Minijci
Minijci (grčki: Μινύες) bili su, prema grčkoj mitologiji i legendarnom predanju o praistoriji egejske oblasti, autohtoni narod koji je naseljavao oblasti Egejskog mora. Međutim, u nauci se stalno revidiraju teorije o pouzdanosti podataka o praistoriji egejskog sveta koji se nalaze u antičkim književnim izvorima koji govore o legendarnim narodima, kao i o stepenu povezanosti materijalne kulture s etnicitetom definisanom na bazi jezika.
Mikenski Grci stigli su do Krita već oko 1450. pne. Međutim, grčko prisustvo u kopnenoj Grčkoj datira se u 1600. godinu pne., kako se vidi iz najnovijih grobnica u obliku jame. Čini se da druga obeležja "minijskog" perioda potiču iz severnih oblasti Grčka i sa Balkana, posebno grobovi u obliku humki i rupučaste kamene sekire. John L. Caskey je, na osnovu svojih arheoloških iskopavanja tokom 1950-ih, povezao etno-lingvističke "Proto-Grke" sa nosiocima "minijske" (ili srednjoheladske) kulture. Novija istraživanja dovela su u pitanje ili su ispravila njegovo datiranje, a dovela su u sumnju i povezivanje materijalne kulture s lingvistički definisanim etnicitetom.
"Minijci" u klasično doba[uredi | uredi kod]
Grci nisu uvek pravili jasnu razliku između Minijaca i Pelazgâ, za koje su verovali da su pre njih samih živeli u Grčkoj. Grčki mitografi dali su Minijcima jednog eponimnog utemeljitelja, Miniju, možda jednako legendarnog karaktera kakvog je bio i Pelazg, predak Pelazgâ, što je bila šira kategorija pregrčkih egejskih naroda. Ovi su Minijci povezivani s beotskim gradom Orhomenom, npr. kad Pausanija kaže da su "Teos nekada naseljavali Minijci iz Orhomena, koji su tamo došli s Atamantom",[1] možda su predstavljali svojevrsnu vladajuću dinastiju ili pleme koje se kasnije nalazilo u Beotiji.
Herodot na nekoliko mesta kaže da su u davnoj prošlosti Pelazgi živeli s Atinjanima u Atici te da su oni Pelazgi koji su isterani iz Atike onda oterali Minijce s Lemnosa.[2] Isti istoriograf kaže i da su se Minijci iz Amikle naselili na ostrvu Teri oko 800. pne.[3]
Herakle, mitski junak čiji podvizi dosledno proslavljaju trijumf novog olimpskog poretka nad starim tradicijama, došao je u Tebu, jedan od drevnih mikenskih gradova Grčke, gde je otkrio da Grci svake godine plaćaju danak od 100 grla stoke ("hekatombu") minijskom kralju Erginu.[4] Herakle je napao jednu grupu poslanika koji su došli od Minijaca i odsekao im uši, noseve i ruke; onda im je te delove tela svezao oko vrata i poručio im da to odnesu Erginu kao danak. Ergin je potom poveo rat protiv Tebe, ali su Tebanci uz Heraklovu pomoć, koji ih je naoružao oružjem osvećenim u hramovima, pobedili Minijce.[5] Ergin je ubijen, a Minijci su bili prisiljeni plaćati Tebancima dvostruki iznos danka. Herakle je bio odgovoran i za spaljivanje palate u Orhomenu: "Pojavio se tad odjednom pred Orhomenom i provukao se kroz njihovu kapiju te je zapalio palatu Minijaca i do temelja porušio grad".[6]
Argonauti su se ponekad nazivali "Minijcima" jer je Jasonova majka poticala iz te loze, a u pohodu je učestvovalo i nekoliko njegovih srodnika.[7]
Arheologija[uredi | uredi kod]
Terminologija[uredi | uredi kod]
Pre drugog svetskog rata arheolozi su ponekad "Minijcima" označavali prvi talas govornika protogrčkog jezika, koji su na jug Balkanskog polusotrva došli u 2. mileniju pne. i koji se ponekad poistovećuju sa začetnicima srednjeheladske kulture u okviru ranog bronzanog doba. Siva "minijska keramika" termin je kojim arheolozi označavaju specifičan stil egejske grnčarije koja se vezuje za srednjeheladski period (oko 2100–1550. pne.). To bi značilo da početke srednjeheladskog razdoblja karakteriše dolazak ovih "Minijaca". Prema Emily Vermeule, to je bio prvi talas pravih istinskih Helena u Grčku. Međutim, u novije doba arheolozi i paleoetnolozi smatraju da je termin "minijski" upitan: "Nazvati tvorce minijske grnčarije 'Minijcima' zavređuje prekoir", primećuje F. H. Stubbings.[8] "Izvlačiti etnička imena iz stilova keramike pripada među najžalosnije običaje u arheologiji", zapisao je F. J. Tritsch 1974. godine i dodao: "mi bez problema govorimo o 'Minijcima' kad zapravo mislimo na ljude koji su upotrebljavali keramiku koju nazivamo 'minijskom'", premda je pogrešio kad je rekao da samo Grci nigde ne spominju "Minijce" kao posebno pleme ili narod.[9]
Iskopavanja[uredi | uredi kod]
Kad je John L. Caskey iz Američke škole klasičnih nauka u Atini sažeo rezultate iskopavanja koja je sproveo u Lerni od 1952. do 1958. godine, rekao je da su glavna obeležja srednjeheladske kulture ― siva minijska keramika i brzo grnčarsko kolo ― možda nastali još u III ranoheladskom periodu.[10] Caskey je takođe napisao da je Lerna uništena krajem II ranoheladskog perioda, zajedno s naseljima u Tirintu i Asini u Argolidi, Agiosom Kosmasom kod Atine i možda Korintom. Izneo je tezu da su napadači na naselja iz II ranoheladskom periodu možda bili Grci koji su govorili nekim prototipom iz kojeg će se kasnije razviti grčki jezik. Međutim, postoje dokazi o razaranjima u Korakuu (kod Korinta) i Eutresisu u Beotiji krajem III ranoheladskog perioda. Ipak, Caskey je smatrao da su ljudi iz srednjeheladskog perioda bili direktni preci Mikenjana i potonjih Grka.[11] Prema Hoodu:
"U članku Ranoheladski period u Argolidi (Hesperia 29, 1960, str, 285 sqq.) J. Caskey sažima neke od najvažnijih rezultata svojih iskopavanja u Lerni od 1952. do 1958. Ovdašnje naselje (uključujući platalnu 'Kuću od pločica') uništeno je u požaru, verovatno u nekom neprijateljskom napadu, krajem II ranoheladskog perioda (Lerna III). Naselje iz III ranoheladskog perioda (Lerna IV) pripadalo je tim napadačima. Upravo iz tog III ranoheladskog razdoblja potiču pločice napravljene od kostiju ukrašene reljefom i glineni ukrasi u obliku sidra (Hesperia 23, 1954, str. 22 pl. 9 g; 25, 1956, pl. 47 1-p; 26, 1957, pl. 42 e). Čini se da je srednjeheladski period (Lerna V) započeo bez ikakvog nasilnog prekida, premda je obeležen pojavom novih karakteristika, kao što su obojena grnčarija i običaj sahranjivanja pokojnika u okviru samog naselja. Najvažnija je činjenica da određene karakteristike, koje su se dosad smatrale obeležjima srednjeheladskog perioda, pre svega sivo minijsko posuđe i upotreba grnčarskog kola, svoje poreklo vuku iz III ranoheladskog perioda. Caskey zapaža da su naselja u Tirintu i Asini u Argolidi, u Agiosu Kosmasu kod Atine i možda u Korintu uništena, kao i sama Lerna, krajem II ranoheladskog perioda. Iznesena je pretpostavka da su napadači koji su bili odgovorni za rušenje ovih naselja iz II ranoheladskog perioda možda govorili neki prototip kasnijeg grčkog jezika, odnosno da su, uopšteno govoreći, možda bili Grci. Međutim, postoje i dokazi da je do razaranja došlo i krajem III ranoheladskog perioda kod Karakua (blizu Korinta) i kod Eutresisa u Beotiji".[12]
Caskey zaključuje:
"Za neke elemente koji su smatrani obeležjima srednjeg bronzanog doba ― na primer, sivo posuđe i grnčarsko kolo ― danas se misli da svoje korene imaju u III ranoheladskom periodu. K. Miiller nije mogao u Tirintu ustanoviti jasan prekid između ranoheladskog i srednjeheladskog perioda. Ni razaranja u Asini, Ziguriju i Agiosu Kosmasu krajem III ranoheladskog perioda ne mogu se potvrditi ako je gore navedeno datiranje validno. Tačno je da su ostaci iz III ranoheladskog perioda u Karakuu bili prekriveni slojem pepela, a isto važi i za Eutresis; na drugim mestima dokazi o tome da je u to doba došlo do neke katastrofe vrlo su oskudni. Bilo bi prerano, a i izlazilo bi iz okvira ovog rada, raspravljati o pitanjima etniciteta i migracija koja se impliciraju ovde predloženim teorijama. Ovo ne utiče na verovanje da su ljudi iz srednjeheladskog perioda bili preci "Mikenjana", a time i kasnijih Grka. Pitanje se zapravo sastoji u tome jesu li ljudi iz III ranoheladskog perioda možda bili u bliskoj krvnoj vezi s ljudima iz srednjeheladskog perioda, a time i direktni ili indirektni preci mikenskih Grka. Izgleda da predgrčki toponimi, čije su značenje Blegen i drugi pažljivo razmotrili, u svakom slučaju pripadaju kulturnoj fazi koju nazivamo II ranoheladskim periodom".[13]
Premda se naučnici danas slažu da mikenski Grci potiču od "Minijaca" iz srednjeheladskog perioda,[14] ipak dovode u pitanje Caskeyevu tezu da su (protogrčki) indoevropski napadači po celoj Grčkoj uništili naselja iz II ranoheladskog perioda.[15] Prema Dietrichu:
"Među takvim obeležjima nalaze se razaranje sstarijih naselja, kao Eutresis i ona u središnjoj Grčkoj, osnivanje novih naselja, širenje prakse sahranjivanja u cističnim grobovima te 'sistematizacija kuće u obliku megarona'. U isto vreme širom Grčke počelo se pojavljivati tzv. sivo minijsko posuđe, a ovaj specifičan tip keramike prirodno je išao zajedno s dolaskom indoevropskih plemena sa severa, koja su donosila vlastitu kulturu i religiju. Ali nijedna stavka na ovoj listi ne predstavlja potpunu novost, u smislu da je u ranijim perioda bila bez preteča, pa se neizbežno pojavljuje određena sumnja u teoriji o tome da su kopnenu Grčku na početku srednjeheladskog perioda napali Indoevropljani ili neki drugi novi etnički element... Stoga se može reći da nema uverljivih arheoloških osnova za pretpostavku da je u III ranoheladskom periodu došlo do neke invazije u Grčku. Naravno, moguće je da migracijski pokreti u ovu oblast nisu za sobom ostavili bilo kakve arheološke tragove; no to je opasan i neizvodljiv argument. Stoga se čini najboljim napustiti verovanje u neku veliku invaziju koju je pratio iznenadni prekid s ranijom kulturom".[16].
Zapravo, znaci uništenja koje je Caskey identifikovao u Lerni i Tirintu naposletku su pripisani požaru. Štaviše, ima indicija da je kulturu II ranoheladskog perioda odmah nasledila kultura III ranoheladskog perioda.[17] Prema zapisima s predavanja Jeremija B. Ruttera s Odeljenja za klasične nauke Koledža u Dartmouthu:
"U Lerni i Tirintu u Argolidi ovaj je kulturni sloj stratificiran neposredno iznad naselja u Korakuu (IIA ranoheladski period) koje je uništeno u požaru. Ovde i na drugim lokalitetima u Argolidi i korintskoj oblasti nema međufaze tipa "Lefkandi I" (IIB ranoheladskog perioda). U Lakoniji i Meseniji na južnom Peloponezu nema dokaza ni za kulturu "Lefkandija I" ni za tirintsku kulturu (osim nedavno publikovanog vrlo kasnog kulturnog sloja iz III ranoheladskog perioda iz najdonjih nivou u Nihoriji i iz lokaliteta Deriziotis Aloni blizu Ano Englianosa), uprkos tome što su te oblasti temeljito istražene. Umesto toga, čini se da srednjeheladski kulturni sloj sledi nakon kulture Korakou, bilo direktno bilo nakon jednog nedefinisanog perioda u kojem je određeni lokalitet bio napušten, kao što je slučaj s Agios Stefanos u Lakoniji i Voïdhokoilia u Meseniji. U Koloni na Egini ostaci tirintske kulture stratificirani su odmah iznas kasne faze II ranoheladskog peruoda, čija se arhitektura može uporediti s arhitekturom Lerne III iz kulture Korakou (jedno naselje koje je verovatno bilo utvrđeno i u okviru kojeg se nalazila "Bela kuća" veličine 20 x 9 m, koja je predstavljala jednu verziju tipa "Kuće s hodnicima", koju najbolje predstavlja Kuća s pločicama u Lerni), ali čija keramika ukljućuje i nekoliko komada tipičnih za sloj "Lefkandi I" u središnjoj Grčkoj, pored velike količine vaza karakterističnih za IIA ranoheladski period iz kulture Korakou".[18]
Ukupno uzev, to bi značilo da su preci i osnivači "minijske kulture" činili autohtonu skupinu.[19] Prema Korrésu:
"Proto-Grci sahranjeni u pitosima u srednjeheladskim humkama bili su mediteransko-egejskog porekla, sudeći po običajima vezanim za sahranjivanje. Bili su autohtoni i nisu došli iz severnih balkanskih pblasti, kako su pretpostavljali oni koji su verovali u teoriji o dolasku kurganskih naroda u nekoliko talasa. Nije poznat nijedan pogrebni pitos iz oblasti severno od Lefkade, što potvrđuje zaključak A. Häuslera da nigde u Grčkoj nema dokaza o dolasku kurganskog naroda".[20]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ Pausanija, Opis Helade, VII, 3, 6.
- ↑ Herodot, Istorija, I, 57, 1; II, 51, 7; II, 51, 12.
- ↑ Herodot, Istorija, IV, 145, 1 sqq.
- ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, II, 4, 11, kaže da se taj danak počeo plaćati kao naknada za smrtno ranjavanja Klimena, kralja Minijaca, koga je Menekej kod Onhesta pogodio kamenom; taj mit zabeležio je i Diodor Sicilijski, Istorijska biblioteka, IV, 10, 3.
- ↑ Heraklovo ponašanje pokazuje da društvena pravila iz bronzanog doba više nisu važila: "Heraklova dela", primećuje Carlo Pavese u drugom kontekstu, "teško se mogu podvesti pod paradigmu uobičajenog ponašanja" (Carlo Pavese, "The New Heracles Poem of Pindar", Harvard Studies in Classical Philology 72, 1968, str. 54.
- ↑ Diodor Sicilijski, Istorijska biblioteka, IV, 10, 5.
- ↑ Ovid & More 1922, Ovidije, Metamorfoze, VII; 115: "Minijci se skameniše od straha"; Valerius & Walker 2004, str. 146–147.
- ↑ F. H. Stubbings, u prikazu članka: Albert Severyns, Grèce et Proche-orient avant Homère, u: The Classical Review New Series 11.3. decembar 1961, str. 259.
- ↑ Crossland & Birchall 1973, str. 236 u poglavlju F. J. Tritscha "The 'Sackers of Cities' and the 'movement of populations'".
- ↑ Caskey 1960, str. 285–303.
- ↑ Hood 1960, str. 8–9; Caskey 1960, str. 302
- ↑ Hood 1960, str. 8–9
- ↑ Caskey 1960, str. 302
- ↑ Hadidi 1982, str. 121: "Moreplovstvo jedva da je bilo poznato mikenskim Grcima, tj. srednjeheladskim Minijcima".
- ↑ Dietrich 1973, str. 1–3.
- ↑ Dietrich 1973, str. 1–3
- ↑ Rutter 1996, Lesson 8: The "Lefkandi I" and Tiryns Cultures of the Early Helladic IIB and Early Helladic III Periods.
- ↑ Rutter 1996
- ↑ Cambitoglou & Descœudres 1990, str. 7, u članku: George S. Korrés, "Excavations in the Region of Pylos".
- ↑ Cambitoglou & Descœudres 1990, str. 7
Izvori[uredi | uredi kod]
- Cambitoglou, Alexander; Descœudres, Jean-Paul (1990). Eumousia: Ceramic and Iconographic Studies in Honour of Alexander Cambitoglou. Sydney, Australia: Meditarch. ISBN 0-909797-17-X.
- Caskey, John L. (1960). „The Early Helladic Period in the Argolid”. Hesperia 29 (3): 285–303. DOI:10.2307/147199.
- Crossland, R. A.; Birchall, Ann (1973). Bronze Age Migrations in the Aegean; Archaeological and Linguistic Problems in Greek Prehistory: Proceedings of the first International Colloquium on Aegean Prehistory, Sheffield. London, United Kingdom: Gerald Duckworth and Company Limited. ISBN 0-7156-0580-1.
- Dietrich, Bernard Clive (1973). The Origins of Greek Religion. Berlin, Germany: Walter de Gruyter. ISBN 3-11-003982-6.
- Hadidi, Adnan (1982). Studies in the History and Archaeology of Jordan I. Jordan: Department of Antiquities, Hashemite Kingdom of Jordan.
- Hood, M. S. F. (1960). „Archaeology in Greece”. Archaeological Reports (7): 3–35.
- Laird, A. G. (1933). „Herodotus on the Pelasgians in Attica”. The American Journal of Philology 54 (2): 97–119.
- Ovid; More, Brookes (1922). Ovid's Metamorphoses. Boston, Massachusetts: Cornhill Publishing Company.
- Rutter, Jeremy B. (1996). „Prehistoric Archaeology of the Aegean”. Trustees of Dartmouth College and the Foundation of the Hellenic World. Arhivirano iz originala na datum 2009-01-01. Pristupljeno 4 September 2008.
- Maximus, Valerius; Walker, H. J. (2004). Memorable Deeds and Sayings: One Thousand Tales from Ancient Rome. Indianapolis, Indiana: Hackett Publishing. ISBN 0-87220-674-2.