Mihajlo Višević

Mihajlo Višević, poznat i kao Mihajlo Zahumski (oko 910 – oko 950), bio je južnoslovenski vladar Zahumlja u prvoj polovini X veka. Iako je nominalno bio vazal vladara Srbije, a posle njenog sloma 924. godine možda i Bugarske, vodio je vrlo aktivnu i ofanzivnu politiku proširivši 926. godine svoje posede na Apeninsko poluostrvo, posle čega je postao jedan od najznačajnijih vladara na Jadranu.

Poreklo Mihajla Viševića

U svom delu „O upravljanju Carstvom“ vizantijski car Konstantin Porfirogenit (912-959) navodi:

Pleme patricija i prokonzula Mihajla, sina Viševog, arhonta Zahumlja, potiče od nekrštenih koji su živeli na reci Visli...

– Konstantin Porfirogenit, vizantijski car

Pored toga car navodi da stanovništvo Zahumlja čine Srbi koji su došli kada i ostali Srbi na Balkansko poluostrvo.

Ima autora koji smatraju da pominjanje Visle samo daje precizniju odrednicu porekla Zahumskih Srba, a da Viševići zapravo predstavljaju bočnu liniju Vlastimirovića od kneza Višeslava.

Mihajlo kao vazal vrhovnog srpskog arhonta (kneza)

Ne zna se kada je Mihajlo tačno rođen ili kada je stupio na presto, ali se pretpostavlja da je rođen između 880. i 890. godine, a da je vlast preuzeo krajem prve deceniji X veka. Zahumlje se tada nalazilo u sklopu Srbije i pod vrhovnom vlašću vrhovnog srpskog arhonta (kneza) Petra Gojnikovića (892-917) koji je bio kum vladara Bugarske Simeona Velikog (893-927), tada najmoćnijeg vladara na Balkanskom poluostrvu.

Kod Mihajla se verovatno javila težnja za nezavisnošću od Petra, što je on pokazao još 912. godine kada je presreo i zarobio Petra Badoarija budućeg mletačkog dužda i sina tadašnjeg dužda Ursa, koji se vraćao iz Carigrada. Mihajlo ga potom ne prosleđuje svom suverenu Petru, već ga šalje direktno Simeonu, stekavši tako njegovo poverenje i istakavši svoju težnju da bude ravnopravan, iako je bio Petrov vazal.

Simeonovo jačanje na poluostrvu, verovatno je primoralo Petra da otpočne pregovore sa Vizantijom oko eventualne zajedničke akcije, jer je pretpostavljao da će Simeon kada završi sa Vizantijom krenuti na Srbiju i pretvoriti je u svoju provinciju, kao što su nekoliko decenija ranije neuspešno pokušali njegovi prethodnici. Pregovori su otpočeli 917. godine na insistiranje dračkog stratega Lava Rabduha na prostoru Neretvljanske oblasti, u delu Srbije koji je bio najudaljeniji od Simeonove Bugarske. Pregovori su vođeni o pokretanju zajedničke akcije Vizantinaca, Srba i Mađara protiv Simeona. Iako je susret Petra i Lava vođen u najvećoj tajnosti Simeona je o njemu izvestio Mihajlo Višević. Rešen da spreči stvaranje ovakve široke koalicije vladar Bugarske iste godine šalje na Petra vojsku koja je sa sobom vodila njegovog brata od strica Pavla Branovića (917-923) kao pretendenta na presto Srbije. Petar se bez borbe predaje i odlazi u zarobljeništvo, a Pavle postaje novi vrhovni arhont (knez) Srba.

Mihajlova vladavina posle sloma Srbije 924. godine

Tokom vladavine Pavlove i Zaharijine (923-924) Mihajlo je verovatno potpomognut Simeonom proširio svoj uticaj na Neretvljansku oblast, pošto se posle sloma Srbije 924. godine pominje kao vrhovni predstavnik odnosno vladar Srba u primorju severno od Dubrovnika. Istorijski izvori ne navode da li je posle pada Srbije nominalno priznao Simeonovu vlast ili eventualno Tomislavovu (910-928) posle njegove pobede nad Simenovim trupama, ali je izvesno da je on nastupao veoma samostalno, čak iako je možda formalno priznavao nečiju vlast. Po nekima on se u savezu sa Tomislavom suprotstavio Simeonovim trupama.

Na splitskom crkvenom saboru 925. godine Mihajlo se spominje odmah posle Tomislava kao predstavnik Srba iz Zahumlja i Neretvljanske oblasti. Na saboru je i pored velikog zalaganja Grgura Ninskog odbačena slovenska služba, a Split postaje crkveno središte kako Hrvatske, tako i severnog dela Srba koji su se nalazili pod uticajem rimskog patrijarha odnosno Pape.

Vrhunac Mihajlove vladavine zasigurno predstavlja prelazak Jadranskog mora i osvajanje Siponta 10.07.926. godine, koji je tada formalno, poput Dubrovnika, priznavao vlast Vizantije, ali je zapravo bio samostalan i pod stalnim pritiskom Arapa i Langobarda. Nedugo posle zauzeća Siponta, on od Vizantije dobija titulu antipata odnosno namesnika, čime mu je priznata vlast nad gradom i nesumnjivi značaj koji je imao na Jadranu u to doba, pošto je zvanično postao namesnik tj. zaštitnik nekih delova Jadrana koje je Vizantija smatrala svojim.

Ne zna se kada je Mihajlo umro, ali je izvesno da su značaj i snaga njegove države opali, ako ne krajem njegove vladavine, ono sigurno neposredno posle njegove smrti, jer se Zahumlje i Neretvljanska oblast nalaze u sastavu Časlavove (931- oko 960.) obnovljene Srbije sredinom X veka. U prilog ovome ide i činjenica da se naredno središte srpske države posle konačnog sloma prvobitne Srbije na Balkanskom poluostrvu oko 960. godine ne javlja u Zahumlju, već pod svetim Jovanom Vladimirom (oko 995-1015) u Duklji.

Literatura

Primarni izvori

• Konstantin Porfirogenit, „De administrando Imperio“ (O upravljanju Carstvom) (glava 32, glava 36)
• Konstantin Porfirogenit, „De ceremonias“ (O ceremonijama)
• Jovan Đakon, „Venecijanska hronika“
• Anonymous, „Anali grada Barija“

Naučni radovi

• Stanoje Stanojević, „Istorija Srpskoga Naroda“, Beograd 1989
• Andrija Veselinović, Radoš Ljušić, „Srpske Dinastije“, Beograd 2001
• Tibor Živković o Mihailu Viševiću, emisija Ćirilica, TV Košava, 03. maj 2010.
• Tibor Živković, „Portreti srpskih vladara (IX-XII)“, Beograd 2006 ISBN 86-17-13754-1
• Konstantin Jiriček, „Istorija Srba“, Beograd 1918
• Vasilije Marković, „Pravoslavno Monaštvo i Manastiri u Srednjevekovnoj Srbiji“, Sremski Karlovci 1920
• Konstantin Nikolajević, „Prvi Vekovi Srpske Istorije pre Nemanjića“, Beograd 2001

Vidi još

Zahumlje