Masakr u Gudovcu
| Masakr u Gudovcu | |
|---|---|
 Tijela žrtava ekshumiranih od Nijemaca 30. aprila 1941. | |
| Lokacija | Gudovac, Nezavisna Država Hrvatska |
| Datum | 28. 4. 1941 |
| Meta | Srbi |
| Mrtvih | 184–196 |
| Počinitelji | Ustaše |
| Motiv | etničko čišćenje nehrvata radi održavanja 'Velike Hrvatske' |
Masakr u Gudovcu bilo je masovno umorstvo otprilike 190 bjelovarskih Srba od nacionalističkih ustaša datuma 28. aprila 1941., tijekom Drugog svjetskog rata. Masakr se odigrao nedugo nakon invazije Jugoslavije od nacističke Njemačke i uspostave proosovinske marionetske države znane kao Nezavisna Država Hrvatska (NDH). Bio je to prvi čin masovnog umorstva kojeg su izvršile ustaše nakon dolaska na vlast,[1][2][3] te je bio dio šireg progona Srba u NDH koje će doseći genocidni opseg do kraja rata.
Ustaše su iskoristile misterioznu smrt dvaju njihovih pristaša kao izgovor za umorstva. Žrtve su pokupljene iz Gudovca i okolice 28. aprila. Većina je uhapšena pod izlikom da su pobunjeni Srbi vjerni Kraljevini Jugoslavija. Odvedeni su do obližnjeg polja te su tamo strijeljani od 70-ak ustaških vojnika. Petero zarobljenika je uspjelo preživjeti pucanje te se puzanjem sklonilo na sigurno. Ustaše su prisilile Gudovčane da iskopaju masovnu grobnicu, unutra ubace leševe te ih poliju kalsijem oksidom kako bi brže istrunuli. Idućeg dana, porodice su kontraktirali Nijemce o tome što se odigralo. Nijemci su naredili djelomičnu ekshumaciju masovne grobnice te je 40 počinitelja uhapšeno. Mladen Lorković, visoki ustaški oficir, iskoristio je svoj utjecaj da oslobodi zatvorenike te obećao njemačkom ambasadoru Kascheu da će pokrenuti vlastitu temeljitu istragu. Nikakva istraga nije provedena.[4]
Vojin Bakić podignuo je spomen ploču i mauzolej na mjestu zločina 1955. Prilikom etničkih okršaja 1991. tokom Hrvatskog rata za neovisnost, spomenik i mauzolej su uništili hrvatski nacionalisti, kao i druga Bakićina djela. 2002. godine, mještani su potpisali peticiju da se poovno podgine spomenik Bjelovarac. Obnovljeni spomenik predstavljen je decembra 2010.
Marko Attila Hoare stavio je broj ubijenih na 184 osobe.[5] Novinar Tim Judah govori o 187 žrtava.[1] Drugi povjesničari, Ivo Goldstein i Mark Biondich, primjerice, spominju 196 smrti.[2][3]
- ↑ 1,0 1,1 Judah 2000: str. 125
- ↑ 2,0 2,1 Goldstein 2007: str. 22
- ↑ 3,0 3,1 Biondich 2011: str. 136
- ↑ Goldstein 2012: str. 112
- ↑ Hoare 2006: str. 22
- Biondich, Mark (2011). The Balkans: Revolution, War, and Political Violence Since 1878. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-929905-8.
- Goldstein, Ivo (2007). „The Independent State of Croatia in 1941: On the Road to Catastrophe”. u: Ramet, Sabrina P.. The Independent State of Croatia 1941–45. New York: Routledge. str. 19–30. ISBN 978-1-138-86811-3.
- Goldstein, Slavko (2012). 1941: The Year That Keeps Returning. Translated by Michael Gable (2nd izd.). New York: New York Review Books. ISBN 978-1-59017-673-3.
- Hoare, Marko Attila (2006). Genocide and Resistance in Hitler's Bosnia: The Partisans and the Chetniks, 1941–1943. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-726380-8.
- Hoare, Marko Attila (2007). The History of Bosnia: From the Middle Ages to the Present Day. London: Saqi. ISBN 978-0-86356-953-1.
- Judah, Tim (2000) [1997]. The Serbs: History, Myth and the Destruction of Yugoslavia (2nd izd.). New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0-300-08507-5.