Prijeđi na sadržaj

Lista velikih kraljeva Irske

Izvor: Wikipedija

Irska srednjovjekovna historijska tradicija je tvrdiula kako je Irskom vladao Ard ili Veliki kralj od drevnih vremena, a historijske kompilacije kao Lebor Gabála Érenn, kao i kasnija djela kao Annals of the Four Masters te Geoffrey Keatingjev Foras Feasa ar Éirinn, su navodili popise Velikih kraljeva. Korpus dokumenata ranog irskog prava, međutim, ne ukazuje na postojanje takve institucije, i učenjaci danas vjeruju da je u pitanju pseudohistorijska konstrukcija iz 8. vijeka, odnosno projiciranje u drevnu prošlost političkog entiteta koji nije postao stvarnost sve do dolaska Normana. Vladari kao Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid su se, doduše, nazivali Kraljem sve Irske, ali takve tvrdnje nisu imale podršku drugih kraljevstava (npr. Munster), Nordijaca i Nordo-Gela, a sam kralj nije bio u stanju održati mir ni sa vlastitom rodbinom iz klana Uí Néill. Tradicionalni popis velikih kraljeva Irske je tako mješavina činjenica, legendi, fikcije i propagande. Pojedinci koji se na njemu pojavljuju prije 5. vijeka se općenito smatraju legendarnima, a primjena te titule prije 9. vijeka se smatra anakronostičkom.

Analisti su kasnije kraljeve opisivali titulom rígh Érenn co fressabra ("kraljevi Irske sa opozicijom"), što je referenca na nestabilnost kraljevstva Tara od smrti Máel Sechnaill mac Domnailla 1022. Máel Sechnaill je svrgnut od Brian Borua 1002. godine i vraćen na prijestolje 1014. nakon Brianove smrti, ali su Brianov pučistički primjer slijedile brojne porodice u vijeku nakon 1022, a institucija Velikog kralja je u stvarnosti prestala postojati nakon normanske invazije Irske 1171.

Legendarni kraljevi

[uredi | uredi kod]

Kraljevi u Baile Chuindu

[uredi | uredi kod]

Najstariji sačuvani popis se pojavljuje u Baile Chuindu (Ekstaza Conna), pjesmi iz kasnog 7. vijeka u kojoj Conn od Sto bitaka doživljava viziju kraljeva koji će ga naslijediti. Mnogi ovih kraljeva, po svemu sudeći, korespondiraju sa kraljevima iz kasnijih tradicija, ali je redoslijed drukčiji, a neki od kraljeva se ne mogu identificirati. Posljednja četiri kralja nakon Snechta Fíne (Fínsnechta Fledach) ne korespondiraju s kraljevima u kasnijim popisima. Za pjesmu se pretpostavlja da je napisana u svoje vrijeme, a da su kraljevi koji su se slijedili njen popis fiktivni.[1]

Kraljevi, uz nekoliko iznimki, pripadaju klanu Dál Cuinn ( Connachta i Uí Néill). Pod njom se podrazumijeva popis kraljeva Tare, te se ne smatra inkluzivnom. Brojni, ali poznati kraljevi iz Laigina, Érainna, Ulaida i Cruthina nedostaju. Glavni suparnici klana Dál Cuinn u navodno doba Connovog života su bili Dáirine, odnosno Corcu Loígde, iz čijeg klana se spominju dvojica, ali je čije je vele-kraljevstvo na jugu Irske kolabiralo u 7. vijeku. Njih je zamijenio Eóganachta, koji su stvorili Kraljevinu Cashel, suparnika kasnije Tare.

Ime Pretpostavljeni identitet Napomene
Bez imena Conn Cétchathach Popis navodi Connovu viziju kraljeva koji će ga slijediti
Art Art mac Cuinn Dál Cuinn
Mac Con moccu Lugde Loígde Lugaid Mac Con Dáirine
Corbmac Cormac mac Airt Dál Cuinn
Corpre Cairbre Lifechair Dál Cuinn
Fiechri Fiachrae Cássan Cruthin and/or Airgialla?
Dáire Drechlethan vjerojatno Dáire Doimthech Dáirine, ali prethodi Conn Cétchathachu, pa je stavljen greškom
Fécho Fíacha Sroiptine? Dál Cuinn
Muiredach Tirech Muiredach Tírech Dál Cuinn
Crimthand Crimthann mac Fidaig Eóganachta, ili možda Érainn (Dáirine?)
Níell Niall Noígíallach Dál Cuinn
Loígaire Lóegaire mac Néill Dál Cuinn/Uí Néill
Corpri Coirpre mac Néill (u. cca. 463) Dál Cuinn/Uí Néill
Ailill Ailill Molt (u. 482) Connachta/Uí Fiachrach
Lugid Lugaid mac Lóegairi (u. cca. 507) Uí Néill
Mac Ercéni Muirchertach mac Ercae (u. cca. 536) Uí Néill/Cenél nEógain
Óengarb Túathal Máelgarb (u. cca. 544) Uí Néill
Aíd vjerojatno Áed mac Ainmuirech (u. 598) Uí Néill/Cenél Conaill; izgleda je u pitanju kronološka pogreška
Aíd Olláin vjerojatno Áed Uaridnach (u. 612) Uí Néill/Cenél nEógain; izgleda je u pitanju kronološka pogreška
Diermait Diarmait mac Cerbaill (u. cca. 565) Uí Néill? Opskurno porijeklo.
Feáchno Fiachnae mac Báetáin (u. 626), ili možda Fiachnae mac Feradaig, otac Suibne Menna Cruthin/Dál nAraidi, ili Uí Néill/Cenél nEógain
Suibne Suibne Menn (u. 628) Uí Néill/Cenél nEógain
Domnall Domnall mac Áedo (u. cca. 642) Uí Néill/Cenél Conaill
Blathmac i Diarmaid unuk jednog od njih dvojice Blathmac mac Áedo Sláine & Diarmait mac Áedo Sláine (oba u. 665) Južni Uí Néill
Snechta Fína Fínsnechta Fledach (u. cca. 695) Uí Néill/Síl nÁedo Sláine

Sintetički popisi

[uredi | uredi kod]

Lebor Gabála Érenn, koji datira iz 11. ili 12. vijeka, sadrži navodni popis svih Velikih kraljeva od drevne prošlosti do gospodstva Henryja II nad Irskom 1171. Instituciju Velikog kralja su uspostavili Fir Bolg, a njihovih devet kraljeva je slijedio niz devet kraljeva Tuatha Dé Danann, od kojih se svi ne smatraju euhemeriziranom božanstvima. Nakon milezijskog (gelskog) osvajanja su se za instituciju Velikog kralja vijekovima borili potomci Eber Finna i Érimóna, sinova Míl Espáinea. Originalna kompilacija prestaje nakon vladavine Tuathal Techtmara. Kraljevi goideličkih dinastija koje je ustanovio Tuathal su dodani u kasnijim verzijama. Kasnija izdanja Lebor Gabále su također nastojali sinkronizirati svoju kronologiju sa datiranim kraljevima Asirije, Perzije, ptolemejskog Egipta te rimskim carevima.[2]

Novovjeka djela kao Annals of the Four Masters[3] i Geoffrey Keatingov Foras Feasa ar Éirinn[4] su nastavili tu tradiciju temeljenu na kasnim Irskim analima. Keatingova kronologija, temeljena na dužinama vladavine, je duža od sinkronizirane kronologije Lebor Gabále , a kronologija Four Masters' je još duža.

Veliki kraljevi Fir Bolga

[uredi | uredi kod]
LGE FFE AFM
Sláine   1514–1513 pne. 1934–1933 pne.
Rudraige mac Dela   1513–1511 pne. 1933–1931 pne.
Gann i Genann   1511–1507 pne. 1931–1927 pne.
Sengann   1507–1502 pne. 1927–1922 pne.
Fiacha Cennfinnán   1502–1497 pne. 1922–1917 pne.
Rinnal   1497–1491 pne. 1917–1911 pne.
Fodbgen   1491–1487 pne. 1911–1907 pne.
Eochaid mac Eirc   1487–1477 pne. 1907–1897 pne.

Veliki kraljevi Tuatha Dé Dananna

[uredi | uredi kod]
LGE FFE AFM
Bres   1477-1470. pne. 1897-1890. pne.
Nuada   1470-1447. pne. 1890-1870. pne.
Lugh   1447-1407. pne. 1870-1830. pne.
Eochaid Ollathair   1407-1337. pne. 1830-1750. pne.
Delbáeth   1337-1327. pne. 1750-1740. pne.
Fiacha   1327-1317. pne. 1740-1730. pne.
Mac Cuill, Mac Cecht i Mac Gréine   1317-1287. pne. 1730-1700. pne.

Milezijski veliki kraljevi

[uredi | uredi kod]
LGE FFE AFM
Eber Finn i Érimón   1287-1286. pne. 1700. pne.
Érimón   1286-1272. pne. 1700-1684. pne.
Muimne, Luigne i Laigne   1272-1269. pne. 1684-1681. pne.
Ér, Orba, Ferón i Fergna   1269. pne. 1681. pne.
Íriel Fáid   1269-1259. pne. 1681-1671. pne.
Ethriel   1259-1239. pne. 1671-1651. pne.
Conmáel   1239-1209. pne. 1651-1621. pne.
Tigernmas   1209-1159. pne. 1621-1544. pne.
      Interregnum 1544-1537. pne.
Eochaid Étgudach   1159-1155. pne. 1537-1533. pne.
Cermna Finn i Sobairce   1155-1115. pne. 1533-1493. pne.
Eochaid Faebar Glas   1115-1095. pne. 1493-1473. pne.
Fíachu Labrainne   1095-1071. pne. 1473-1449. pne.
Eochu Mumu   1071-1050. pne. 1449-1428. pne.
Óengus Olmucaid   1050-1032. pne. 1428-1410. pne.
Énna Airgdech   1032-1005. pne. 1410-1383. pne.
Rothechtaid mac Main   1005-980. pne. 1383-1358. pne.
Sétna Airt   980-975. pne. 1358-1353. pne.
Fíachu Fínscothach   975-955. pne. 1353-1333. pne.
Muinemón   955-950. pne. 1333-1328. pne.
Faildergdóit   950-943. pne. 1328-1318. pne.
Ollom Fotla   943-913. pne. 1318-1278. pne.
Fínnachta   913-895. pne. 1278-1258. pne.
Slánoll   895-880. pne. 1257-1241. pne.
Géde Ollgothach   880-863. pne. 1241-1231. pne.
Fíachu Findoilches   863-833. pne. 1231-1209. pne.
Berngal 7. vijek pne. 833-831. pne. 1209-1197. pne.
Ailill mac Slánuill 7. vijek pne. 831-815. pne. 1197-1181. pne.
Sírna Sáeglach 7. vijek pne. 814-794. pne. 1181-1031. pne.
Rothechtaid Rotha 7. vijek pne. 794-787. pne. 1031-1024. pne.
Elim Olfínechta 7. vijek pne. 787-786. pne. 1024-1023. pne.
Gíallchad 7. vijek pne. 786-777. pne. 1023-1014. pne.
Art Imlech 7-6. vijek pne. 777-755. pne. 1014-1002. pne.
Nuadu Finn Fáil 7-6. vijek pne. 755-735. pne. 1002-962. pne.
Bres Rí 7-6. vijek pne. 735-726. pne. 962-953. pne.
Eochu Apthach 6-5. vijek pne. 726-725. pne. 953-952. pne.
Finn mac Blatha 6-5. vijek pne. 725-705. pne. 952-930. pne.
Sétna Innarraid 5. vijek pne. 705-685. pne. 930-910. pne.
Siomón Brecc 5. vijek pne. 685-679. pne. 910-904. pne.
Dui Finn 5. vijek pne. 679-674. pne. 904-894. pne.
Muiredach Bolgrach 5. vijek pne. 674-670. pne. 894-893. pne.
Énna Derg 5. vijek pne. 670-658. pne. 893-881. pne.
Lugaid Íardonn 5. vijek pne. 658-649. pne. 881-872. pne.
Sírlám 5. vijek pne. 649-633. pne. 872-856. pne.
Eochu Uairches 5. vijek pne. 633-621. pne. 856-844. pne.
Eochu Fíadmuine i Conaing Bececlach 5. vijek pne. 621-616. pne. 844-839. pne.
Lugaid Lámderg i Conaing Bececlach 5. vijek pne. 616-609. pne. 839-832. pne.
Conaing Bececlach (sam) 5. vijek pne. 609-599. pne. 832-812. pne.
Art mac Lugdach 5. vijek pne. 599-593. pne. 812-806. pne.
Fíachu Tolgrach   593-586. pne. 806-796. pne.
Ailill Finn 5-4. vijek pne. 586-577. pne. 796-785. pne.
Eochu mac Ailella 5-4. vijek pne. 577-570. pne. 785-778. pne.
Airgetmar 4. vijek pne. 570-547. pne. 778-748. pne.
Dui Ladrach 4. vijek pne. 547-537. pne. 748-738. pne.
Lugaid Laigdech 4. vijek pne. 537-530. pne. 738-731. pne.
Áed Rúad 4. vijek pne. 530-509. pne. 731-724. pne.
Díthorba 4. vijek pne. 509-488. pne. 724-717. pne.
Cimbáeth 4. vijek pne. 488-468. pne. 717-710. pne.
Áed Rúad (drugi put)     710-703. pne.
Díthorba (drugi put)     703-696. pne.
Cimbáeth (drugi put)     696-689. pne.
Áed Rúad (treći put)     689-682. pne.
Díthorba (treći put)     682-675. pne.
Cimbáeth (treći put)     675-668. pne.
Cimbáeth i kraljica Macha     668-661. pne.
Macha Mong Ruad (sama) 4-3. vijek pne. 468-461. pne. 661-654. pne.
Rechtaid Rígderg 4-3. vijek pne. 461-441. pne. 654-634. pne.
Úgaine Mor 3. vijek pne. 441-411. pne. 634-594. pne.
Raighan   551. pne. 594. pne.
Cineth   524. pne. 551. pne.
Flann Da Congall   480. pne. 524. pne.
Heremon   435. pne. 480. pne.
Bodbchad   411. pne. 435. pne.
Lóegaire Lorc 3. vijek pne. 411-409. pne. 594-592. pne.
Cobthach Cóel Breg 3. vijek pne. 409-379. pne. 592-542. pne.
Labraid Loingsech 3. vijek pne. 379-369. pne. 542-523. pne.
Meilge Molbthach 3. vijek pne. 369-362. pne. 523-506. pne.
Mug Corb 3. vijek pne. 362-355. pne. 506-499. pne.
Óengus Ollom 3. vijek pne. 355-337. pne. 499-481. pne.
Irereo 3. vijek pne. 337-330. pne. 481-474. pne.
Fer Corb 3. vijek pne. 330-319. pne. 474-463. pne.
Connla Cáem 3. vijek pne. 319-315. pne. 463-443. pne.
Ailill Caisfiaclach 3rd-2. vijek pne. 315-290. pne. 443-418. pne.
Adamair 3rd-2. vijek pne. 290-285. pne. 418-414. pne.
Eochaid Ailtlethan 3-2. vijek pne. 285-274. pne. 414-396. pne.
Fergus Fortamail 2. vijek pne. 274-262. pne. 396-385
Óengus Tuirmech Temrach 2. vijek pne. 262-232. pne. 385-326. pne.
Conall Collamrach 2. vijek pne. 232-226. pne. 326-320. pne.
Nia Segamain 2. vijek pne. 226-219. pne. 320-313. pne.
Énna Aignech 2. vijek pne. 219-191. pne. 313-293. pne.
Crimthann Coscrach 2. vijek pne. 191-184. pne. 293-289. pne.
Rudraige mac Sithrigi 2-1. vijek pne. 184-154. pne. 289-219. pne.
Finnat Már 2-1. vijek pne. 154-151. pne. 219-210. pne.
Bresal Bó-Díbad 2-1. vijek pne. 151-140. pne. 210-199. pne.
Lugaid Luaigne 2-1. vijek pne. 140-135. pne. 199-184. pne.
Congal Cláiringnech 1. vijek pne. 135-120. pne. 184-169. pne.
Dui Dallta Dedad 1. vijek pne. 120-110. pne. 169-159. pne.
Fachtna Fáthach 1. vijek pne. 110-94. pne. 159-143. pne.
Eochu Feidlech 1. vijek pne. 94-82. pne. 143-131. pne.
Eochu Airem 1. vijek pne. 82-70. pne. 131-116. pne.
Eterscél 1. vijek pne.-1. vijek n.e. 70-64. pne. 116-111. pne.
Nuadu Necht 1. vijek 64-63. pne. 111-110. pne.
Conaire Mór 1. vijek 63-33. pne. 110-40. pne.
  interregnum (5 godina)   interregnum 40-33. pne.
Lugaid Riab nDerg 1. vijek 33-13. pne. 33-9. pne.
Conchobar Abradruad 1. vijek 13-12. pne. 9-8. pne.
  Cairbre Cinnchait 1. vijek Crimthann Nia Náir 12. pne. - 5. n.e. Crimthann Nia Náir 8. pne. - 9. n.e.
  Feradach Finnfechtnach 1. vijek Feradach Finnfechtnach 5-25 Cairbre Cinnchait 9-14
  Fíatach Finn 1. vijek Fiatach Finn 25-28 Feradach Finnfechtnach 14-36
  Fíachu Finnolach 1. vijek Fiacha Finnfolaidh 28-55 Fiatach Finn 36-39
  Elim mac Conrach 2. vijek Cairbre Cinnchait 55-60 Fiacha Finnfolaidh 39-56
    Elim mac Conrach 60-80 Elim mac Conrach 56-76

Gelski veliki kraljevi

[uredi | uredi kod]
LGE FFE AFM
Tuathal Techtmar 2. vijek 80-100 76-106
Mal mac Rochride 2. vijek 100-104 106-110
Fedlimid Rechtmar 2. vijek 104-113 110-119
Cathair Mór 2. vijek 113-116 119-122
Conn Cétchathach 2. vijek 116-136 122-157
Conaire Cóem 2. vijek 136-143 157-165
Art mac Cuinn 2. vijek 143-173 165-195
Lugaid mac Con   173-203 195-225
Fergus Dubdétach   203-204 225-226
Cormac mac Airt   204-244 226-266
Eochaid Gonnat   244-245 266-267
Cairbre Lifechair   245-272 267-284
Fothad Cairpthech i Fothad Airgthech   272-273 284-285
Fíacha Sroiptine   273-306 285-322
Colla Uais   306-310 322-326
Muiredach Tirech   310-343 326-356
Cáelbad   343-344 356-357
Eochaid Mugmedon   344-351 357-365
Crimthann mac Fidaig   351-368 365-376
Niall Noígíallach (općenito se vjeruje da je historijska ličnost   368-395 376-405
Nath Í (vjerojatno nije vladao u Tari)   395-418 405-428
Lóegaire mac Néill (historijski)   418-448 428-458

Poluhistorijski veliki kraljevi Irske

[uredi | uredi kod]

Ovi kraljevi su vjerojatno historijske ličnosti, ali titula Velikog kralja u njihovom slučaju najvjerojatnije predstavlja anakronizam.

  459-831
Ailill Molt 459-478
Lugaid mac Lóegairi 479-503
Muirchertach mac Ercae 504-527
Túathal Máelgarb 528-538
Diarmait mac Cerbaill 539-558
Domhnall i Fearghus 559-561
Eochaidh i Baedan 562-563
Ainmuire mac Sétnai 564-566
Báetán mac Ninnedo 567
Áed mac Ainmuirech 568-594
Áed Sláine i Colmán Rímid 595-600
Áed Uaridnach 601-607
Máel Coba mac Áedo 608-610
Suibne Menn 611-623
Domnall mac Áedo 624-639
Cellach i Conall 640-656
Diarmait i Blathmac 657-664
Sechnassach 665-669
Cenn Fáelad 670-673
Fínsnechta Fledach 674-693
Loingsech mac Óengusso 694-701
Congal Cennmagair 702-708
Fergal mac Máele Dúin 709-718
Fogartach mac Néill 719
Cináed mac Írgalaig 720-722
Flaithbertach mac Loingsig 723-729
Áed Allán 730-738
Domnall Midi 739-758
Niall Frossach 759-765
Donnchad Midi 766-792
Áed Oirdnide 793-817
Conchobar mac Donnchada 819-833
Niall Caille 833-846 (prema [1])
ili Feidlimid mac Crimthainn (prema Annals of Inisfallen)
832-846
836-841


Historijski veliki kraljevi Irske

[uredi | uredi kod]

Ovi kraljevi se smatraju historijskim Velikim kraljevima (sa ili bez opozicije).

Kraljevi Irske 832–1318
Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid 846860.
Aed Findliath 861876.
Flann Sinna 877914.
Niall Glúndub 915917.
Donnchad Donn 918942
Congalach Cnogba 943954
Domnall ua Néill 955978
Máel Sechnaill mac Domnaill 9791002
Brian Bóruma 10021014.
Máel Sechnaill mac Domnaill (vraćen) 1014–1022.
Donnchad mac Briain umro 1064 (sa opozicijom)
Diarmait mac Maíl na mBó umro 1072 (sa opozicijom)
Toirdelbach Ua Briain umro 1086 (sa opozicijom)
Domnall Ua Lochlainn umro 1121 (sa opozicijom)
Muirchertach Ua Briain umro 1119 (sa opozicijom)
Toirdelbach Ua Conchobair umro 1156
Muirchertach Mac Lochlainn umro 1166
Ruaidrí Ua Conchobair umro 1186
Brian Ua Néill 12581260 (u opoziciji prema Henryju III)
Edubard a Briuis (Edward the Bruce)
potomak Briana Borume
13151318 (u opoziciji prema Edwardu II)

Izvori

[uredi | uredi kod]
  1. Cycles of the Kings Web Project Arhivirano 2008-12-27 na Wayback Machine-u: Baile Chuinn Cétchathaigh Arhivirano 2008-11-20 na Wayback Machine-u
  2. R. A. Stewart Macalister (ed. & trans.), Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V, Irish Texts Society, 1956
  3. Annals of the Four Masters vols. 1, 2, 3, 4, 5 and 6 at CELT
  4. The History of Ireland by Geoffrey Keating at CELT