Logor smrti Treblinka
| Logor Treblinka | |
|---|---|
.jpg) | |
| Postojao | 23. jul 1942. - oktobar 1943. |
| Mesto | Treblinka (Generalno gubernatorstvo) |
| Pod kontrolom |  Nacistička Nemačka
|
| Upravnik | Irmfried Eberl (11. jul 1942]].-26. august 1942.) Franz Stangl (septembar 1942.-august 1943.) Kurt Franz (august 1943.-novembar 1943.) |
| Broj zatočenika | oko 1000 |
| Broj žrtava | 750,000 |
 
| |
Logor Treblinka (njemački: Vernichtungslager Treblinka) bio je uz Auschwitz glavni nacistički logor i logor smrti, smješten pored sela Treblinka, 80 km sjeveroistočno od Varšave na magistralnoj željezničkoj pruzi Varšava-Białystok.[1]
Historija i karakteristike[uredi | uredi kod]
Zapravo se radilo o dva logora; Treblinka I. i Treblinka II. Nacisti su podigli Treblinku I. u januaru 1941., kao radni logor 4 km od željezničke stanice.[1] Drugi puno veći - ultratajni logor - u službenim depešama označavan kao T.II (Treblinka II) - udaljen 1,6 km od prvog izgrađen je u julu 1942. kao logor za istrebljenje Židova i dio konačnog rješenja židovskog pitanja - holokausta. Nacisti su osnovali taj logor - zajedno sa logorima Belzec i Sobibor - u sklopu Operacije Reinhard, akcije za istrebljenje Židova iz Okupirane Poljske.[1]
Masovna deportacija Židova iz Varšave započela je 22. jul 1942. Tokom sljedeća dva mjeseca, Nacisti su uspjeli deportirati preko 250 000 ljudi iz Varšave u Treblinku. Nacisti su u tom roku također pobili više od 100.000 Židova iz drugih krajeva Poljske u tom logoru.[1]
Po dolasku u Treblinku II u željezničkim teretnim vagonima, logoraši su razdvojeni po spolu, skidani do gola i po grupama slani u barake u kojima su bile takozvane kupaonice - zapravo plinske komore u kojima su iz cijevi sa stropa puštan ugljični monoksid. Logor je možda kasnije koristio i otrovni plin Ciklon B.[1]
Invalide i nepokretne logorski stražari prevozili su do područja zvanog ambulanta, zbog mimikrije ukrašenog brojnim zastavama Crvenog križa. Tu se nalazio veliki jarak u kom su ubijeni.[1]
Prvi komandant logora Irmfried Eberle, je u augustu 1942. zamijenjen drugim SS oficirom Franzom Stanglom, koji je prethodno radio u Logoru Sobibor. Ono što je interesantno je da samo oko 30 njemaca (uključujući i Stangla) radilo u logoru. Svi su oni bili veterani Akcije T4 u kojoj su ubijani invalidi i hendikepirani. Većina stražara bilo nekih stotinjak Ukrajinaca, kojima je u radu logora pomagalo oko 700–1000 židovskih zatvorenika. Oni su uglavnom čistili logor i uklanjali leševe (prethodno im izvadivši zlatne zube) i bacali ihu masovne grobnice.[1]
U početku je tempo ubijanja bio spor zbog ograničenog kapaciteta plinskih komora, mjesec dana nakon otvaranja Nacisti su izgradili dodatne plinske komore, i tako utrostručili kapacitet ubijanja. Ukupan broj ubijenih u Treblinki iznosio je oko 750 000 (pa čak i više), što ga svrstava na drugo mjesto po broju ubijenih Židova nakon Auschwitza.[1]
U logoru je 2. augusta 1942. izbila pobuna, koju je podigla grupa od nekih 200 židovskih zatvorenika, oni su pobili ukrajinske stražare i jednog SS-ovca, i pobjegli. Zbog slabe organizacije i nepoznavanja terena većina ih zarobljena ili ubijena.[1]
Nacisti su zatvorili objekte u Treblinki II u oktobru 1943., a one u Treblinki I u julu 1944.[1] Za razliku od nekih drugih sačuvanih logora kao što je Auschwitz ili Majdanek, Treblinku su Nacisti u velikoj mjeri uništili zbog napredovanja Crvene armije, kako bi sakrili dokaze o tome što se tamo događalo.[2]
Nakon oslobođenja logora u njemu se nalazilo samo 100 preživjelih logoraša.[1]
Šesdesetih Poljska država podigla je impresivan spomenik na mjestu nekadašnjeg logora, koji je dovršen 1962. Sastoji se od 17 000 kamena, koji označavaju gdje se nalazio logor. Betonski blokovi nalik na željezničke pragove označavaju ulaz u logor. Veliki blok od kamenih blokova podignut je na mjestu gdje je bila baraka sa plinskim komorama, a polje sa crnim kamenima označava mjesto na kom su leševi spaljivani.[1]
Nakon rata u Zapadnoj Njemačkoj je suđeno je desetorici stražara i oficira Logora Treblinka. Na tom suđenju koje je trajalo 10 mjeseci i završilo u augustu 1965., najvišu kaznu doživotnog zatvora dobio je zamjenik komandanta logora Kurt Franz. Komandant logora Franz Stangl također je osuđen na doživotni zatvor na suđenju 1970.[1]
