Livonci
| Livonci Līvlizt | |
|---|---|
 | |
Livonci (livonski: līvlizt, latvijski: līvi, lībieši, estonski: liivlased, ruski: Ливы, njemački: Liven, Livonier) bilo je jedno od drevnih baltsko-finskih plemena koje je živjelo u Livoniji.
Livonci su bili autohtoni po današnjoj sjevernoj Latviji i jugozapadnoj Estoniji.[1]
Historija[uredi | uredi kod]
Ugro-finska i baltska plemena predci Livonaca i Letonaca naselili su na teritorij današnje Latvije krajem brončanog doba. Livonci su se kao etnos formirali u 12. vijeku, kasnije su se stopili sa ostalim antičkim latvijskim plemenima; Latgalcima, Kuršima, Zemgalima i Selima i formirali današnju Letonsku naciju.[2]
Livonci se prvi put spominju u historijskim zapisima početkom 12. vijeka u ruskoj Nestorovoj kronici - Povest vremenih leta, kao dio poločke vojske koja je sudjelovala u kampanji kijevskih i černigivskih kneževa protiv kneza Davida Svjatoslaviča iz Smolenska.[2]
Detaljniji podatci o Livoncima iz Vidzeme s kraja 12. i početka 13. vijeka nalaze se u Livonskoj rimovanoj kronici, o njima se navodi „Tamo kraj rijeke Daugave (Zapadne Dvine), koja dotiče iz Rusije (Ruzen), živi bezbožni narod, srčanih ratnika– Livonci (Liwen) – kako se zovu”.[2]
Livonska kultura imala je zenit tokom 11. - 12. vijeka.[2]
Na bazi arheoloških i pisanih izvora može se identificirati pet velikih regija u kojima su krajem 12. vijeka živjeli Livonci; Sjeverna Kurlandija, donji tok Daugave (Zapadne Dvine) i Rijeke Gauje, Metsepole i Idumeja. Slavni livonski vođa Caupo iz Gauje imao je utvrdu pored današnjeg zamka Turaida.[2]
Početkom 12. vijeka, Vidzemski Livonci počeli su se stapati sa Latgalcima i drugim baltskim plemenima Latvije stvarajući bazu za razvoj latvijskog jezika i naroda. Izgleda da se livonski govorio u Daugavi i Idumeji sve do 15.-16. vijeka, u Gauji do 17. vijeka, ali u Metsepoli do sredine 19. vijeka.[2]
Manje se zna o drevnim Kurlandskim Livoncima, prema dokumentima i lingvističkim tragovima Kurlandski Livonci živjeli su pomiješani sa Kuršima, koji su u 12.-13. vijeku vladali Kurlandijom. Kurlandski Livonci bili su povezani i sa Vendima, koji su se preselili iz donjeg toka rijeke Vente u Rigu i do 12. vijek živjeli u kraju oko Cēsisa.[2]
U sjevernoj Kurlandiji livonski se govorio do 16.-17. vijeka, tad se počeo širiti latvijski iz Vidzeme. Početkom 20. vijeka livonski se govorio u samo dvanaestak ribarskih sela na sjeveru, danas znanih kao Livonska obala.[2]
Posljednja žena koja je znala i govorila livonski kao materinji jezik - Grizelda Kristiņa umrla je 2013. pa se smatra da je taj jezik izumro. Iako ima tridesetak ljudi koji su ga naučili kao drugi jezik, i nekih 250 koji se deklariraju kao Livonci.[1]