Metalno doba
Metalno doba je razdoblje ljudske prapovijesti u kojem čovjek od metala izrađuje oružje, oruđe i predmete svakodnevne upotrebe.
Periodizacija[uredi | uredi kod]
- Bakreno doba ili eneolitik - razdoblje u kojem se još upotrebljavaju predmeti od obrađenog kamena, ali sve više prodire upotreba bakra; oko 3500. pne. - oko 2200. pne.
- Brončano doba - Razdoblje u kojem se predmeti izrađuju od bronce; o.2200. pne. - o.1200.g.pne.
- Željezno doba - razdoblje u kojem se predmeti izrađuju od željeza; od o.1200.g.pne.
Poslije najnovijeg istraživanja na neolitskom nalazištu Pločnik, kod Prokuplja (Srbija), starom 7,500 godina, arheolozi su još jednom potvrdili tezu da je metalno doba u Europi počelo mnogo ranije nego što se do sada smatralo. Prema riječima arheologa Dušana Šljivara, pronalaženje raznih metalnih predmeta upućuje na zaključak da je metal počeo da se koristi 500 do 800 godina ranije nego se prije vjerovalo[1].
Arheološki nalazi[uredi | uredi kod]
Zanimljivo je vidjeti i znati starost prvih predmeta od nekog metala kroz povijest i regije:
- 9000 g.pne.- kovani bakar, srednja Azija
- 5000 g.pne.- zlato, bakar, Europa
- 4000 g.pne.- bronca, Bliski istok
- 2300 g.pne.- bronca, Europa
- 1500 g.pne.- željezo, zapadna Azija
- 1000 g.pne.- željezo, Europa
Osobitosti[uredi | uredi kod]
Nakon mlađeg kamenog doba (neolita) slijedi prvo doba kovina koje nazivamo eneolitik (tzv. bakreno doba – oko 3000 pne.). Ono je zapravo prijelazno razdoblje iz neolitika u metalno doba. Zlato i bakar bili su prvi metali otkriveni još u neolitu. Ovi metali nalaze se u rijekama, stijenama i na površini zemlje. Vjerovatno je pračovjek, sasvim slučajno, naložio vatru te je u ohlađenom pepelu pronašao grumuljice metala. Stanovnici Male Azije su u 6. milenijumu prije Krista prvi savladali vještinu izdvanja metala iz rude. Zidali su peći od gline visoke oko dva metra, u kojima su topili rudu i pravili kalupe koji su služili za oblikovanje istopljenog metala. Topljenje rude i daljna obrada metala predstavljaju početak razvoja metalurgije. Sječiva od bakra su se lako krivila i tupila jer je bakar mekan metal, tako da se i dalje najviše koristilo oružje od kamena.
Vještina pravljenja bronce pojavila se na srednjem istoku oko 3000 pne. i odatle je prešla u Europu. Bronca najprije dolazi u jugoistočnu Europu, a zatim u srednju i sjevernu Europu oko 2000 pne. Brončano doba dobilo je naziv po uporabi legure bakra i kositra = bronce. Legura bronce pravi se od 90% bakra i 10% kositra, a taj se omjer pokazao najboljim pa se i danas primjenjuje kod umjetničkih odljeva. Brojni rudnici bakra i kositra iz brončanog doba u raznim krajevima Europe dokazuju da su tadašnji ljevači brzo svladali tu vještinu. To je bilo vrijeme dvaju najvažnijih izuma: kotača i lončarskog kola. Od bronce radi se razno oruđe (npr. srpovi), ali sve više i oružje (vrhovi strijela i koplja, mačevi i bodeži), jer se pored zemljoradnika i ratara javlja i treće zanimanje – ratnik. Radi obrane od napadača naselja se premještaju iz dolina na teže osvojive brežuljke i utvrđuje kamenim suhozidom. Ta utvrđena naselja na brežuljku nazivamo citadelama (gradinama).
Željezno doba se nastavlja na brončano, a početak i trajanje je različito na različitim područjima. U srednjoj i zapadnoj Europi ono traje kroz cijeli milenij. U Egiptu tragovi uporabe željeza datiraju iz 4. milenija pne., a do opće uporabe željeza dolazi tek oko 1300 pne. U Mezopotamiji široka primjena željeza počinje oko 1000 pne.
Kraj željeznog razdoblja znači i kraj prethistorije, a na području srednje i zapadne Europe kraj je vezan uz dolazak Rimljana.
Izvori[uredi | uredi kod]
Poveznice[uredi | uredi kod]
Vanjske poveznice[uredi | uredi kod]
- Metalno doba na Znanje.org