Nacionalizacija historije

Izvor: Wikipedija
(Preusmjereno sa stranice Nacionalizacija istorije)
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Nacionalizacija istorije [1] ili Etnicizacija istorije [2] je izraz koji se u savremenoj istoriografiji koristi kao naziv za proces odvajanja "svoje sopstvene" istorije od zajedničke univerzalne istorije takvim načinom poimanja, razumevanja i tretiranja prošlosti koji rezultira stvaranjem istorije kao nacionalne istorije.[3] Ovaj proces može biti praćen nacionalističkom interpretacijom prošlosti i pripisivanjem nepostojećih ili preuveličavanjem postojećih nacionalnih atributa istorijskih događaja i ličnosti. Nacionalizacija istorije, koja je usledila posle započete globalizacije istorije, je bila ne samo jedan od uzroka, već i sastavni deo, kao i posledica procesa formiranja pojedinih nacija (nacionalni preporod) [4].

Univerzalna istorija[uredi | uredi kod]

Glavni članak: Univerzalna istorija
Volter je prvi u novom veku pokušao da napiše istoriju sveta, bez upotrebe religijskih i nacionalističkih interpretacija prošlosti.

Nacionalizaciji istorije je prethodila univerzalna istorija, odnosno univerzalna, kosmopolitska interpretacija istorijskih događaja i ličnosti lišena nacionalističkih i religijskih okvira kojom se stvari istorija čovečanstva kao celine, kao koherentnog jedinstva. Ovakva interpretacija je bila prisutna i u Starom veku (u doba Antičke Grčke, Starog Rima, Kine...) a kada je u pitanju Novi vek i Zapadni svet, impuls da se proizvodi univerzalna istorija se izdvojio i postao uticajan u 18. veku u kojem su broji filozofi promovisali nove kosmopolitske ideologije.[5] Kolonijalno iskustvo (veliki broj država u Evropi su u 18. veku imale kolonije) je izložilo evropsko društvo uticaju izuzetno heterogenih kultura i civilizacija. Takođe treba imati u vidu da je 18. vek u eri prosvetiteljstva u kojoj je na ljudske aktivnosti presudno uticala želja da se rukovode racionalnim naučnim prosuđivanjem prilikom promene i oslobađanja okova običaja i spornih autoriteta zasnovanih na religiji, sujeverju, otkrovenjima i tradiciji, kako na individualnom tako i na društvenom nivou.[6] Sve ove okolnosti su pružile adekvatno okruženje za razvoj univerzalističkih, globalnih, liberalnih i racionalnih perspektiva prilikom istraživanja društva i pisanja istorijskih radova.

Volter je u svom delu Essay on customs (1756) posmatrao razvoj svetske civilizacije u univerzalnom kontekstu, odbacujući i tradicionalne hrišćanske i nacionalne okvire i pod uticajem Žaka Beninj Bosijea i njegovog dela Discourse on the Universal history (1682) prvi napravio ozbiljan pokušaj da napiše istoriju sveta, eliminišući nacionalne i religijske okvire, naglašavao ekonomsku, kulturnu i političku istoriju. Kant je razvio ideju o univerzalno primenljivim moralnim imperativima i u svom delu Perpetual Peace (1795) izneo plan za ustanovljavanje kosmopolitskog liberalnog poretka koji bi rezultirao trajnim mirom. Unverzalizam 18. veka je iznedrio ideale koje je u modernoj formi moguće identifikovati kao moderno civilno društvo. Nastanak moderne istoriografije se vezuje za nemačke univerzitete u 19. veku i presudan uticaj Lepolda fon Rankea koji je insistirao na isključivom korišćenju čvrstih dokaza u vidu primarnih izvora dokazane autentičnosti a njegov kredo je bio da istoriju treba opisivati „onakvom kakva ona jeste“.[7]

Uzroci nacionalizacije istorije[uredi | uredi kod]

Pojavom nacionalnih država u 19. veku globalni pristup u istraživanju istorije i pisanju istorijskih dela je postao neutemeljen u društvu i uglavnom bio zarobljen u okvire nacionalnih država tokom većeg dela 20. veka.[8] Uzroci nacionalizacije istorije su različiti, u zavisnosti od okolnosti u kojima se vrši nacionalizacija konkretne istorije.

Formiranje modernih nacija[uredi | uredi kod]

Formiranje modernih nacija, najčešće tokom 19. veka je doveo do nacionalizacije istorije kao jednog od elemenata procesa koji se naziva nacionalni preporod.[9]

Višedecenijske komunističke istorijske interpretacije[uredi | uredi kod]

Uzroci nacionalizacije istorije u istočnoj Evropi krajem 20. veka se mogu naći i u reakciji na višedecenijsku potčinjenost istorije komunističkim istorijskim interpretacijama koje su prisilno nipodaštavale kapitalističku nacionalističku prošlost.[10] U slučajevima pojedinih država u kojima su izvedene „obojene revolucije“ (Gruzija, Ukrajina....) jedan od značajnih uzroka nacionalizacije istorije je bila želja da se izvrši distanciranje od sovjetske prošlosti i pokušaj da se podstakne proces evropskih integracija i nacionalizacijom istorije izvrši ponovno „pronalaženje“ evropskog nacionalnog identiteta ukrajinske i gruzijske nacije. [11]

Stvaranje novog nacionalnog identiteta stanovnicima novonastalih država[uredi | uredi kod]

Posle dva svetska rata i posle procesa dekolonizacije je došlo do stvaranja velikog broja novih država koje su dale dodatni podstrek nacionalizaciji istorije jer su jednostavno „nove zastave zahtevale nove istorije“.[12]

Čak i kada su stanovnici novonastalih država već imali izgrađen nacionalni identitet, dolazilo je do nacionalizacije istorije usmerenog ka stvaranju novog identiteta vezanog za novu državu. Na primer, nacionalizacija istorije u Kanadi je pokušaj da se stanovnicima Kanade francuskog i engleskog porekla stvori zajednički, istorijski utemeljen identitet. [13]

Utvrđivanje granice[uredi | uredi kod]

Nemačka posle potpisivanja Versajskog mira:
  Pod upravom Lige naroda
  Teritorija koju su anektirale susedne države
  Vajmarska Nemačka

Po završetku Prvog svetskog rata je prilikom utvrđivanja granica deklarisan princip nacionalnog samoopredeljenja i u određenim slučejevima su prilikom razgraničenja uzimani u obzir istorijski radovi u kojima je utvrđivan nacionalni istorijski karakter pojedinih teritorija i naseljenih mesta. Na primer, u svrhu utvrđivanja granice između Nemačke i Poljske prilikom pregovora u Versaju posle Prvog svetskog rata veliki broj profesionalnih istoričara je sastavljao kratke studije kojima su pokušavali da potkrepe teritorijalne zahteve Poljske ili Nemačke isticanjem nacionalnog istorijskog karaktera pojedinih teritorija i naselja.[14]

Školski programi[uredi | uredi kod]

Tradicija pisanja istorije iz nacionalističke perspektive je podstaknuta školskim programima zasnovanim na „monumentalnim“ delima nespornog autoriteta koji su opisivali „nacionalnu priču“ iz perspektive getoiziranog nacionalističkog opravdavanja.[15]

Vremenski okvir nacionalizacije istorije[uredi | uredi kod]

Nacionalizacija istorije, iako je u određenoj meri bila prisutna i u najranijim fazama razvoja istorije, počela da ima značajnu ulogu u stvaranju radova sa istorijskom tematikom u periodu posle Francuske buržoaske revolucije i od tada je u značajnoj meri prisutna u istoriji u celom svetu. Najčešće je svoju kulminaciju u pojedinim društvenim grupama doživljavala tokom 19. i početkom 20. veka. Ispravnost nacionalizma je u toj meri (bila) podrazumevana da je nacionalizacija istorije sve do nedavno (1980te - 1990te) bila nedovoljno primećena i opisana u istoriografiji. Ukoliko je početna faza nacionalizacije istorije nasilno prekinuta zbog anacionalne ideologije države (komunistička ideologija koja je bila ili još uvek jeste vodeća ideologija u pojedinim državama) ili zbog traumatičnih ratnih gubitaka (Japan, Nemačka....) u drugoj fazi, kada ne postoje uzroci nasilnog prekida nacionalizacije, može doći do procesa renacionalizacije istorije kojim se vrši ponovna, ponekad na izmenjenim osnovama, nacionalizacija istorije.

Renacionalizacija istorije na primeru Ukrajine[uredi | uredi kod]

Nacionalizacija istorije Ukrajine se odvijala u dve faze:[16]

  • Prva faza je počela polovinom 19. veka i svoj vrhunac dostigla objavljivanjem knjige Istorija Ukrajine-Rusi koju je napisao Mihajlo Gruševski, a trajala je sve do završetka drugog svetskog rata. Tada je došlo do prekida u nacionalizaciji istorije koji je bio rezultat političkih promena u Sovjetskom Savezu, dok je u dijaspori knjiga Gruševskog i imala kanonizovan status.
  • Druga faza je počela početkom osamdesetih godina 20. veka i traje i danas, a rezultat je direktnog državnog sponzorisanja i integralni je deo nacionalizacije države. U početku nije bila naročito intenzivna do prekretnice koju je predstavljalo sticanje nezavisnosti 24. avgusta 1991. godine. Nacionalizovana istorija Ukrajine tada dobija zadatak: legitimizacija novostvorene države i njene upravljačke elite, ustanovljavanje teritorijalnog i vremenskog koncepta Ukrajinske nacije i potvrda adekvatnosti njenog postojanja kao legitimnog naslednika u svesti građana Ukrajine i susednih država.[17]

Prva faza je vremenski koincidirala sa procesom "pronalaženja tradicije" i razvoja nacija koji je tada zahvatio čitavu Evropu, dok se druga faza odvija u periodu globalizacije, nestajanja kulturnih granica i agresivnih internacionalnih oblika masovne kulture.[18]

Posledice nacionalizacije istorije[uredi | uredi kod]

Podsticanje formiranja nacija tokom nacionalnih preporoda[uredi | uredi kod]

James Macpherson je „ponovo otkrio“ i „preveo“ Osijanov ciklus pesama

Jedna od najvažnijih posledica nacionalizacije istorije je njena uloga u podsticanju procesa formiranja pojedinih nacija, procesa na koji su štampani tekstovi imali izuzetno značajan uticaj.[19] Poduhvati formiranja nacija su preuzeli tekstove sa istorijskom tematikom i pretvorili ih u sredstvo popularizacije nacionalnih mitologija u vreme kada je istorija kao nauka tek počela da se ustanovljava. Prečica ka proizvodnji nacionalnih mitologija koje „dokazuju“ drevno poreklo modernih nacija i snabdeva ih prošlošću dostojnom poštovanja je bilo falsifikovanje istorijskih dokumenata, književnih dela i istorijskih radova koji su određeno vreme navodno bili izgubljeni, a zatim „ponovo otkriveni“ ushićenoj i zahvalnoj publici. Najčešće su autori ovakvih „ponovno otkrivenih“ blaga bili u potrazi za uspehom i slavom, i nisu mogli ni da pretpostave da su svojim postupcima u suštini zadovoljavali tražnju društva gradeći, još uvek nepostojeće, moderne nacije.[20] Čak i u slučajevima kada je bilo očigledno da su određeni tekstovi u suštini naknadno sastavljeni nacionalni mitovi, pojedine društvene grupe čak i intelektualci, su želeli da veruju da su u pitanju verodostojni nacionalni epovi, kao u slučaju Kalevale u Finskoj.[21]

Uticaj na društvene odnose i prirodu[uredi | uredi kod]

Sahrana tela 465 žrtava Srebreničkog masakra 2007.

Nacionalizacija istorije utiče na sve aspekte društvenog života društvene grupe u kojoj je takva nacionalizacija prisutna, od odnosa prema osobama drugih nacionalnosti do pejzažne arhitekture. Ovo je posledica činjenice da nacionalizacija istorije korespondira sa nacionalizacijom prirode, kao i činjenicom da je rezervisanost ili čak i neprijateljski odnos prema drugim nacijama pratio nacionalizam od njegovog nastanka.[22] Krajem XX veka je na Balkanu i na Kavkazu došlo do ekstremne nacionalističke interpretacije istorije koja je postala moćno oružje u etničko-teritorijalnim konfliktima i ubrzala dezintegraciju multinacionalnih država Sovjetskog Saveza i Jugoslavije.[23] U centralnoj i istočnoj Evropi je došlo do tenzija između nacionalizacije istorije i procesa evropskih integracija.[24]

Denacionalizacija istorije[uredi | uredi kod]

Jedna od posledica nacionalizacije istorije je i pojava procesa denacionalizacije istorije, koji je rezultat namere da se promoviše pluralizam i internacionalni standardi u društvenim naukama država u tranziciji.[25]

Vidi još[uredi | uredi kod]

Izvori[uredi | uredi kod]

  1. ↑ „Beyond the Nation: The Relational Basis of a Comparative History of Germany and Europe” (engleski). Pristupljeno 18. oktobar 2010. »„If a retrospective ethnicization or nationalization of history is to be avoided, any national labeling needs to be treated with great care.“ ili u prevodu Ukoliko naknadnu etnicizacija ili nacionalizaciju istorije treba izbegavati, pripisivanje bilo kakvih nacionalnih atributa treba vršiti veoma oprezno.« 
  2. ↑ Gerrits, André; Dirk Jan Wolffram (2005). Political democracy and ethnic diversity in modern European history. California: Stanford University Press. str. 160. ISBN 0-8047-4975-2. Pristupljeno 6. 7. 2011. »This is, however, difficult if one tries to avoid an artificial ethnicization of history.« 
  3. ↑ A Laboratory of Transnational History Ukraine and recent Ukrainian historiography. str. 7. Pristupljeno October 18, 2010. »This essay deals with, what I call, "nationalized history", meaning a way of perceiving, understanding and treating the past that requires separation of "one's own" history from "common" history and its construction as history of a nation.« 
  4. ↑ „A Laboratory of Transnational History Ukraine and recent Ukrainian historiography” (engleski). Pristupljeno 18. oktobar 2010. »In some countries nationalization of history was part of "invention of tradition", while in others it was an element of so called "national reinessance" or "national awakening" .....« 
  5. ↑ „The History of Globalization - and the Globalization of History” (engleski). Pristupljeno 20. oktobar 2010. »In the case of the Western world, the impulse to produce a universal history gained distinction and influence in the eighteenth century, when the philosophes promoted a new, cosmopolitan ideology.« 
  6. ↑ „The enlightment” (engleski). Cambridge University Press. 1995. Arhivirano iz originala na datum 2010-06-16. Pristupljeno 20. oktobar 2010. »Enlightenment was a desire for human affairs to be guided by rationality rather than by faith, superstition, or revelation; a belief in the power of human reason to change society and liberate the individual from the restraints of custom or arbitrary authority; all backed up by a world view increasingly validated by science rather than by religion or tradition. .« 
  7. ↑ „The History of Globalization - and the Globalization of History” (engleski). Pristupljeno 20. oktobar 2010. »Leopold von Ranke founded historical research on the systematic use of documentary evidence, on reconstructing the past `as it was', and on the ideal of objectivity.« 
  8. ↑ „The History of Globalization - and the Globalization of History” (engleski). Pristupljeno 20. oktobar 2010. »Nevertheless, the cosmopolitan ideal lost ground to the nation state in the nineteenth century and for the greater part of the twentieth century too, and was to a large degree captured by it.« 
  9. ↑ „A Laboratory of Transnational History Ukraine and recent Ukrainian historiography” (engleski). Pristupljeno 18. oktobar 2010. »In some countries nationalization of history was part of "invention of tradition", while in others it was an element of so called "national reinessance" or "national awakening" .....« 
  10. ↑ „A European Memory?: Contested Histories and Politics of Remembrance” (engleski). Pristupljeno 16. oktobar 2010. »In Eastern Europe, the continuing nationalisation of history can to a great extent be explained as a reaction against long-term submission to Soviet communist historical formulas and interpretations and against corresponding forced disregard for nationalistic or burgeois nationalistic past .....« 
  11. ↑ „The geopolitics of memory” (engleski). Eurozine. Arhivirano iz originala na datum 2007-08-25. Pristupljeno 19. oktobar 2010. »In Ukraine and Georgia, the two post-Soviet countries in the "new" eastern Europe that experienced Coloured Revolutions, there are different reasons for the growing concern with historical memory. The new reformist leaderships are trying to complete the half-hearted transition from communism and to reinvent their nations as European ones. They distance themselves symbolically from the former empire by externalizing the communist past and by nationalizing historical memory. The "great leap forward", which is supposed to move these countries from the ambiguous Eurasian geopolitical space to the European or Euro-Atlantic one,...« 
  12. ↑ „The History of Globalization - and the Globalization of History” (engleski). Pristupljeno 20. oktobar 2010. »This approach was adopted enthusiastically by the new states that came into being following the upheavals brought about by two world wars and decolonization. New flags required new histories.« 
  13. ↑ „America, history and life, tom 41, izdanje 2; Arthur R. M. Lower's „Colony to nation“ and the nationalization of the history” (engleski). International journal of Canadian studies. Pristupljeno 18. oktobar 2010. »Arthur R. M. Lowers „Colony to nation“ and nationalization of the history. International journal of Canadian studies, .....is one of the most popular Canadian history texts ever produced. It informed and educated generations of english Canadians with its exciting story of heroes and victims, triuphs and tragedies, and of colony that developed into a nation. It was more than historical text however. It was R.M. Lowers attempt to unite English and French Canadians in shared, historically rooted identity.« 
  14. ↑ „Frontiers, regions and identities in Europe” (engleski). Directorate General for Research of the European Commission. Arhivirano iz originala na datum 2011-07-24. Pristupljeno 18. oktobar 2010. »Pre-History: Nationalization of history since the 19th century. The Polish-German struggle over the ‘historical’ character of Poland’s post-war western acquisitions was almost as old as the process of nationalization which took place in these regions from the 19th century. ..... Disputes on the structure of the population and the cultural character of the lands were accompanied by attempts to prove the corresponding “historical character” of regions and cities...... During the Versailles Conference, which was to settle the Polish-German frontier, both sides advanced historical arguments in support of their competing demands. Professional Polish and German historians, geographers and sociologists issued brief statements in English or French in order to achieve this..« 
  15. ↑ „The History of Globalization - and the Globalization of History” (engleski). Pristupljeno 20. oktobar 2010. »The tradition of writing national histories was further entrenched in the twentieth century through the development of national curricula in schools and the production of prestigious series, typically described as being `monumental' and `authoritative', that told the `national story' in an insular style and often in a justificatory manner.« 
  16. ↑ „A Laboratory of Transnational History Ukraine and recent Ukrainian historiography” (engleski). Pristupljeno 18. oktobar 2010. »Ukraine experienced nationalization of history in two stages. The first began in mid-nineteenth century and reached its heights in the creation of grand narrative, Mykhailo Hrushevsky's „History of Ukraine - Rus“. The tradition of historical writings that emerged at this stage persisted in Ukrainian Marxist historiography untill the end of Second World War.... In diaspora historiography it turned it into canon, a true credo. The second stage began in 1980s and still continuing. .... It is taking place under state sponsorship and is integral part of nationalization of the state.« 
  17. ↑ „A Laboratory of Transnational History Ukraine and recent Ukrainian historiography” (engleski). Pristupljeno 18. oktobar 2010. »Nationalized history began to fulfill important instrumental functions: legitimize newly established state and its attendant elite, establishing territorial and chronological conceptions of Ukrainian nation, and to confirm nations appropriateness of that nations existence as legal successor in the consciousness of its citizens and neighbors alike.« 
  18. ↑ „A Laboratory of Transnational History Ukraine and recent Ukrainian historiography” (engleski). Pristupljeno 18. oktobar 2010. »... unlike the previous stage, that coincided with general European phenomenon of "invention of tradition" and the development of the nations, the present stage is unfolding in the era of globalization, fading the cultural boundaries and large-scale aggression of the international forms of mass culture.« 
  19. ↑ „Review of „Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism“ by Benedict Anderson” (engleski). Verso. 2001. Arhivirano iz originala na datum 2006-07-07. Pristupljeno 19. oktobar 2010. »Breaking from Gellner (the Nations and Nationalism appeared in the same year (1983) as the first edition of Imagined Communities), Anderson places greater emphasis on the constructed nature of culture and on the role of print capitalism to the development of nations. On the cultural front, Anderson argues that pre-national culture was religious culture. Nations replaced this religious culture with their own uniquely constructed national cultures. Anderson places print capitalism at the very heart of his theory, claiming that it was print capitalism which allowed for the development of these new national cultures and created the specific formations which the new nations would eventually take.« 
  20. ↑ „Ukraine or Little Russia? Revisiting the Early Nineteenth -Century Debate” (engleski). Pristupljeno 19. oktobar 2010. »Historical writing was successfully taken over by national projects and turned into a vehicle for the popularization of national mythologies at a time when history was just beginning to establish itself as a scholarly disc ipline. A shortcut to the production of elaborate mythologies that “proved” the ancient origins of modern nations and provided them with respectable pasts was the forging of ancient documents and literary and historical works allegedly lost at some time and now “rediscovered” to the astonishment and approval of a grateful public. More often than not, the authors of such “rediscovered” treasures were in pursuit of literary success and/or money. They did not suspect that they were fulfilling a social demand, serving as agents of history, or acting as builders of as yet nonexistent modern nations.« 
  21. ↑ „Folklore Matters” (engleski). Pristupljeno 19. oktobar 2010. »The problem was, that altgouhg folklorist knew very well that Kalevala was not reular folklore, as Haavio wrote in 1954. the Finnish people, including many intelectuals preffered to believe that Kalevala was genuine folk epic.« 
  22. ↑ „Nature and Ideology - Natural Garden Design in the Twentieth Century - The Nationalization of Nature and the Naturalization of the German Nation: “Teutonic” Trends in Early Twentieth-Century, Landscape Design” (engleski). Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Trustees for Harvard University. Arhivirano iz originala na datum 2010-11-23. Pristupljeno 18. oktobar 2010. »The nationalization of history corresponded with a nationalization of nature. Nature became defined in national terms....Reservations about or even hostility toward other peoples were inherent elements of nationalism from the very beginning.« 
  23. ↑ „A European Memory?: Contested Histories and Politics of Remembrance” (engleski). Pristupljeno 16. oktobar 2010. »In the Balkan and Caucausian parts of Europe, history in extreme nationalistics interpretations developed into powerful weapon in ethno-territorial conflicts and accelerated desintegration of multi-national Soviet Union and Yugoslavia.« 
  24. ↑ „"Entagled histories", Re-writing the history of Central and Southeastern Europe from Relational perspective” (engleski). Pristupljeno 18. oktobar 2010. »As a result of this twofold development, we can identify underlaying tension between the "re-nationalization" of the history in Central and Southeast Europe and process of European integration.« 
  25. ↑ „Writing and Rewriting History at the Turn of the Centuries” (engleski). Civic Education Project® (CEP). Arhivirano iz originala na datum 2011-07-25. Pristupljeno 18. oktobar 2010. »The last panel "Rewriting National Histories—The De-Nationalization of History" offered various models of diversifying the writing of history.« 
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Nacionalizacija_historije&oldid=41286237