Marcel Duchamp
| Marcel Duchamp | |
|---|---|
| kubizam, konceptualna umjetnost | |
 | |
| Biografske informacije | |
| Rođenje | Henri-Robert-Marcel Duchamp 28. 7. 1887. Blainville-Crevon, Francuska |
| Smrt | 2. 10. 1968. (dob: 81) Neuilly-sur-Seine, Francuska |
| Nacionalnost | francuska; američka od 1955. godine |
| Opus | |
| Polje | slikanje, kiparstvo, film |
| Znamenita djela | |
Akt se spušta niz stepenice, br. 2 (1912) Fontana (1917) Le Grand Verre (1915–23) Etant donnés (1946–66) | |
Marcel Duchamp (pravo ime Henri-Robert-Marcel Duchamp; Blainville-Crevon, Francuska, 28. juli 1887. - Neuilly-sur-Seine, Francuska, 2. oktobar 1968.) je bio francuski slikar.
Biografija[uredi | uredi kod]
Marsel Dišan je rođen 28. jula 1887. god, u Blenvilu, Francuska. Bio je francuski slikar, pesnik i šahovski igrač. Bio je brat kipara Raymond Duchamp-Villona (1876-1918), slikara Jacques Villona (Gaston Duchamp) (1875-1963) i slikarice Suzanne Duchamp (1889-1963). Dišanove najpoznatije slike nastale su pod utjecajem kubizma.
Naročito pod utjecajem starijeg brata, Raymond Duchamp-Villona, i za vrijeme života u Parizu Dišan je u kubističkoj fazi. Po odlasku u Minhen u junu 1912. u posjetu svom prijatelju Maksu Bergmanu, Dišan crta svoju posljednju kubističku sliku, Prelazak od Djevice ka Nevjesti (Le passage de la vierge à la mariée lower, 1912).[1]
Iako je bio pod uticajem impresionizma zatim kubizma pa i surrealizma, Dišan nikada nije sebe svrstavao u umjetničke pravce.[1] Od impresionista je najveći uticaj na njega izvršio Manet, a od kubista George Braque u svojoj kratkoj fazi fovizma (1905-1907). Dišan je blizak i dadaizmu, iako dadaisti umjetnost shvataju ozbiljno i sem Arpa, nemaju previše smisla za humor, i to doprinosi slabljenju njihovog uticaja.[2] Smisao za humor je za Dišana vrlo bitan, jer se u ambivaletnosti tj. dvojakom značenju riječi otkriva želja i to je jedno od elemenata Dišanove umjetnosti.
Dišan je emigrirao u Njujork iz Pariza 1915. i živio od prodaje svojih radova i Brancusijevih skulptura[3]. Dodatno se izdržavao držeći časove francuskog jezika, koji su se uglavnom svodili na odlazak u pozorište sa mladim damama, pripadnicama njujorškog džetseta.
Bliski prijatelji kao Konstantin Brankusi, Henri-Pierre Roché, Francis Picabia, Max Ernst, kao i njegove velike obožavateljke Katherine Sophie Dreier i Peggy Guggenheim, izuzetno su cijenili Dišana. Peggy Guggenheim je samo jedna od mnogih koja je po njegovim savjetima nabavljala umjetnička djela u Sjedinjenim Državama i uz njegovu pomoć planirala izložbe, budući da je Dišan bio blizak sa muzejima i mnogim galeristima (u galeriji Chicago Arts Club je imao svoju samostalnu izložbu 1937.). Dišan je vremenom prodao svoja djela Walter Conrad Arensbergu i njegovoj supruzi, kako bi se sva nalazila na jednom mjestu.
Dišan je bio ljubitelj filma, fotografije i optike, ali je prije svega bio strastveni šahovski igrač. Pripremao se za turnire na kojima je imao zapažene uspjehe, naročito na Šampionatu u šahu 1925. u Francuskoj na kome je osvojio šesto mesto.[2]
Umjetnost[uredi | uredi kod]
Ovaj kontraverzni umjetnik imao je presudan utjecaj na modernu umjetnost. Poznate su Dišanova kompozicija Nevjesta (dio kompozicije La Mariée mise à nu par ses célibataires, même na kojoj je radio u fazama)[3]i slika Akt se spušta niz stepenice (1912).
-
Marcel Duchamp. Akt se spušta niz stepenice, br. 2 (Nu descendant un escalier n° 2, 1912)
U početku, sva Dišanova djela su bila odbijena u mnogim galerijamа, upravo zbog provokativnih naslova i sadržaja. Jedan je od prvih umjetnika koji je koristio već postojeće stvari (ready-mades) u svojoj umjetnosti. Najpoznatije djelo te vrste mu je Fontana (1917), tj. pisoar koji je kupio, a zatim potpisao sa R. Mutt 1917 aludirajući na ime J. L. Mott Iron Works tj. firmu koja je proizvodila pisoare i predao ga na izložbu Društva Nezavisnih Umjetnika (Society of Independent Artists), gdje je i sam bio u žiriju, ali je Fontana odbijena i nije izložena. Uprkos tome, dospijela je u štampu i uveliko prodrmala establišment, koji do tada nije video ništa slično.
Naslovi njegovih kompozicija i ready-made djela su izrazito promišljeni, nerijetko duhoviti, primjerice njegov drveni prozor koji je dao izraditi kod stolara nosi naziv Fresh Widow (1917)[4]. Aludira se na slučajnu grešku i igru engleskih riječi window - prozor, ali i widow - udovica, tako da bi naziv Fresh Widow mogao da se interpretira kao Svježa tj. Novopečena udovica. Tako je i Nesretni ready-made (Le readymade malheureux, 1919)[5] neobičan svadbeni poklon za Dišanovu sestru. Radi se o otvorenoj knjizi koja se njiše na užetu i koja je ostavljena da je unište vjetar i kiša.
Posljednja kompozicija na kojoj je Dišan tajno radio od 1946. do 1966. Datost: 1. Vodopad 2. Svetleći gas (Étant donnés: 1° la chute d'eau / 2° le gaz d'éclairage) je ležeći akt koji se nalazi iza starih drvenih vrata i polomljenog zida od cigala kao okvira. Ova postavka može da se promatra u muzeju jedino kroz dvije rupe na drvenim vratima. Žensko tijelo u prirodnoj veličini, napravljeno od gipsa i obojenog pergamenta, leži i njena ruka, paralelna sa levom butinom, pridržava petrolejsku lampu. Lice žene je pokriveno plavom perikom, stopala i njena desna ruka nisu u vidokrugu posmatrača. Noge su joj raširene i polni organ je otkriven. U pozadini se vidi mali, svetao vodopad i brdovit pejzaž koji je starinska vrsta foto-montaže.
Dišanova djela su moderna, ali van okvira koja se teorijski i metodološki nameću školama i pravcima umjetnosti. Dišan je zbog toga uspio da privuče mnoge nove umjetnike koji tada tek dolaze na scenu u Sjedinjenim Državama. Tako je Dišan značajan npr. za apstraktni ekspresionizam - Mark Rothko, Willem de Kooning, Jackson Pollock samo su neki od umjetnika četrdesetih i pedesetih godina XX vijeka za koje je Dišan, pored Pablo Picasa, bio inspiracija. Dišan se s razlogom smatra jednim od najutjecajnijih umjetnika XX vijeka.
Eksterni linkovi[uredi | uredi kod]
- Marcel Duchamp - Zumbazone.com Arhivirano 2006-08-21 na Wayback Machine-u ((fr))
- ↑ Vremena je dovoljno, da dokazem, da je moja namjera, da se drzim podalje od svih umjetnickih manifestacija, trajna. (Calvin Tomkins, Duchamp: Biografija, ISBN 978-0805057898)
- ↑ O dadaizmu "Pored Arpa nije bilo ni kod kojeg od njih smisla za humor i nedostatak ovog elementa - koji je nesklon svakom fanatizmu - bio je odlucujuci faktor za brzo sirenje dadaizma nakon rata, ali i za njegovo isto tako brzo gasenje." (Calvin Tomkins, Duchamp: Biografija, ISBN 978-0805057898)
- ↑ "Moj kapital je vrijeme, ne novac." (Calvin Tomkins, Duchamp: biografija, ISBN 978-0805057898)