Kronštatski ustanak
| Kronštatski ustanak | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment ljevičarskih ustanaka protiv boljševika i Ruskog građasnkog rata | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 mornari sovjetske Baltičke flote
|
 Ruska SFSR
| ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
| Stepan Petričenko
|
 Mihail Tuhačevski Lav Trocki
| ||||||||
| Snage | |||||||||
| o. 11.000 pri prvom i 17.961 pri drugom jurišu | 10.073 u prvom te između 25.000 i 30.000 u drugom jurišu | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| o. 1.000 poginulih u borbama te između 1.200 i 2.168 naknadno pogubljenih | 527–1,412 u drugom jurišu, značajno veći broj ako se pridoda prvi juriš. | ||||||||
Kronštatski ustanak (rus. Кронштадтское восстание) je bila velika pobuna mornara sovjetske Baltičke flote protiv boljševičke vlasti, koja se odigrala 1921. godine u Kronštatu, njenoj glavnoj bazi na otoku Kotlin, 55 km udaljenom od tadašnjeg Petrograda. Do pobune je došlo u završnoj fazi postrevolucionarnog građanskog rata, u kojoj je sovjetska vlast dotada uspjela gotovo u potpunosti odnijeti pobjedu nad bijelim kontrarevolucionarima, ali i nastavila sa politikom tzv. ratnog komunizma koja je dovela do oskudice i gladi među stanovništvom. To se nezadovoljstvo počelo odražavati i na mornare Baltičke flote, koji su nepune četiri godine ranije imali važnu ulogu u dolasku boljševika na vlast. 28. februara su mornari sa bojnih brodova Petropavlovsk i Sevastopolj donijeli rezoluciju kojom se od sovjetske vlade tražio niz ekonomskih i političkih reformi, prije svega legalizacija anarhističkih i drugih radikalno lijevih grupa. Sljedeći dan je održan i veliki skup cijelog garnizona, kome je prisustvovao, kako bih saslušao njihove zahtjeve, sovjetski partijski čelnik Mihail Kalinjin. 2. marta su mornari, pak, uhapsili Nikolaja Kuzmina, komesara Baltičke flote, nakon glasina da sovjetske vlasti pripremaju napad na garnizon. Sljedeći dan je vlada poslala ultimatum sa zahtjevom za predaju. Nakon što je on odbijen, pokrenute su jedinice Crvene armije na čelu sa Mihailom Tuhačevskim, koje su koristile zaleđenost Finskog zaljeva kako bi do svog cilja stigle kretale pješke. U grad Kronštat su ušle 17. marta, a konačno ga zauzele 19. marta. U borbama su obje strane imale značajne gubitke, a veliki broj zarobljenih pobunjenika je naknadno pogubljen ili zatvoren. Vođa pobunjenika, anarhistički aktivist Stepan Petričenko, je pobjegao u Finsku. Iako je bio vojnički skršen, Kronštatski ustanak je posredno postigao svoj cilj, s obzirom da je boljševički vođa Lenjin, suočen sa tako spektakularnim izrazom nezadovoljstva protiv boljševičke vlasti, odlučio napustiti ratni komunizam u korist Nove ekonomske politike.
Kronštatski ustanak je tokom kasnijih godina postao predmetom brojnih debata među historičarima, ali i među krugovima radikalne ljevice, gdje odnos prema ustanku predstavlja glavni izvor razdora između anarhista i trockista. U anarhističkim krugovima se Kronštatski ustanak smatra "autentičnom" Ruskom revolucijom, odnosno nastojanjem da se ostvare njeni ideali kroz parolu "sovjeti bez boljševika". U trockističkim krugovima se, pak, ustanak dan-danas tumači u skladu sa službenom sovjetskom verzijom, prema kojoj je on bio potaknut od francuske obavještajne službe i bijelih emigrantskih krugova.
Hrvatskog publicista Antu Ciligu je godine 1938. upravo sudjelovanje Lava Trockog u gušenju ustanka, koga je opisao u svojoj knjizi Pobuna u Kronštatu, navelo da se odrekne trockizma i započne svoju ideološku transformaciju u anitkomunista. Zahvaljujući knjizi antikomunističkih eseja The God that Failed iz 1949. godine izrazi kao "Kronštat" ili "Kronštatski trenutak" su se za vrijeme Hladnog rata koristili za opise sličnih ideoloških preobraćenja.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Kronstadt Archive at marxists.org
- Kronstadt 1921 Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u (in Russian)
- The Kronstadt Izvestia Online archive of the newspaper brought out by the rebels, including their list of demands
- Alexander Berkman The Kronstadt Rebellion
- Leon Trotsky Protests too Much by Emma Goldman, a response to Trotsky's "Hue and Cry over Kronstadt"
- Kronstadt 1921 Bolshevism vs. Counterrevolution Arhivirano 2013-08-02 na Wayback Machine-u – Spartacist English Edition No.59 (International Communist League (Fourth Internationalist))
- Ida Mett's pamphlet of the Kronstadt Commune Originally published by Solidarity, UK
- There is an extended discussion from an Anarchist point of view in the Anarchist FAQ
- The Truth about Kronstadt, translation of the 1921 book Правда о Кронштадте published in Prague by the Socialist Revolutionary newspaper Volia Rossii, and 1992 thesis, by Scott Zenkatsu Parker
- New York Times archives of the ending of the rebellion
- Kronstadt: Trotsky was right!