrađen nedovršen stećak.</ref>[3]
Istorija[uredi | uredi kod]
Teritorija Bajine Bašte, koja obuhvata današnji Perućac, nalazila se na periferiji srednjovekovne srpske države Raške na granici sa Bosnom, u periodu od 13. do 15. vijeka. Stanovništvo je živjelo u manjim naseljima dok su utvrđena naselja bili:Solotnik, Đurići i Rogačički vis. U 14. vijeku ovim krajem je vladao Nikola Altomanović, a ubrzo je teritoriju zauzeo knez Lazar Hrebeljanović.
Duhovni i vjerski uticaj imali su monasi iz manastira Rače koji je podignut početkom 14. veka. Sadašnje naselje Rastište nastalo je u 19. veku u širem okruženju srednjovekovnog groblja. Nakon podjele zemljišta, na lokalitetu Uroševina kratko je nastavljeno sahranjivanje jedne porodice, dok su ovi grobovi obilježeni nizom kamenja.
Nekropola[uredi | uredi kod]
Na lokaciji Uroševine sačuvana su 33 nadgrobna spomenika: 1 ploča, 12 sanduka, 1 dupli sanduk, 16 sljemenaka, 2 amorfna spomenika i 1 cilindar. Spomenici su orijentisani zapad-istok, i poredani u nizove. Njihova površina je pažljivo rezbarena i polirana. Reljefna dekoracija zabilježena je na četiri nadgrobna spomenika u obliku sljemenaka: kružno ispupčenje, luk i strijela i mačevi.
Nekropolu u Gajevima sječe skorašnji seoski put do kamenoloma. Sačuvano je ukupno 35 stećaka: 7 ploča, 26 sanduka i 2 sljemenaka. Ukrašavanje je pronađeno na tri nadgrobna spomenika: dva sanduka bez postolja imaju motive polumjeseca i krsta sa tri kraka koji se završavaju krugom i motivom polumjeseca i kruga unutar lunarnog luka. Sljemenak na osnovi ima plastičnu predstavu polumjeseca i kruga unutar lunarnog luka. Nije zabilježen nijedan natpis.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2022-03-22.
- ↑ „Stećci Medieval Tombstone Graveyards”. UNESCO, WORLD HERITAGE LIST. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ „Nekropola Mramorje Rastište”. UNESCO: Svjetska baština - www.stecciwh.org. Pristupljeno 9. 2. 2021.(en)
