Mlada Bosna

Izvođenje pripadnika Mlade Bosne na suđenje zbog atentata.

Mlada Bosna je bila tajna omladinska revolucionarna organizacija osnovana u Sarajevu početkom 20. vijeka. Imala je za cilj da putem buna, ustanaka i oružanih atentata zbaci kolonijalnu austrougarsku vlast u Bosni i Hercegovini.

Najpoznatija akcija Mlade Bosne bio je atentat na austrougarskog prijestolonaslijednika Franju Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju u Sarajevu, 28. juna 1914. godine.

Ovisno od političkog stanovišta istoričara, ovom pokretu se pripisuje ili oslobodilački ili teroristički karakter.

Pozadina

Karikatura aneksije Bosne, sa natpisom: "Napredovanje civilizacije u Bosni i Hercegovini"

1878. godine, Austro-ugarska je vojno okupirala Bosnu i Hercegovinu. Ovo je dovelo do velikog nezadovoljstva, posebno dela muslimanskog i pravoslavnog stanovništva.

Nakon tri decenije vojne okupacije, 7. oktobra 1908. godine izvršena je aneksije Bosne i Hercegovine Austro-Ugarskoj, proglasom cara Franca Jozefa. Ovo je dovelo do međunarodne aneksione krize i velikog ogorčenja bosansko-hercegovačkih revolucionara, koji će ubrzo pokušati atentat na samog austrijskog cara Franju Josipa.

Povijest Mlade Bosne

„Starija generacija htela je da dobije slobodu od Austrije legalnim putem, a mi nismo verovali u takvu vrstu slobode.“

(Gavrilo Princip)

Revolucionarna organizacija Mlada Bosna je okupljala bosansko-hercegovačke Srbe, Hrvate, Muslimane, odnosno sve one koji su čitali dela ruskih anarhista, ali i Ničea, Marksa, Kauckog i ostalih.

Mlada Bosna bila je bez jasne organizacije, bez jedinstvenog programa, bez čvrsto izgrađene političke linije i bez određenijeg teorijskog stava. Među mladobosancima je bilo razmimoilaženja kada se radi o ideološkim odrednicama samih članova organizacije. Gavrilo Princip se primera radi, izdavao za jugoslovenskog nacionalnog revolucionara, dok je drugi istaknuti član Mlade Bosne Nedeljko Čabrinović, sebe smatrao anarhistom.

Atentati Mlade Bosne

Pripadnici Mlade Bosne su izveli niz atentata na najviše nosioce austrijskog vojnog i upravnog aparata u Bosni i Hercegovini.

Neuspeli atentat na cara Franju Josifa (1910)

Bogdan Žerajić je 1910. godine pokušao atentat na austrougarskog cara Franju Josifa, prilikom njegove posete Mostaru.

Neuspeli atentat na guvernera Marijana Varešanina (1910)

Bogdan Žerajić, student iz Nevesinja, je došao u Sarajevo na dan otvaranja Bosanskog sabora 1910. godine, ispalio pet hitaca u austrijskog vojnog namjesnika generala Marijana Varešanina, ali je promašio svih pet puta a onda se šestim metkom samoubio.

Žerajić je ubrzo postao heroj Mlade Bosne. Žerajićev akt imao je snažnog uticaja na dalji razvoj revolucionarnog pokreta bosansko-hercegovačke okmadine, za koju je Žerajić postao simbol idealnog borca za slobodu.

„Lična žrtva Bogdana Žerajića stvorila je kult. Pohoditi Žerajićev grob u Sarajevu značilo je biti spreman na istu žrtvu. A posjete Žerajićevom grobu bile su česte i mnogobrojne.“

(Veselin Masleša)

Neuspeli atentat na cara Franju Josifa (1911)

Pripadnici Mlade Bosne su 1911. godine bez uspeha pokušali da izvrše atentat na austrijskog cara Franju Josipa. Prvi koji se prijavio da izvrši atentat na cara Franza Jozefa u Beču bio je Musliman, Ibro Fazlinović.

Atentat na nadvojvodu Franca Ferdinanda (1914)

Hapšenje Gavrila Principa nakon atentata na Franca Ferdinanda.

Najpoznatija akcija Mlade Bosne bio je atentat na austrougarskog prijestolonaslijednika Franju Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju u Sarajevu, 28. juna 1914. godine. Članovi grupe bili su: Gavrilo Princip, Nedjeljko Čabrinović, Vaso Čubrilović, Trifko Grabež, Danilo Ilić, Muhamed Mehmedbašić i Cvjetko Popović.

Povorku automobila u kojoj je bio Franjo Ferdinand su pri prelasku mosta Ćumurija, očekivali Muhamed Mehmedbašić i Nedjeljko Čabrinović sa spremnim bombama, no samo je Nedjeljko Čabrinović bacio bombu koja je ranila nekoliko lica u kolima sa pratnjom. Nakon kraćeg zadržavanja u gradskoj vijećnici, povorka je nastavila sa kretanjem, gdje ju je presreo Gavrilo Princip i sa dva hica iz pištolja usmrtio Franju Ferdinanda i Sofiju. Princip i Čabrinović su progutali kapsule cijanida, no one nisu djelovale i uhvaćeni su živi, i izdržali su policijsku torturu ne odavši svoje saučesnike.

Tek kasnije, slučajno privedeni Danilo Ilić je odao ostale konspiratore i svi su osim Muhameda Mehmedbašića uhvaćeni i osuđeni na smrtne ili dugoročne zatvorske kazne. Ovaj događaj je Austrougarskoj poslužio kao povod za rat protiv Srbije, koji je prerastao u Prvi Svjetski Rat.

Poznati pripadnici

Bogdan Žerajić, napadač na austro-ugarskog guvernera Bosne i Hercegovine i heroj mladobosanaca.

• Bogdan Žerajić
• Vladimir Gaćinović
• Ibro Fazlinović
• Mehmed Mehmedbašić
• Vasa Čubrilović
• Nedeljko Čabrinović
• Cvetko Popović
• Ivo Andrić
• Danilo Ilić
• Ivo Kranjčević
• Trifko Grabež
• Dobroslav Jevđević
• Mustafa Golubić
• Đulaga Bukovac
• Dragutin Mras
• Gavrilo Princip
• Simo Miljuš

Suvremena tumačenja

„Sarajevski atentat bio je na hrvatskom i bosanskom terenu po redu šesti, a sve da svjetski požar i nije prividno buknuo zbog sarajevskog krvoprolića, omladina bi ‘nejunačkom vremenu uprkos’ demonstrirala sa oružjem u ruci i dalje, jer se nije pucalo iz obijesti, nego iz očaja nad zaista kolonijalnim stanjem u kojem su živeli jugoslavenski narodi.“

(Miroslav Krleža)

Povezanost sa tajnom srpskom organizacijom Crna ruka, odnosno šefom srpske vojne obavještajne službe Dragutinom Dimitrijevićem Apisom je dala povod za dugotrajne historijske kontroverze, također vezane uz krajnji cilj ili ideološko određenje organizacije - dio historičara je smatra velikosrpskom, dok je drugi dio historičara smatra jugoslovenskom organizacijom.

„Možda je potrebno naglasiti i to da je prvi koji se prijavio da izvrši atentat na cara Josifa u Beču, još u vreme dok je Princip bio u Beogradu, bio Musliman, Ibro Fazlinović, a da je u toku sudskog procesa ime Ive Kranjčevića, inače Hrvata u redovima mladobosanaca, promenjeno u izveštajima za štampu u Milan. Sve su ove nepoznanice danas dovele do konfuzije, koja se nekako uvek završi u istoj onoj iluziji koju je autrougarska vlast smišljeno unosila ne bi li atentat i samu organizaciju označila kao velikosrpsku i time osnažila opravdanje za rat koji bi svakako povela jer joj je Srbija stajala na putu ka daljim osvajanjima na Balkanu.“

(Filip Balunović)

Vanjske veze

Mlada Bosna na Wikimedijinoj ostavi

• Vladimir Gaćinović Smrt jednog heroja, Pijemont, 1912. godine
• Vladimir Gaćinović Onima koji dolaze
• Vladimir Gaćinović Mlada Bosna
• Vladimir Dedijer - Sarajevo 1914
• (en) The anarchist tradition on Yugoslav soil