Krštenje u ranom hrišćanstvu
Krštenje (gr: βαπτίζω baptizein - uroniti, zagnjuriti) je ritualno očišćenje tela vodom. U hrišćanstvu se krštenje smatra jednim od obreda koje je Isus neposredno ustanovio (Mt. 28,18-19), a apostoli praktikovali (Dela 2,38; 10,48). Krštenje jeste obred uvođenja u hrišćanstvo i ima za cilj da istera demonske sile i ispuniti čovjeka novim, božanskim životom.[1]
Krštenje vodom se odavno praktikovalo u antičkom svetu, kao simbol ne samo fizičkog, već i moralnog očišćenja. U prvim vekovima hrišćanstva krštenju je uvek prethodilo upoznavanje sa verom. U ranom hrišćanstvu se krštenje vršilo nad zrelim (odraslim) vernicima, koji su prethodno morali da se prijave kao kandidati za obred krštenja i da prođu pripremni period upražnjavajući post i molitvu. Vernici, koji su nameravali da prime krštenje, nazivali su se oglašenima. Oglašavanje je trajalo oko dve godine, ali se ponekad rok smanjivao ili povećavao. Ako bi se inicijant pokazao dostojnim primanja u hrišćansku zajednicu, usledio bi obred krštenja. Justin Filozof prenosi da sveštenik najpre pita oglašenika da li pristaje da „odbaci đavola, svu njegovu pratnju i njegove anđele"; nakon čega on obredno izjavljuje tri puta: „Odričem ih se".[1] Nakon toga inicijant nag silazi u vodu, spirajući grehe i simbolišući smrt svog bivšeg ja. Sveštenik nakon toga izgovara božansko ime i prizivao Duh da siđe na preporođenog, koji oblači belu odoru i prima med pomešan sa mlekom - hranu za novorođenče.[2] Krštenje se vršilo u potocima i rekama, a od Konstantina Velikog u posebnim bazenima sa vodom, koji su bili pri crkvi.
Jovanova praksa krštenja[uredi | uredi kod]
Hrišćansko krštenje vodi poreklo od krštenja Isusa od strane Jovana Krstitelja. Johanan je bio jevrejski asketski propovednik iz 1. veka koji je vršio obredna kupanja na reci Jordan. Obrednim kupanjem Jevreji se očišćavali za dolazak Božjeg kraljevstva, podsećajući se izbavljenja iz egipatskog ropstva i prelaska reke Jordan nakon egzodusa. Johanan ih je utapao u tok Jordana i otpuštao ih, upućujući ih da treba prestati sa zlim delima, i da će im se onda dati vladar koji će ih učiniti slobodnim.[3] Josif Flavije prenosi da pranje vodom nije služilo spiranju grehova, već očišćenju tela; pretpostavljajući da je duša unapred temeljno očišćena pravednošću.[4] Johanan je nalagao pročišćenje duše kao pripremu za bliski božji sud.[5]
Ranohrišćansko shvatanje krštenja[uredi | uredi kod]
»Mi silazimo u vodu puni grijeha i okaljanosti, a izlazimo noseći plodove, imajući u srcu strah i u duhu nadu u Isusa« (Barn. 11, 11).
Barnabina poslanica s početka 2. veka shvata krštenje kao novo stvaranje, po kojem čovjek postaje novo stvorenje: »Primivši oproštenje grijeha i s nadom u Ime postadosmo novi, ponovno stvoreni od početka. Uslijed toga, kao u boravištu, u nama odistinski stanuje Bog« (Barn. 16, 8). Krštenjem ljudi postaju nova stvorenja, ali u ovom se vremenu učinci ne ostvaruju do kraja, nego će se savršeno ostvariti tek na kraju vremena (usp. Barn. 6, 18—19) kad posvećenje vjernika omogući dolazak Kraljevstva Božjeg.[6]
Krštenjem srce hrišćanina postaje boravište, odnosno »hram Gospodinu« (6, 15) No, to nije statičan proces, već treba, koliko je do nas, biti duhovan i vježbati se u strahu Božjem (Barn. 4, 11). Barnabin pojam duhovnog hrama ima i dinamički značaj: ne samo da hrišćani doživljavaju da je Bog u njima prisutan, nego se to, da su oni hram Božji, očituje i u djelovanju na druge ljude: drugi mogu otkriti da je u kršćanima prisutan Bog na svijetu.[6]
Ranohrišćanska kritika krštenja[uredi | uredi kod]
Neki ranohrišćanki spisi, kao Svjedočanstvo istine iz 3. veka, odbacuju crkveno shvatanje krštenja kao verovanje u obred. Verovanje u svete tajne pokazuje naivno mađijsko mišljenje: oni obavljaju krštenje kao obred posvećenja, u uverenju da su samo oni koji su kršteni »određeni za život« i spasenje.[7] Nasuprot tome, spis objavljuje da »kad čovek spozna sebe, i Boga, koji je iznad istine, biće spasen.«[8] Samo oni koji uvide da žive u neznanju i nauče da se oslobode otkrivanjem ko su, doživljuju prosvetljenje kao nov život, kao »vaskrsenje«. Fizički obredi poput krštenja postaju nevažni, jer je »krštenje istinom« nešto drugo: ono se nalazi samo odricanjem od sveta.[9]
Literatura[uredi | uredi kod]
- Peter Cramer, Baptism and Change in the Early Middle Ages, c 200-1150. New York: Cambridge University Press, 1993.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 Elejn Pejgels - Poreklo Satane (scribd)
- ↑ Peter Cramer, Baptism and Change in the Early Middle Ages, c 200-1150. New York: Cambridge University Press, 1993.
- ↑ The Slavonic Josephus' account of the Baptist and Jesus
- ↑ Flavius Josephus, Jewish Antiqities 18. 5. 2. (Translation by William Whiston).
- ↑ Kembridžova ilustrovana istorija religije (str. 232-236), Stylos, Novi Sad, 2006. ISBN 86-7473-281-X
- ↑ 6,0 6,1 agi-BuniÄ-Povijest-krÅ¡Äanske-literature-svezak-I Tomislav J. Šagi-Bunić - Povijest kršćanske literature (svezak I) (scribd)
- ↑ Svedočanstvo istine 69.18, u: NHL 414.
- ↑ Svedočanstvo istine 44.30—45.4, u: NHL 411.
- ↑ Svedočanstvo istine 69.22—24, u: NHL 414.